Słowa kluczowe
rewitalizacja
gentryfikacja
uprzedmiotowienie
estetyzacja
Jak cytować
Abstrakt
Celem bezpośrednim artykułu jest analiza miejsca i znaczenia kultury w procesach rewitalizacji na przykładzie wybranych obszarów i obiektów poprzemysłowych Górnego Śląska. Temat rewitalizacji funkcjonuje w ramach wyznaczonych dwoma przeciwstawnymi stanowiskami – obrońców i krytyków jej rezultatów – których antagonizm utrudnia sformułowanie wyważonej i bezstronnej opinii. Artykuł jest próbą ich konfrontacji. Złożoność i wieloznaczność rewitalizacji pokazuje koncepcja rewitalizacji przez kulturę (culture-led regeneration), w której kultura, rozumiana w standardowy, tj. selektywny i normatywny sposób, przez jednych traktowana jest jako środek społeczno-gospodarczego odrodzenia poprzemysłowych obszarów, przez innych zaś jako poddana destrukcyjnej instrumentalizacji wartość sama w sobie. Rewitalizacja skrywa więc fundamentalny, a tym samym wart analitycznej uwagi, dylemat aksjologiczny, w którym ścierają się odchodząca w przeszłość tradycja dawnej przemysłowej rzeczywistości z postindustrialną modernizacją. Celem pośrednim artykułu jest z kolei demitologizacja narosłych wokół tego tematu stereotypowych narracji propagowanych przez obie strony sporu. Zwrócono także uwagę na niezmiennie dyskryminowane w tej popularnej wykładni kultury jej warianty niszowe ze szczególnym uwzględnieniem kultury wernakularnej i jej kreatywnego potencjału.
Bibliografia
Arts and Economic Prosperity 5. The Economic Impact of Nonprofit Arts & Cultural Organizations & Their Audiences 2016. Americans for the Arts (https://www.americansforthearts.org dostęp: 10.05.2024).
Baudrillard J. 2005. Symulakry i symulacje. Sic!, Warszawa.
Belfiore E., Gibson L. 2019. Reading the Present Through the Past: A Critical Introduction. [W]: E. Belfiore, L. Gibson (red.), Histories of Cultural Participation, Values and Governance. London, s. 1-16. DOI: https://doi.org/10.1057/978-1-137-55027-9_1
Brooks D. 2021. How the Bobos Broke America. „The Atlantic” September (https://www.theatlantic.com dostęp: 24.11.2021).
Chaskin R., Joseph M. 2013. “Positive” Gentrification, Social Control and the “Right to the City” in Mixed-Income Communities. International Journal of Urban and Regional Research, 37(2): 480-502. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.2012.01158.x
Craik J. 2007. Re-visioning Arts and Cultural Policy: Current Impasses and Future Directions. ANU Press, Canberra. DOI: https://doi.org/10.26530/OAPEN_459486
Culture and Public Policy. For Sustainable Development. 2019. Unesco, Paris.
Culture-led regeneration. 2024. LCA (https://www.local.gov.uk ; dostęp: 10.05.2024).
Culture Urban Future. Global Report on Culture for Sustainable Urban Development. 2016. UNESCO, Paris.
Duxbury N. i in. 2016. Culture in Urban Development Policies. [W]: Culture: Urban Future. Global Report on Culture for Sustainable Urban Development. Unesco, Paris.
Edensor T., Millington S. 2019. Spaces of vernacular creativity reconsidered. [W]: C. Courage, A. McKeown (red.), Creative Placemaking: Research, Theory and Practice. London, s. 28-40. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315104607-3
Ennis N., Douglass G. 2011. Culture and regeneration – What evidence is there of a link and how can it be measured? Greater London Authority, London.
Evans G. 2005. Measure for Measure: Evaluating the Evidence of Culture’s Contribution to Regeneration. Urban Studies, 42(5-6): 959-983. DOI: https://doi.org/10.1080/00420980500107102
Featherstone M. 2007. Consumer Culture and Postmodernism. Sage Publications, Los Angeles. DOI: https://doi.org/10.4135/9781446212424
Florida R. 2002. The Rise of the Creative Class: And How it’s Transforming Work, Leisure, Community and Everyday Life. Basic Books, New York.
Florida R. 2017. The New Urban Crisis: Gentrification, Housing Bubbles, Growing Inequality, and What We Can Do About It. Oneworld, London.
Freire J. 2018. Impact of place brand names on destination image. International Journal of Leisure and Tourism Marketing, 6(1): 39-50. DOI: https://doi.org/10.1504/IJLTM.2018.089223
Garcia B. 2012. What is culture-led regeneration? (https://www.culturefighter.eu ; dostęp: 10.05.2024).
Gibson C., Kong L. 2005. Cultural Economy: A Critical Review. Progress in Human Geography, 29(5): 541-561. DOI: https://doi.org/10.1191/0309132505ph567oa
Gibson-Graham J.K. 2014. Rethinking the Economy with Thick Description and Weak Theory. Current Anthropology, 55(9): 147-153. DOI: https://doi.org/10.1086/676646
Godart F. i in. 2020. The Sociology of Creativity: Elements, Structures, and Audiences. Annual Review of Sociology, 46(1): 489-510. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev-soc-121919-054833
Grodach C. 2013. Cultural Economy Planning in Creative Cities. International Journal of Urban and Regional Research, 37(5): 1747-1765. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.2012.01165.x
Grodach C., Loukaitou-Sideris A. 2007. Cultural development strategies and urban revitalization. International Journal of Cultural Policy, 13(4): 349-370. DOI: https://doi.org/10.1080/10286630701683235
Habermas J. 2002. Teoria działania komunikacyjnego. T. 2. PWN, Warszawa.
Hackworth J., Smith N. 2001. The Changing State of Gentrification. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 92(4): 464-477. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9663.00172
Harvey D. 2003. The Right to the City. International Journal of Urban and Regional Research, 27(4): 939-941. DOI: https://doi.org/10.1111/j.0309-1317.2003.00492.x
Hawkes J. 2001. The fourth pillar of sustainability: culture’s essential role in public planning. Common Ground Publishing, Melbourne.
Hawkins H., Price L. 2018. Towards the geographies of making: an introduction. [W]: L. Price, H. Hawkins (red.), Geographies of Making, Craft and Creativity. Routledge, London, s. 1-30. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315296937-1
Jameson F. 1987. Postmodernism and Consumer Society. [W:] H. Foster (red.), The Anti-Aesthetic. Essays on Postmodern Culture, Seattle, s. 111-125.
Jones Z., Zhang X. 2024. Identifying the role of industrial heritage in the European Capital of Culture programme. Built Heritage, 8(20): 1-17. DOI: https://doi.org/10.1186/s43238-024-00133-4
Kacerauskas T. 2020. Creative Economy and the Idea of the Creative Society. Transformations in Business & Economics, 19(1): 43-52.
Kennedy P. 2020. ‘All the better to eat you with!’ The contribution of consumer culture to the rise of predatory capitalism. Journal of Consumer Culture, 20(3): 266-284. DOI: https://doi.org/10.1177/1469540519875993
Kisiel P. 2019. Unwanted inheritance? Industrial past as the EU heritage. International Journal of Heritage Studies, 26(7): 652-666. DOI: https://doi.org/10.1080/13527258.2019.1678053
Kopytoff I. 2014. The Cultural Biography of Things: Commodization as Process. [W:] A. Appadurai (red.), The Social Life of Things. Cambridge University Press, Cambridge, s. 64-92. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511819582.004
Landry C. 2008. The Creative City. A Toolkit for Urban Innovators. Routledge, London.
Lash S., Urry J. 2002. Economies of Signs and Space. Sage Publications, London. DOI: https://doi.org/10.4135/9781446280539
Le Grand E. 2020. Representing the middle-class ‘hipster’. European Journal of Cultural Studies, 23(2): 184-200. DOI: https://doi.org/10.1177/1367549418772168
Lengyel J. i in. 2022. Multivariate analysis of socioeconomic profiles in the Ruhr area. Journal of Maps, 18(3): 576-584. DOI: https://doi.org/10.1080/17445647.2022.2098839
Lipski A. 2016. Ekonomizacja rewitalizacji i jej ukryte wymiary. Synthesis. Publication of Humanities and Social Sciences, 3: 191-208.
Lipski A. 2018. Kultura jako problem teorii i praktyki polityki społecznej z perspektywy socjoekonomicznej. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2: 257-271. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.2.18
Lipski A. 2023. Polityka kulturalna wobec wyzwań nowoczesnego społeczeństwa rynkowego. Wyd. UE w Katowicach, Katowice.
Markusen A. i in. 2008. Defining the Creative Economy: Industry and Occupational Approaches. Economic Development Quarterly, 22(1): 24-45. DOI: https://doi.org/10.1177/0891242407311862
McCarthy J., Pollock A. 1997. Urban Regeneration in Glasgow and Dundee. Land Use Policy, 14(2): 137-149. DOI: https://doi.org/10.1016/S0264-8377(96)00037-3
Miles A., Gibson L. 2016. Everyday participation and cultural value. Cultural Trends, 25(3), 1: 151-157. DOI: https://doi.org/10.1080/09548963.2016.1204043
Miles A., Gibson L. 2017. Everyday participation and cultural value place. Cultural Trends, 26(1), 2: 1-3. DOI: https://doi.org/10.1080/09548963.2017.1275129
Miles M. 2013. A post-creative city? RCCS Annual Review, 5. DOI: https://doi.org/10.4000/rccsar.506
Miles S. 2005. “Our Tyne”: Iconic Regeneration and the Revitalisation of Identity in Newcastle-Gateshead. Urban Studies, 42(5-6): 913-926. DOI: https://doi.org/10.1080/00420980500107326
Miles S. 2020. Consuming culture-led regeneration: the rise and fall of the democratic urban experience. Space and Polity, 24(2): 210-224. DOI: https://doi.org/10.1080/13562576.2020.1775573
Miles S. 2021. The Experience Society. Consumer Capitalism Rebooted. Pluto Press, London.
Miles S., Paddison R. 2005. The Rise and Rise of Culture-led Urban Regeneration. Urban Studies, 42(5/6): 833-839. DOI: https://doi.org/10.1080/00420980500107508
Molotch H. 2002. Place in product. International Journal of Urban and Regional Research, 26(4): 665-688. DOI: https://doi.org/10.1111/1468-2427.00410
Monitoring the twin transition of industrial ecosystems. Cultural and creative industries. Analytical report. 2023. EU Commission, Brussels.
Mulcahy K. 2019. Combating Coloniality: the cultural policy of post-colonialism. Políticas Culturais em Revista, 12(1): 228-258. DOI: https://doi.org/10.9771/pcr.v12i1.30433
Newbigin J. 2016. What is the creative economy? [W]: J. Newbigin (red.), New and changing dynamics. How the global creative economy is evolving. British Council, London.
Oliveira C., Breda-Vázquez I. 2012. Creativity and Social Innovation: What Can Urban Policies Learn from Sectoral Experiences? International Journal of Urban and Regional Research, 36(3): 522-538. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.2011.01024.x
Paddison R. 2009. Some Reflections on the Limitations to Public Participation in the Post-Political City. L’Espace politique, 8(2): 1-15. DOI: https://doi.org/10.4000/espacepolitique.1393
Pink S. 2012. Situating Everyday Life. Practices and Places. SAGE, London. DOI: https://doi.org/10.4135/9781446250679
Platt L. 2019. Crafting place: Women’s everyday creativity in placemaking processes. European Journal of Cultural Studies, 22(3), 362-377. DOI: https://doi.org/10.1177/1367549417722090
Pratt A. 2008. Creative cities: the cultural industries and the creative class. Geografiska Annaler, B, 90(2): 107-117. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-0467.2008.00281.x
Quinn B. 2005. Arts Festivals and the City. Urban Studies, 42(5-6): 927-943. DOI: https://doi.org/10.1080/00420980500107250
Regionalna Polityka Rewitalizacji Województwa Śląskiego. 2022. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Katowice.
Regionalny Program Operacyjny Woj. Śląskiego na lata 2014-20. 2024. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Katowice.
Ritzer G., Miles S. 2019. The changing nature of consumption and the intensification of McDonaldization in the digital age. Journal of Consumer Culture, 19(1): 3-20. DOI: https://doi.org/10.1177/1469540518818628
RPO WSL 2007-2013 na mecie. 2018 (https://rpo.slaskie.pl ; dostęp: 10.12.2024).
Scott A.J. 2014. Beyond the Creative City: Cognitive-Cultural Capitalism and the New Urbanism. Regional Studies, 48(4): 565-578. DOI: https://doi.org/10.1080/00343404.2014.891010
Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2030”. 2020. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Katowice.
Ustawa z dnia 9 października 2015 o rewitalizacji (Dz.U. z 2015 r. poz. 1777).
van Iersel M. 2010. Who cares about UNESCO? (https://voxeurop.eu ; dostęp: 12. 07.2023).
Vickery J. 2007. The Emergence of Culture-led Regeneration: A policy concept and its discontents. University of Warwick, Coventry.
Welsch W. 2017. Ästhetiches Denken. Reclam, Stuttgart.
Williams R. 2004. The anxious city: English urbanism in the late twentieth century. Routledge, London.
Yeoh B. 2005. The Global Cultural City? Spatial Imagineering and Politics in the (Multi)cultural Marketplaces of South-east Asia. Urban Studies, 42(5-6): 945-998. DOI: https://doi.org/10.1080/00420980500107201
Zukin S. 1995. The Cultures of Cities. Blackwell, Cambridge.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aleksander Lipski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.