Słowa kluczowe
policentryczność
lokalne centra
zintegrowane strategie rozwoju
Warszawski Obszar Funkcjonalny
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest określenie, czy i na ile koncepcja policentryczności, traktowana jako sposób na osiągnięcie bardziej zrównoważonej struktury przestrzennej chaotycznie zabudowywanych gmin suburbialnych, jest wdrażana za pomocą nowych narzędzi zintegrowanego planowania rozwoju. Badanie gmin Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego wykazało, że w przypadku pojedynczej gminy, ze względu na ograniczony potencjał ludnościowy poszczególnych centrów oraz ich niewystarczającą wielofunkcyjność, lepiej sprawdza się model hierarchicznego systemu lokalnych centrów, zdominowanych przez funkcje społeczne. W badanych gminach narzędzia zintegrowanego planowania rozwoju w postaci modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej wraz z ustaleniami i rekomendacjami w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej oraz gminne obszary strategicznej interwencji są wykorzystywane do wzmacniania lokalnych centrów w ograniczonym zakresie, a porządkowanie struktury przestrzennej w oparciu o system lokalnych centrów nie jest traktowane jako priorytet rozwojowy.
Bibliografia
Aguilera A., Mignot D. 2004. Urban sprawl, polycentrism and commuting. A comparison of seven French urban areas. Urban Public Economics Review, 1: 93-113.
Brundtland G. 1987. Our Commn Future. World Commission on Environment and Development. Oxford University Press, Oxford.
CEC – Commission of the European Communities. 1999. European spatial development perspective: Towards balanced and sustainable development of the territory of the EU. Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg.
Christaller W. 1963. Ośrodki centralne w Południowych Niemczech. [W:] J. Kostrowicki (red.), Teoria ośrodków centralnych. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 1: 1-72.
Damurski Ł. (red.) 2020. Model lokalnego centrum usługowego jako narzędzie kształtowania spójności terytorialnej obszarów miejskich. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
Damurski Ł., Ładysz J., Pluta J., Zipser W., Mayer-Wydra M. 2018. Lokalne centrum usługowe: w poszukiwaniu formy i funkcji. Przestrzeń Społeczna, 15(3): 1-27.
Davoudi S. 2003. European Briefing: Polycentricity in European spatial planning: from an analytical tool to a normative agenda. European Planning Studies, 11(8): 979-999.
Derudder B., Meijers E., Harrison J., Hoyler M., Liu X. 2022. Polycentric urban regions: Conceptualization, identification and implications. Regional Studies, 56(1): 1-6.
Faludi A. 2006. From European spatial development to territorial cohesion policy. Regional Studies, 40(6): 667-678.
Garreau J. 1991. Edge City: Life on the New Frontier. Anchor, New York, NY.
Hall P. 2001. Global city-regions in the twenty-first century. [W:] A.J. Scott (red.), Global city-regions: Trends, theory, policy. Oxford University Press, s. 59-77.
Hartshorn T.A., Muller P. 1989. Suburban Downtowns and the Transformation of Metropolitan Atlanta’s Business Landscape. Urban Geography, 10: 375-395.
Jędrzejczak D., Cieplak J., Kępińska A., Poniewierska P., Zyskowska A. 2024. Aktualność strategii rozwoju gmin Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Warszawy w świetle reformy integrującej planowanie społeczno-gospodarcze i przestrzenne. Mazowsze, Studia Regionalne, 51: 9-34.
Kaczmarek T. 2020. Różne oblicza suburbanizacji. Od przedmieść w cieniu miasta do post-suburbiów. Prace i Studia Geograficzne, 65, 3: 103-113.
Kajdanek K. 2012. Suburbanizacja po polsku. NOMOS, Kraków.
Kloosterman R.C., Lambregts B. 2001. Clustering of economic activities in polycentric urban regions: the case of the Randstad. Urban Studies, 38(4): 717-732.
Korcelli P. 2005a. Pojęcie policentryczności a współczesne przemiany systemów miast. Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 219.
Korcelli P. 2005b. The urban system of Poland. Built Environment, 31(2): 133-142.
Kozłowski S. (red.) 2006. Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast. Narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce. Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok.
Liu X., Derudder B., Wang M. 2018. Polycentric urban development in China: A multi-scale analysis. Environment and Planning, B, 45(5): 953-972.
Liu X., Derudder B., Wu K. 2016. Measuring polycentric urban development in china: an intercity transportation network perspective. Regional Studies, 50: 1302-1315.
Lorens P. (red.) 2005. Problem suburbanizacji. Biblioteka Urbanisty, 7.
Maleszyk P. 2023. Strategie rozwoju miast po reformie systemu zarządzania rozwojem – pierwsze doświadczenia i oceny. Studia z Polityki Publicznej, 2(38): 29-50.
Mantey D. 2011. Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich obszaru metropolitalnego Warszawy. Uniwersytet Warszawski Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
Mantey D. 2015a. Lokalne centrum i jego funkcje w opinii mieszkańców suburbiów (przykład podwarszawskich osiedli Malichy i Książenice). Prace i Studia Geograficzne, 58: 91-111.
Mantey D. 2015b. Miejsca spotkań w kontekście postmaterialistycznych wartości w suburbiach (przykład gmin Podkowa Leśna i Brwinów). Przestrzeń Społeczna, 2(10): 1-36.
Mantey D. 2024. Planning local centres in outer suburbs – The need for a proactive approach towards planning in post-socialist Poland. Cities, 150(105032): 1-13.
McDonald J.F. 1987. The identification of urban employment subcenters. Journal of Urban Economics, 21: 242-258.
McMillen D.P. 2001. Polycentric urban structure: the case of Milwaukee. Economic Perspectives, Federal Reserve Bank of Chicago, 25(Q II): 15-27.
Mierzejewska L. 2021. Rozwój zrównoważony. [W:] E. Kalbarczyk (red.), Przyrodnicze podstawy zintegrowanego planowania rozwoju. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 8-31.
Modele struktury funkcjonalno-przestrzennej w strategiach rozwoju. 2020. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Departament Strategii (https://www.gov.pl/attachment/74aa7aa6-c366-45d6-8aa4-39abaaf90920; dostęp: 23.06.2025).
Polski J. 2016. Policentryczność rozwoju regionów na przykładzie województwa lubelskiego. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 433: 163-171.
Rauhut D. 2017. Polycentricity – one concept or many? European Planning Studies, 25(2): 332-348.
Roman G. 2022. Model funkcjonalno-przestrzenny jako integrator planowania strategicznego i przestrzennego. Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa
Schneider J.B. 1981. Transit and the Polycentric City: Final Report. University of Washington, Washington, DC.
Seymour T. 2017. Urban polycentricity in northern England: economic catalyst or chimera? The Bartlett Development Planning Unit Working Paper, 190.
Sieverts T. 2003. Cities without cities: An interpretation of the Zwischenstadt. Routledge, London.
Sieverts T. 2011. The in-between city as an image of society. from the impossible order towards a possible disorder in the urban landscape. [W:] D. Young, P.B. Wood, R. Keil (red.), In-between infrastructure: Urban connectivity in an age of vulnerability. Praxis Press, s. 19-28.
Solarek K. 2013. Struktura przestrzenna strefy podmiejskiej warszawy: determinanty współczesnych przekształceń. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
Spórna T. 2016. Policentryczność struktury przestrzennej miasta – przykład Sosnowca (praca doktorska). Uniwersytet Śląski w Katowicach.
Stanilov K., Sýkora L. 2014. Confronting Suburbanization: Urban Decentralization in Post-Socialist Central and Eastern Europe. JohnWiley & Sons, Chichester.
Strategia Rozwoju Metropolii Warszawskiej do 2040 roku (projekt do konsultacji). 2025 (https://sm.waw.pl/artykul/jaka-strategia-rozwoju-metropolii-warszawskiej-do-2040-roku/).
Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego 2030+. Innowacyjne Mazowsze. 2022. Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie.
Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla metropolii warszawskiej 2021-2027+. 2023. Urząd m.st. Warszawy, Stowarzyszenie Metropolia Warszawa.
Sztando A. 2022. Czy modele oraz ustalenia i rekomendacje prawidłowo integrują zarządzanie przestrzenią z zarządzaniem strategicznym rozwojem gmin? Potrzebne korekty przepisów i działania edukacyjne. Samorząd Terytorialny, 12(384): 7-23.
Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003 nr 80, poz. 717).
Ustawa z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2021 r. poz. 1057)
Ustawa z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1378).
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1688)
Waterhout B. 2002. Polycentric Development – What’s Behind It? University of Nijmegen and Nijmegen School of Management, Nijmegen.
Veneri P. 2010. Urban polycentricity and the costs of commuting: Evidence from Italian metropolitan areas. Growth and Change, 41(3): 403-429.
Young D., Keil R. 2014. Locating the urban in-between: tracking the urban politics of infrastructure in Toronto. International Journal of Urban and Regional Research, 38(5): 1589-1608.
Young D., Keil R., Wood P.B. 2011. In-between infrastructure: Urban connectivity in an age of vulnerability. Praxis Press.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Dorota Mantey
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.