Reform of the budget of the European Union as a process of strengthening the European identity. Are Europeans ready for it?

Abstract

Stan finansów Unii Europejskiej stanowi od wielu lat przedmiot ożywionej debaty publicznej. Dotyczy to kilku elementów, z których obecnie za najważniejsze należy uznać: kryzys finansowy, sytuację w strefie euro, kryzys migracyjny, a w ostatnim czasie wyzwania, przed jakimi stanie Unia Europejska w sytuacji opuszczenia jej przez Wielką Brytanię. Wszystkie wymienione elementy to jedynie część aktualnych problemów mogących zadecydować o przyszłości Zjednoczonej Europy – Europy, której proces jednoczenia, mimo niewątpliwych błędów popełnionych po drodze, uznać można za zakończony sukcesem. Wydaje się wszakże, iż w pewnym momencie ideologia jednoczenia przysłoniła istotę budowania efektywnych struktur europejskich. Zaczęły bowiem dominować interesy indywidualne poszczególnych państw, a wartości przyświecające ojcom założycielom Unii Europejskiej zostały zmarginalizowane. Dowodem na to jest sytuacja budżetu ogólnego Unii Europejskiej, który w swej istocie stanowić miał instrument realizacji idei i wartości unijnych. Niestety, poprzez wprowadzanie kolejnych wyjątków od zasad nim rządzących, wyrażających się między innymi w uprzywilejowaniu poszczególnych państw, doprowadzono do tego, że w dyskusji na jego temat zaczęła dominować retoryka zamykająca się w zdaniu: „kto dał więcej, a kto mniej”. W związku z tym zatracono sens realizacji zasady solidarności, tj. faktycznego wyrównywania szans pomiędzy państwami czy też regionami, a także wartości dodanej tworzonej przez poszczególne wydatki budżetowe. Należy stwierdzić, że wzrost nastrojów antyeuropejskich w połączeniu z powolnym odchodzeniem od fundamentalnych wartości, na których historycznie budowana była Europa, godzi w kształtowanie tożsamości europejskiej. Nie wszystko jednak stracone. Konieczne jest wprowadzenie zmian, które przywrócą Europie jej europejskość i pozwolą utrzymać pozycję we współczesnym świecie. Z całą pewnością jednym z instrumentów prowadzących do tego celu powinien być budżet ogólny Unii Europejskiej, którego struktura oraz mechanizmy funkcjonowania, podobnie jak instytucje unijne, muszą być wszakże poddane reformie.