Słowa kluczowe
field mouse
house mouse
poison
rodents
pests
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 87
Liczba pobrań: 28
Abstrakt
In ancient times, rodents were a major problem causing economic losses and an epidemiological threat due to the bacteria and parasites they carried. Ancient authors primarily mentioned field mice and house mice, which ate the grain, contaminated the land and food intended for humans and animals, and caused damage within the house and farm buildings. Most of the advice preserved from those times was on how to exterminate rodents, with only few texts providing recommendations on how to protect farm buildings and grain from mice. Ancient poison formulas primarily relied on poisonous plants and were usually served in cake form or added to food. There are some differences within the recommended poisons. More toxic substances were used in the farmyard and outbuildings than in the houses, which probably has to do with the risk that these poisons, due to their composition, posed to people and especially children.
Bibliografia
Cato, De agricultura, ed. P. Gerald, Liège 1988.
Cato, Varro, On Agriculture, eds. W.D. Hooper, H.B. Ash, Cambridge 1934. DOI: https://doi.org/10.4159/DLCL.varro-agriculture.1934
Geoponica sive Cassiani Bassi Scholastici de re rustica eclogae, ed. H. Beckh, Lipsiae 1895.
Lucius Iunius Moderatus Columella, On agriculturae and trees, eds. H.B. Ash, E.S. Forester, E.H. Heffner, Cambridge 1941–1955.
Palladius, Opus agriculturae, De veterinaria medicina, De Institione, ed. R.H. Rodgers, Leipzig 1975.
Pedanii Dioscuridis Anazarbei De materia medica libri V, ed. M. Wellmann, vol. I–III, Berolini 1906–1914.
Pliny, Natural History, vol. III (books 8–11), tr. H. Rackham, Cambridge 1940.
Alizadeh, Moshiri, Alizadeh, Balali-Mood 2014: A. Alizadeh, M. Moshiri, J. Alizadeh, M. Balali-Mood, Black henbane and its toxicity – a descriptive review, „Avicenna Journal of Phytomedicine” IV–V (2014), 297–311.
Al-Snfi 2016: E.A. Al-Snafi, Pharmacology and toxicilogy of Comium maculatum – A review, „The Pharmaceutical and Chemical Journal” 3 (2016), 136–142.
Armitage 1994: P.L. Armitage, Unwelcome companions: ancient rats reviewed, „Antiquity” 68 (1994), 231–240. DOI: https://doi.org/10.1017/S0003598X00046548
Aufray, Vanlerberghe, Britton-Davidian 1990: J.-Ch. Auffray, F. Vanlerberghe, J. Britton-Davidian, The house mouse progression in Eurasia: a palaeontological and aechaeozoological approach, „Biological Journal of the Linnean Society” 41 (1990), 13–25. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1095-8312.1990.tb00818.x
Bakula 2005: T. Bakula, Problem szkodników w gospodarstwach – gryzonie, „Hodowca Trzody Chlewnej” 3 (2005), 40–46.
Bartnik 2017: A. Bartnik, Lulek czarny i jego zastosowanie w medycynie antycznej, „Studia Antiquitatis et Medii Aevii Incohantis” 2 (2017), 103–117.
Bartnik 2021: A. Bartnik, Trucizny w rzymskiej weterynarii: zastosowanie roślin z rodzin Papaveraceae oraz Solanaceae, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F. Historia” 76 (2021), 9–42. DOI: https://doi.org/10.17951/f.2021.76.9-42
Belfiglio 2017: V. Belfiglio, Acute pain management in the Roman Army, „Anaesthesia, Pain & Intensive Care” 21 (2017), 383–386.
Belfiglio 2018: V. Belfiglio, Perioperative anesthesia in ancient Rome: 27 B.C. – A.D. 476, „Neurology and Neuroscience Reports” 1 (2018), 1–3. DOI: https://doi.org/10.15761/NNR.1000101
Berry 1981: J. R. Berry, Biology of the house mouse, London 1981.
Bielański, Kowalska 2013: P. Bielański, D. Kowalska, Szynszyla beżowa – polska odmiana mutacyjna, „Wiadomości Zootechniczne” 51 (2013), 59–63.
Bomford 1987: M. Bomford, Food and reproduction of wild house mice. 1. Diet and Breeding seasons in various habitats an irrigated cereal farms in New South Wales, „Australian Wildlife Research” 14 (1987), 183–196. DOI: https://doi.org/10.1071/WR9870183
Buffenstein, Jarvis 2002: R. Buffenstein, J.U. Jarvis, The naked mole rat – a new record for the oldest living rodent, „Science of Aging Knowledge Environment” 21 (2002), 1–7. DOI: https://doi.org/10.1126/sageke.2002.21.pe7
Christov, Mikhova, Ivanova 2014: V. Christov, B. Mikhova, A. Ivanova et al., Steroidal alkaloids of Veratrum lobelianum Bernh. And Veratrum nigrum L., „Zeitschrift für Naturforschung” 65 (2014), 195–200. DOI: https://doi.org/10.1515/znc-2010-3-405
Currier, Walton, Curie 2011: R.W. Currier, S.F. Walton, B.J. Currie, Scabies in animal and humans: history, Evolutionary perspectives and modern Clinical mamagement, „Annals of the New York Acdemy of Sciences” 1230 (2011), 50–60. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.2011.06364.x
D’Elia, Fabre, Lessa 2019: G. D’Elía, P.-H. Fabre, E.P. Lessa, Rodent systematics in an age of discovery. Recent advances and prospects, „Journal of Mammalogy” 100 (2019), 852–871. DOI: https://doi.org/10.1093/jmammal/gyy179
Dawson 1977: M.R. Dawson, Late Eocene rodent radiations: North America, Europe and Asia, „Géobios” 10 (1977), 195–209. DOI: https://doi.org/10.1016/S0016-6995(77)80018-1
Dawson 2003: M.R. Dawson, Paleogene rodents of Eurasia, „Deinsea” 10 (2003), 97–126.
Dickman 1992: C.R. Dickman, Predation and habitat shift in the house mouse, mus domesticus, „Ecology” 73 (1992), 313–322. DOI: https://doi.org/10.2307/1938742
Douzery, Delsuc, Stenhope, Huchon 2003: E.J.P. Douzery, F. Delsuc, M.J. Stenhope, D. Huchon, Local molecular clocks in three nuclear genes divergence times for rodents and other mammals and incompatibility among fossil calibrations, „Journal of Moelcular Evolution” 57 (2003), 201–213. DOI: https://doi.org/10.1007/s00239-003-0028-x
Dzięciołowski 1996: R. Dzięciołowski, Bóbr, Warszawa 1996.
Gliński, Kostro, Grzegorczyk 2017: Z. Gliński, K. Kostro, K. Grzegorczyk, Gryzonie nosicielami drobnoustrojów chorobotwórczych, „Życie Weterynaryjne” 92 (2017), 799–804.
Grochowski 1994: B. Grochowski, Kulczyba wronie oko, „Wiadomości Zielarskie” 36 (1994), 14.
Gugołek 2015: A. Gugołek, Piżmak, „Zwierzęta Futerkowe” 11 (2015), 42–43.
Gugołek, Kowalska 2018: A. Gugołek, D. Kowalska, Piżmak amerykański cz. I, „Medycyna Weterynaryjna” 74 (2018), 3. DOI: https://doi.org/10.21521/mw.5839
Guo, Wang, Zhou 2018: R. Guo, T. Wang, G. Zhou et al., Botany, Phytochemistry, Pharmacology and Toxicity of Strychnos nux-vomica L.: A Review, „The American Journal of Chinese Medicine” 46 (2018), 1–23. DOI: https://doi.org/10.1142/S0192415X18500015
Hadaś 2017: E. Hadaś, Wektory przenoszące choroby pasożytnicze, bakteryjne i wirusowe człowieka. III. Ptaki i gryzonie, „Hygeia” 52 (2017), 32–325.
Hansson 2011: L. Hansson, Geomys bursarius (Rodentia: Geomyidae), „Mannalian Species” 43 (2011), 104–117. DOI: https://doi.org/10.1644/879.1
Holt, Palazzo 2013: E. Holt, S. Palazzo, The role of rodents in the disease Ecology of the Roman city, „Archaeological Studies and Anthropology” 28 (2013), 132–154.
Hoogland 1995: J.L. Hoogland, The Black-Tailed Prairie Dog Social Life of a Burrowing Mammal, Chicago 1995.
Horner, Lefkimmiatis, Reyes 2007: D.S. Horner, K. Lefkimmiatis, A. Reyes. et al., Phylogenetic analyses of complete mitocondrial genome sequences suggest a basal divergence of the enigmatic rodent Anomalurus, „BMC Evolutionary Biology” 7 (2007), 16. DOI: https://doi.org/10.1186/1471-2148-7-16
Hovda 2016: L. Hovda, Niebezpieczne piękno – zatrucia oleandrem u psów, koni i innych gatunków, „Weterynaria po Dyplomie” 17 (2016), 10–13.
Huang 1990: K.C. Huang, The Pharmacology of Chinese Herbs, New York 1998. DOI: https://doi.org/10.4324/9780367801892
Ignatowicz 1998: S. Ignatowicz, Myszy w magazynach zbożowych i ich zwalczanie, „Przegląd Zbożowo-Młynarski” 42 (1998), 33–35.
Ignatowicz 2009: S. Ignatowicz, Myszy w magazynach paszowych i ich zwalczanie, „Bydło” 4 (2009), 60–63.
Ilczuk 2003: M.R. Ilczuk, Mysz czy nie mysz?, „Kraska. Biuletyn Mazowieckiego Towarzystwa Ochrony Fauny” 2 (2003), 23–25.
Izdebska, Rolbicki 2013: J.N. Izdebska, L. Rolbiecki, New Species of Demodex (Acari: Demodecidae) with Data on Topical Specificity and Topography of Demodectic Mites in the Striped Field Mouse Apodemus agrarius (Rodentia: Muridae), „Journal of Medical Entomology” 50 (2013), 1202–1207. DOI: https://doi.org/10.1603/ME13044
Jiménez-Hidalgo, Guerero-Arenas, Smith 2018: E. Jiménez-Hidalgo, R. Guerero-Arenas, K.T. Smith, Gregoryms veloxikua, the oldest pocket gopher (Rodentia: Geomyidae) and the early diversification of Geomyoidea, „Journal of Mammalian Evolution” 25 (2018), 427–439. DOI: https://doi.org/10.1007/s10914-017-9383-z
Kay, Hoekstra 2008: E.H. Kay, H.E. Hoekstra, Rodents, „Current Biology” 18 (2008), 406–410. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cub.2008.03.019
Kijowski 2002: S. Kijowski, Charakterystyka środków do zwalczania gryzoni przeznaczonych zwłaszcza dla użytkowników profesjonalnych, „Higiena” 1 (2002), 32.
Kowalska 2006: D. Kowalska, Królik – użytkowanie mięsna czy futerkowe?, „Wiadomości Zootechniczne” 44 (2006), 55–62.
Kowalska, Łapińska, Chełmińska 2011: D. Kowalska, S. Łapiński, A. Chełmińska, Królik, nutria, szynszyla – użytkowanie mięsna, „Przegląd Hodowlany” 79 (2011), 31–33.
Kowalska, Niedbała 2014: D. Kowalska, P. Niedbała, Mięso nutrii pod szkiełkiem mędrca … i w ręku kuchmistrza, „Wiadomości Zootechniczne” 52 (2014), 11–19.
Król 1995: B. Król, Świnka morska, „Żywe Hobby” 1 (1995), 14–17. DOI: https://doi.org/10.56782/pps.30
Kwiatek 2008: K. Kwiatek, Szur w kurniku. Pałeczka Salmonella – czynnik zakaźny przenoszony przez szkodniki, „Bezpieczeństwo i Higiena Żywności” 2 (2008), 36–37.
Landry 1970: S.O. Landry, The Rodentia as omnivores, „The Quarterly Review of Biology” 45 (1970), 351–372. DOI: https://doi.org/10.1086/406647
Langford, Boor 1996: S.D. Langford, P.J. Boor, Oleander toxicity: an examination of human and animal toxic exposures, „Toxicology” 149 (1996), 1–13. DOI: https://doi.org/10.1016/0300-483X(95)03296-R
Lavrov 1983: L.S. Lavrov, Evolutionary development of the genus Castor and Taxonomy of the contemporarybeavers of Eurasia, „Acta Zoologica Fennica” 174 (1983), 87–90.
Li, Wang, Zhao, Liu 2012: W. Li, L. Wang, D. Zhao, Y. Liu, Steroidal alkaloids from Veratrum nigrum, „Chemistry of Natural Compounds” 48 (2012), 919–920. DOI: https://doi.org/10.1007/s10600-012-0426-7
Lopez, Cid, Bianchini 1999: T.A. Lopez, M.S. Cid, M.L. Bianchini, Biochemistry of hemlock (Conium maculatum L.) alkaloids and their acute and chronic toxicity in livestock. A review, „Toxicon” 37 (1999), 841–865. DOI: https://doi.org/10.1016/S0041-0101(98)00204-9
Markuc 1997: S. Markuc, Szkodniki pól uprawnych. Nornik polny i mysz polna, „Krośnieński Magazyn Rolniczy” 12 (1997), 5. DOI: https://doi.org/10.1049/ee.1997.0033
Martin, Hin 2008: E. Martin, R. Hin, A Dictionary of Biology, Oxford 2008. DOI: https://doi.org/10.1093/acref/9780199204625.001.0001
McCormick 2003: M. McCormick, Rats, communications and plague: Toward an ecological history, „Journal of Interdisciplinary History” 34 (2003), 1–25. DOI: https://doi.org/10.1162/002219503322645439
Meerburg, Singleton, Kijlstra 2009: B.G. Meerburg, G.R. Singleton, A. Kijlstra, Rodent borne diseases and their risks for public health, „Critical Reviews in Microbiology” 35 (2009), 221–270. DOI: https://doi.org/10.1080/10408410902989837
Meerburg, Singleton, Leirs 2009: B.G. Meerburg, G.R. Singleton, H. Leirs, The year of the Ratends: time to fight hunger, „Pest Management Science” 65 (2009), 351–352. DOI: https://doi.org/10.1002/ps.1718
Mezzabotta 2001: M.R. Mezzabotta, Ethnoveterianry treatments in Roman antiquity Cato the elder’s veterianry remedies, „Acta Classica” 44 (2001), 137–152.
Mitich 1992: L.W. Mitich. Black Henbane, „Weed Technology” 6 (1992), 489–491. DOI: https://doi.org/10.1017/S0890037X00035120
Mleczko 2015: M. Mleczko, Zwierzęta doświadczalne i laboratoryjne z pomocą człowiekowi, „Przegląd Hodowlany” 83 (2015), 17–20.
Nash, Brooker 1953: H.A. Nash, R.M. Brooker, Hypotensive Alkaloids from Veratrum album Protoveratrine A. Protoveratrine B and Germitetrine B1a, „Journal of the Americam Chemical Society” 75 (1953), 1942–1948. DOI: https://doi.org/10.1021/ja01104a047
Ngugi, Keriko, Kareru 2015: J.K. Ngugi, J.M. Keriko, P.G. Kareru, Evaluation of anti-rodent activity of the root bark of yellow oleander (Thevetiaperuviana), „International Journal of Science and Research” 6 (2015), 2409–2413.
Niedźwiadek, Kawińska, Tuczyńska 1983: S. Niedźwiadek, J. Kawińska, J. Tuczyńska, Badania wartości futrzarskiej skór nutrii odmiany białej i sobolowej, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych”, 302 (1983), 177–183.
Ober 1982: W.B. Ober, Did Socrates Die of hemlock Poisoning?, „Ancient Philosophy” 2 (1982), 115–121. DOI: https://doi.org/10.5840/ancientphil1982225
Ohla, Uwai, Kikuchi 1999: T. Ohla, K. Uwai, R. Kikuchi et al., Absolute stereochemistry of cicutoxin and related toxic polyacetylenic alcohols from Cicuta virosa, „Tetrahedron” 51 (1999), 12087–12096. DOI: https://doi.org/10.1016/S0040-4020(99)00706-1
Pezzella, Lillini, Sturchio 2004: M. Pezzella, E. Lillini, E. Sturchio et al., Leptospirosis survey in wild rodents living in urban ares of Rome, „Annali di giene: Medicina Preventiva e di Comunita” 16 (2004), 721–726.
Philipe, Angenot, Tits, Frédérich 2004: G. Philipe, L. Angenot, M. Tits, M. Frédérich, About the toxicity of some Strychnos species and their alkaloids, „Toxicon” 44 (2004), 405–416. DOI: https://doi.org/10.1016/j.toxicon.2004.05.006
Rinderknecht, Bianco 2008: A. Rinderknecht. R.E. Bianco, The largest fossil rodent, „Proceedings of the Royal Society B” 275 (2008), 923–928. DOI: https://doi.org/10.1098/rspb.2007.1645
Rocnalli 1987: R.A. Rocnalli, The history of scabies in Veterinary and human medicine from biblical to modern Times, „Veterinary Parasitology” 25 (1987), 193–198. DOI: https://doi.org/10.1016/0304-4017(87)90104-X
Rodgers 1978: R.H. Rodgers, The Apuleius of the Geoponica, „Californian Studies in Classical Antiquity” 11 (1978), 197–207. DOI: https://doi.org/10.2307/25010731
Rose, Chinnery 2004: K.D. Rose, B.J. Chinnery, The postcranial skeleton of early Eocene rodents, „Bulletin of Carnegie Museum of Natural History” 36 (2004), 211–244. DOI: https://doi.org/10.2992/0145-9058(2004)36[211:TPSOEE]2.0.CO;2
Samuels, Zancanella 2011: J.X. Samuels, J. Zancanella, An early hemphillian occurence of Castor (Castoridae) from the Rattlesnake Formation of Oregon, „Journal of Paleontology” 85 (2011), 930–935. DOI: https://doi.org/10.1666/11-016.1
Schep, Schmierer, Fountain 2006: L.J. Schep, D.M. Schmierer, J.S. Fountain, Veratrum Poisoning, „Toxicological Reviews” 25 (2006), 73–78. DOI: https://doi.org/10.2165/00139709-200625020-00001
Siddiqui, Hafez, Begum, Siddiqui 1988: S. Siddiqui, F. Hafeez, S. Begum, B.S. Siddiqui, Oleandrol, a new pentacyclic triterpane from leaves of Nerium oleander, „Journal of Natural Products” 51 (1988), 229–233. DOI: https://doi.org/10.1021/np50056a006
Siek, Ryś, Sein-Anaid 2013: B. Siek, A. Ryś, J. Sein-Anaid, Najbardziej popularne trucizny świata grecko- rzymskiego, „Przegląd Lekarski” 70 (2013), 643–646.
Sinha, Biswas 2016: S.N. Sinha, K. Biswas, A concise review on Nerium oleander L. – an important medicinal plant, „Tropical Plant Research” 3 (2016), 408–412.
Stec 2011: M. Stec, Występowanie oraz zwalczanie gryzoni nornikowatych i myszowatych, „Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Pracowników Dezynfekcji, Dezynsekcji i Deratyzacji” 3 (2011), 13–17.
Stenseth, Leirs, Skonhof 2003: N.Ch., Stenseth, H. Leirs, A. Skonhoft et al., Mice rats and people: The bio-economics of agricultural rodent pests, „Frontiers in Ecology and the Environment” 1 (2003), 367–375. DOI: https://doi.org/10.1890/1540-9295(2003)001[0367:MRAPTB]2.0.CO;2
Szalata 2011a: A. Szalata, Koszatniczka, „Przyroda Polska” 8 (2011), 34–35.
Szalata 2011b: A. Szalata, Świnka morska – ani świnka, ani morska, „Przyroda Polska” 6 (2011), 34–35.
Ślęzak 2014: J. Ślęzak, System kar i represji karnej w starożytności, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość” 1 (2014), 73–84.
Tederko 1999: Tederko A., Zagrożenie dla żywności i zdrowia powodowane przez gryzonie i owady, „Przemysł Spożywczy” 55 (1999), 50–51.
Torowska, Gołębiewski 2013: M. Torowska, M. Gołębiewski, Gryzonie występujące w gospodarstwach i zagrożenia z nimi związane, cz. 2, „Farmer” 12 (2013), 114–116.
Ufniarski 2004: A. Ufniarski, Szczur – ciągle śmiertelnym wrogiem człowieka, „Przegląd Komunalny” 9 (2004), 66.
Ur-Rahman, Azhar, Parven 1991: A. Ur-Rahman, A.R. Azhar, T. Parveen et al., Alkaloids from Veratrum album, „Phytochmistry” 30 (1991), 368–370. DOI: https://doi.org/10.1016/0031-9422(91)84161-K
Vetter 2004: J. Vetter, Poison hemlock (Conium maculatum L.), „Food and Chemical Toxicology” 42 (2004), 1373–1382. DOI: https://doi.org/10.1016/j.fct.2004.04.009
Wasik 2011: S. Wasik, Mysz polna nie całkiem polna, „Przyroda Polska” 12 (2011), 20–21.
Williams, Genoways 1981: S.L. Williams, H.H. Genoways, Systematic Review of the Texas Pocket Gopher, Geomys personatus (Mammalia: Rodentia), „Annals of the Carnegie Museum” 5 (1981), 435–473. DOI: https://doi.org/10.5962/p.214502
Wilson, Reeder (eds.) 2005: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference, eds. D.E. Wilson, D.M. Reeder, Baltimore 2005.
Żmudzki 2017: J. Żmudzki, Zwierzęta wolno żyjące jako źródło patogenów zoonotycznych, „Medycyna Weterynaryjnych” 73 (2017), 144–151. DOI: https://doi.org/10.21521/mw.5656
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Agnieszka Bartnik
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.