Keywords
mythology in education
textbooks
magazines for children in People’s Poland
Tadeusz Zieliński
Jan Parandowski
Jadwiga Żylińska
Marian Grześczak
Irena Parandowska
Anna Maria Komornicka
How to Cite
Number of views: 101
Number of downloads: 58
Abstract
The article offers an overview of adaptations of the Icarus myth aimed at child readers in People’s Poland, published either within the official education system, in children’s magazines reinforcing the school curriculum, or in stand-alone illustrated storybooks. These adaptations, interpretations and retellings, both written before and after WW2, while presenting the same mythical tale of the first aviators, employ specific narrative and adaptation strategies to adjust the myth to the age of the audience and to the values promoted by the authors. In the case of pre-war writers, their interpretation had to be adjusted to meet the requirements of communist censorship, with which the post-war writers were necessarily in agreement.
Funding
The article presents the result of research conducted within the project “Classical Antiquity in Periodicals for Children and Young Adults in Polish People’s Republic (PRL) – Classical Education, Promotion of Political Ideology, or Expression of Resistance? Changes in the Reception of Classics in the PRL from 1945 to 1989”, funded by the National Science Centre (NCN) preludium grant no 2022/45/N/HS2/00549.
References
Aleksandrzak and Przyrowski 1957: Aleksandrzak, Stanisław and Zbigniew Przyrowski. 1957. Czytanki dla klasy IV (wyd. II). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Aleksandrzak and Przyrowski 1958: Aleksandrzak, Stanisław and Zbigniew Przyrowski. 1958. Czytanki dla klasy IV (wyd. III). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Aleksandrzak and Przyrowski 1963a: Aleksandrzak, Stanisław and Zbigniew Przyrowski. 1963. Czytanki dla klasy IV (wyd. VIII). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Aleksandrzak and Przyrowski 1963b: Aleksandrzak, Stanisław and Zbigniew Przyrowski. 1963. Z bliska i daleka. Wypisy dla klasy V. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Aleksandrzak, Kwiecińska and Przyrowski 1951: Aleksandrzak, Stanisław, Zofia Kwiecińska and Zbigniew Przyrowski. 1951. Na szerokiej drodze. Czytanki dla klasy IV. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Aleksandrzak, Kwiecińska and Przyrowski 1953: Aleksandrzak, Stanisław, Zofia Kwiecińska and Zbigniew Przyrowski. 1953. Czytanki dla klasy IV. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Aleksandrzak, Przyrowski and Wójcik 1976: Aleksandrzak, Stanisław, Zbigniew Przyrowski and Janina Wójcik. 1976. Lata dalekie i bliskie. Wypisy z ćwiczeniami w mówieniu i pisaniu. Klasa V. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Bagiński and Hajdrych 1958: Bagiński, Paweł and Włodzimierz Hajdrych. 1958. Wypisy dla klasy VIII. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Broniewska 1949: Broniewska, Janina. 1949. W nowej szkole. Czytanki dla IV klasy szkoły podstawowej. Wydanie trzecie poprawione. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Cackowska, Kaznowska and Wąsakowa 1975: Cackowska, Maria, Kazimiera Kaznowska and Władysława Wąsakowa. 1975. Razem, młodzi przyjaciele. Podręcznik do nauki języka polskiego dla klasy IV. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Dembowska and Rudnicka 1950: Dembowska, Janina and Halina Rudnicka. 1950. Dom i świat. Wypisy dla klasy VI. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Dembowska, Rudnicka and Wojeński 1950: Dembowska, Janina, Halina Rudnicka and Teofil Wojeński. 1950. Na drodze przemian. Czytanki dla klasy VII. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Dembowska, Rudnicka and Wojeński 1954: Dembowska, Janina, Halina Rudnicka and Teofil Wojeński. 1954. Dom i świat. Wypisy dla klasy VI (wyd. V). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Dembowska, Rudnicka and Wojeński 1956: Dembowska, Janina, Halina Rudnicka and Teofil Wojeński. 1956. Na drodze przemian. Wypisy dla klasy VII (wyd. VII). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Dembowska, Saloni and Wierzbicki 1966: Dembowska, Janina, Zygmunt Saloni and Piotr Wierzbicki. 1966. Świat i my. Podręcznik do języka polskiego dla klasy VI. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Grześczak 1979: Grześczak, Marian. 1979. „O chłopcu, którym jesteś i ty.” Płomyczek 5–6: 120–122.
Grześczak 1981: Grześczak, Marian. 1981. O chłopcu, którym jesteś i ty. Nasza Księgarnia.
Kann 1975: Kann, Maria. 1975. Niebo herosów i bogów. Literackie wyprawy w kosmos — Część 1. Krajowa Agencja Wydawnicza.
Kingsley 1935: Kingsley, Charles. 1935. Heroje czyli klechdy greckie o bohaterach. Translated by Wacław Berent. Gebethner i Wolff. (ed. pr. 1885; PL 1926)
Kopczewski 1966: Kopczewski, Jan Stanisław. 1966. Miedzy dawnymi a nowymi laty. Wypisy dla klasy VIII szkoły podstawowej. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Kopczewski 1971: Kopczewski, Jan Stanisław. 1971. Ta ziemia od innych droższa. Podręcznik do języka polskiego dla kl. VIII. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Kopczewski 1976: Kopczewski, Jan Stanisław. 1976. Ta ziemia od innych droższa. Podręcznik do języka polskiego dla kl. VIII. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Kubski 1962: Kubski, Benedykt. 1962. Wypisy dla klasy VI. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Kubski and Kubski 1960: Kubski, Benedykt and Jacek Kubski. 1960. Wypisy dla klasy VII. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Kubski and Zieliński 1958a: Kubski, Benedykt and Jan Zieliński. 1958. Wypisy dla klasy V. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Kubski and Zieliński 1958b: Kubski, Benedykt and Jan Zieliński. 1958. Wypisy dla klasy VI. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Lausz, Staszewski and Zwierzchowska-Ferencowa 1946: Lausz, Karol, Kazimierz Staszewski and Zofia Zwierzchowska-Ferencowa. 1946. O świcie. Czytanka dla V klasy szkoły powszechnej. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Lausz, Staszewski and Zwierzchowska-Ferencowa 1948: Lausz, Karol, Kazimierz Staszewski and Zofia Zwierzchowska-Ferencowa. 1948. O świcie. Czytanka dla V klasy szkoły podstawowej. Wydanie II zmienione. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Lausz, Staszewski and Zwierzchowska-Ferencowa 1949: Lausz, Karol, Kazimierz Staszewski and Zofia Zwierzchowska-Ferencowa. 1949. O świcie. Czytanka dla V klasy szkoły podstawowej (VII nakład). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Marx 1861: Marx, Karl. 1861. “Letter to Engels, February 27, 1861” in Marx-Engels Correspondence 1861 accessed at https://www.marxists.org/archive/marx/works/1861/letters/61_02_27-abs.htm (accessed February 18, 2025).
Marx and Engels 1977 [1848]: Marx, Karl and Friedrich Engels. 1977. Manifesto of the Communist Party (2nd revised ed., ed. pr. 1848). Progress.
Nagajowa and Świerczyńska 1969: Nagajowa, Maria and Aniela Świerczyńska. W naszej ojczyźnie. Podręcznik do nauki języka polskiego dla klasy V. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Nagajowa 1976: Nagajowa, Maria. 1976. W codziennej pracy. Podręcznik do nauki języka polskiego dla klasy V. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Nagajowa 1982: Nagajowa, Maria. 1982. Język polski. Język i świat. Podręcznik do języka polskiego 5. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Nagajowa 1987: Nagajowa, Maria. 1987. Język polski. Odpowiednie dać rzeczy słowo. Podręcznik do ćwiczeń w mówieniu i pisaniu dla klasy ósmej szkoły podstawowej. Wydanie drugie. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Nagajowa 1988: Nagajowa, Maria. 1988. Język polski. Język i świat. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturalnego oraz do ćwiczeń w mówieniu i pisaniu dla klasy piątej szkoły podstawowej. Wydanie trzecie. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Parandowska 1967: Parandowska, Irena. 1967. Ze świata mitów. Nasza Księgarnia.
Parandowska 1981: Parandowska, Irena. 1981. „Opowieść o Ikarze i Dedalu.” Płomyczek 11–12: 307.
Parandowski 1924: Parandowski, Jan. 1924. Mitologja. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Księgarnia Wydawnicza H. Altenberga.
Parandowski 1927: Parandowski, Jan. 1927. Mitologja. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Wydanie nowe. Księgarnia Wydawnicza H. Altenberga we Lwowie.
Parandowski 1963: Parandowski, Jan. 1963. „Dedal i Ikar”, Płomyczek 42 (16): 422–423.
Pauszer-Klonowska 1948. Pauszer-Klonowska, Gabriela. 1948. Jednością silni. Wypisy dla klasy VII szkoły podstawowej. Spółdzielnia Wydawnicza „Wiedza”.
Pauszer-Klonowska 1949a: Pauszer-Klonowska, Gabriela. 1949. Dzień dzisiejszy. Wypisy dla kl. 5 szkoły podstawowej. Nasza Księgarnia.
Pauszer-Klonowska 1949b: Pauszer-Klonowska, Gabriela. 1949. Jednością silni. Wypisy dla klasy VII szkoły podstawowej. Wyd. II. Nasza Księgarnia.
Pauszer-Klonowska and Lausz 1954: Pauszer-Klonowska, Gabriela and Karol Lausz. 1954. Dzień dzisiejszy. Wypisy dla klasy V (4th ed.). Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Sufinowa 1984: Sufinowa, Stanisława. 1984. Język polski. Mowa rodzinna. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturalnego dla klasy siódmej szkoły podstawowej. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Skimina 1949: Stanisław Skimina. 1949. Elementa Latina. Podręcznik do nauki języka łacińskiego. Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Zarembowie 1947: [Szelburg-] Zarembina, Ewa and Józef Zaremba. 1947. W naszym kraju : czytanka dla 5 kl. miejskich i wiejskich szkół podstawowych aprobowana przez Ministerstwo Oświaty. Gebethner i Wolff.
Zespół Redakcji Polonistycznej PZWS 1957a: Zespół Redakcji PZWS. 1957. Wypisy dla klasy V. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Zespół Redakcji Polonistycznej PZWS 1957b: Zespół Redakcji PZWS. 1957. Wypisy dla klasy VI. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Zespół Redakcji Polonistycznej PZWS 1957c: Zespół Redakcji PZWS. 1957. Wypisy dla klasy VIII. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Zespół Redakcji Polonistycznej PZWS 1958: Zespół Redakcji PZWS. 1958. Wypisy dla klasy VII. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Zieliński 1930: Zieliński, Tadeusz. 1930. Świat antyczny. Część pierwsza. Starożytność bajeczna. Wydawnictwo J. Mortkowicza. (ed. pr. 1922)
Zieliński 1936: Zieliński, Tadeusz. 1936. Klechdy Attyckie. Serja trzecia. Wydawnictwo J. Mortkowicza. (ed. pr. 1922)
Zieliński 1974: Zieliński, Tadeusz. 1974. „Opowieść o ojcu Ikara – mądrym Dedalosie.” Płomyk 5: 146–147.
Zieliński 2005: Zieliński, Tadeusz. 2005. Autobiografia. Dziennik 1939–1944, do druku podali Hanna Geremek i Piotr Mitzner. OBTA & Wydawnictwo DiG.
Zieliński 2012: Zielinski, Thaddäus. 2012. Mein Lebenslauf — Erstausgabe des deutschen Originals — und Tagebuch 1939–1944, edited by Jerzy Axer, Alexander Gavrilov and Michael von Albrecht. Unter Mitwirkung von Hanna Geremek, Piotr Mitzner, Elżbieta Olechowska und Anatolij Ruban. Peter Lang.
Zipper 1886: Zipper, Albert. 1886. Mitologia Greków i Rzymian dla młodzieży. Nakładem księgarni J. Leona Pordesa.
Zipper 1897: Zipper, Albert. 1897. Opowiadania z mitologii Greków i Rzymian dla użytku młodzieży szkolnej. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żylińska 1973: Żylińska, Jadwiga. 1973. Mistrz Dedal. Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa–Książka–Ruch”.
Aleksandrzak 1964a: Aleksandrzak, Stanisław. 1964. “Niektóre zagadnienia czytelnictwa dzieci w świetle ich własnych wypowiedzi.” Ruch Pedagogiczny 2: 81–97.
Aleksandrzak 1964b: Aleksandrzak, Stanisław. 1964. “Czasopismo i książka dziecięca w pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły.” Ruch Pedagogiczny 2: 102–107.
Aleksandrzak 1965: Aleksandrzak, Stanisław. 1965. “Niektóre problemy czasopisma w szkole.” Życie Szkoły 4: 20–24.
Aleksandrzak 1979: Aleksandrzak, Stanisław. 1979. “O czasopismach dziecięcych.” Wychowanie w przedszkolu 4: 178–181.
Bańkowska 1963: Bańkowska, Anna. 1963. “Pół miliona „Płomyczków” – rozmowa ze Stanisławem Aleksandrzakiem redaktorem naczelnym dwutygodnika „Płomyczek”.” Poradnik Bibliotekarza 4: 83–86.
Bober 2011: Bober, Sabina. 2011. Walka o dusze dzieci i młodzieży w pierwszym dwudziestoleciu Polski Ludowej. Wydawnictwo KUL.
Brodala 2001: Brodala, Marta. 2001. “Propaganda dla najmłodszych w latach 1948–1956. Instrument stalinowskiego wychowania.” In M. Brodala, A. Lisiecka, T. Ruzikowski, Przebudować człowieka. Komunistyczne wysiłki zmiany mentalności, edited by M. Kula. Wydawnictwo Trio.
But 2022: But, Ekaterina. 2022. “Prometheus in Russia: from revolution to dissidence.” Classical Receptions Journal 14 (4): 533–553. https://doi.org/10.1093/crj/clac015. DOI: https://doi.org/10.1093/crj/clac015
Franaszek 2006: Franaszek, Anna. 2006. Od Bieruta do Herlinga-Grudzińskiego. Wykaz lektur szkolnych w Polsce w latach 1946–1999. Biblioteka Narodowa.
Frycie 1977: Frycie, Stanisław. 1977. “Czasopisma dla dzieci i młodzieży okresu powojennego (1945–1970).” Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 3: 49–73.
Frycie 1982: Frycie, Stanisław. 1982. “Czasopiśmiennictwo.” In S. Frycie Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945–1970.
Groniowska 1946: Groniowska, Barbara. 1956. “Jak korzystać z czasopism.” Dzieci i wychowawca 3–4: 36–38. Accessed February 21, 2025. https://archive.org/details/jbc.bj.uj.edu.pl.NDIGCZAS095935_1946_003_004/page/36/mode/1up.
Kosiński 2000: Kosiński, Krzysztof. 2000. O nową mentalność. Życie codzienne w szkołach 1945 – 1956. Wydawnictwo TRIO.
Kümmerling-Meibauer 2025: Kümmerling-Meibauer, Bettina. 2025 (forthcoming). “The most splendid guy of ancient history: Facts and Fiction on Spartacus in German Children’s Literature.” In Our Mythical History: Children’s and Young Adults’ Culture in Response to the Heritage of Ancient Greece and Rome, edited by Katarzyna Marciniak. University of Warsaw Press.
Marciniak 2015: Marciniak, Katarzyna. 2015. “(De)constructing Arcadia: The Polish Struggles with History and Differing Colours of Childhood in the Mirror of Classical Mythology.” In The Reception of Ancient Greece and Rome in Children’s Literature: Heroes and Eagles, edited by Lisa Maurice. Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004298606_005
Marciniak and Strycharczyk 2021: Marciniak, Katarzyna and Barbara Strycharczyk. 2021. “Macte animo! – or, The Polish Experiment with “Classics Profiles” in Secondary School Education: The Warsaw Example.” In Our Mythical Education. The Reception of Classical Myth Worldwide in Formal Education, 1900–2020, edited by Lisa Maurice. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323546245.pp.237-294
Marciniak, Olechowska, Kłos and Kucharski 2013: Marciniak, Katarzyna, Elżbieta Olechowska, Joanna Kłos and Michał Kucharski, eds. 2013. Polish Literature for Children & Young Adults Inspired by Classical Antiquity: A Catalogue. Faculty of “Artes Liberales”, University of Warsaw.
Mrozek 2019: Mrozek, Justyna. 2019. “Dzieci – ideologia – indoktrynacja. Czasopismo „Płomyczek” w okresie II Rzeczypospolitej, PRL i III RP.” Studia Edukacyjne, (52): 303–315. DOI: https://doi.org/10.14746/se.2019.52.20
Niesporek-Szamburska and Rogoż 2013: Niesporek-Szamburska Bernadeta and Michał Rogoż. 2013. “Czasopisma dziecięco-młodzieżowe w latach 1945–1989.” In Literatura dla dzieci i młodzieży (1945–1989). T. 3, edited by Krystyna Heska-Kwaśniewicz and Katarzyna Tałuć. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Olechowska 2011: Olechowska, Elżbieta, ed. 2011. Tadeusz Zieliński (1859–1944). W 150 rocznicę urodzin. IBI AL UW, KNoKA PAN.
Olechowska 2016: Olechowska, Elżbieta. 2016. “Teaching Latin and Greek in Inter-War Poland.” In Classics and Class. Greek and Latin Classics and Communism at School, edited by David Movrin and Elżbieta Olechowska. Faculty of “Artes Liberales”, University of Warsaw, Faculty of Arts, University of Ljubljana, Wydawnictwo DiG.
Olechowska 2024: Olechowska, Elżbieta. 2024. “Tadeusz Zieliński (1869–1944), A Reappraisal Sine Ira et Studio,” HCS 6: 381–401
Papuzińska 1972: Papuzińska, Joanna. 1972. Wychowawcza rola prasy dziecięcej. PWN.
Paulouskaya 2017: Paulouskaya, Hanna. 2017. “Steht Herakles für den Westen? Oder: die griechisch-römische Antike im sowjetischen Animationsfilm.” In Verjüngte Antike: Griechisch-römischer Mythologie und Historie in zeitgenössischen Kinder- und Jugendmedien, edited by Markus Janka and Michael Stierstorfer. Universitätsverlag Winter.
Pawlak 2023: Pawlak, Grażyna. 2023. Jan Parandowski. Życie i dzieło. Instytut Badań Literackich PAN. https://rcin.org.pl/dlibra/publication/276979/edition/240609/content.
Potyrała 1991: Potyrała, Bolesław. 1991. Przemiany oświaty w Polsce w latach 1944–1948. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Rogoż 2009: Rogoż, Michał, 2009. Czasopisma dla dzieci i młodzieży Instytutu Wydawniczego „Nasza Księgarnia” w latach 1945–1989. Studium historycznoprasowe. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Rudenko 2020: Rudenko, Oleksii. 2020. “The Making of a Soviet Hero: The Case of Spartacus.” The Soviet and Post-Soviet Review 47: 333–56. DOI: https://doi.org/10.30965/18763324-20201365
Rudenko 2022: Rudenko, Oleksii. 2022. “Spartacus and His Early Soviet Theatrical Representation.” Clotho 4 (2): 69–99. DOI: https://doi.org/10.4312/clotho.4.2.69-99
Ryba 2021a: Ryba, Janusz. 2021. “Greek and Roman Mythology in Classical Education in Poland after 1945.” In Our Mythical Education. The Reception of Classical Myth Worldwide in Formal Education, 1900–2020, edited by Lisa Maurice. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323546245.pp.209-236
Ryba 2021b: Ryba, Janusz. 2021. Język łaciński w średniej szkole ogólnokształcącej w latach 1945–2004. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sucharski 2016: Sucharski, Robert A., “Jadwiga Żylińska’s Fabulous Antiquity.” In Our Mythical Childhood... The Classics and Literature for Children and Young Adults, edited by Katarzyna Marciniak. Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004335370_009
Wall 1991: Wall, Barbara. 1991. The Narrator’s Voice: The Dilemma of Children’s Fiction. London: Macmillan; New York: St. Martin’s.
License
Copyright (c) 2025 Marta Pszczolińska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.