Słowa kluczowe
Reception of ancient authors
Seneca
Paul Friedeborn
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 18
Liczba pobrań: 7
Abstrakt
This article focuses on Latin quotations and paraphrases derived from the works of ancient authors that were incorporated by Paul Friedeborn into his chronicle of Szczecin, published in 1613. The aim of this study is to identify the sources from which Friedeborn drew the aforementioned excerpts. The analysis is based on passages taken from the works of Seneca the Younger, the ancient author cited most frequently in Friedeborn’s chronicle. Comparative analyses were conducted on more than 50% of the total number of Seneca quotations, considering two types of potential sources. First, they were compared with the text of selected editions of Seneca’s works published in the 16th and early 17th centuries. Next, the assumption that Friedeborn used intermediary sources was examined. This category includes narrative works from the period preceding the composition of the Szczecin chronicle, in which quotations from Seneca were employed in a manner analogous to Friedeborn’s approach (Hausbuch by Joachim von Wedel and Horologium principium by Antonio de Guevara). The analysis also takes into account popular collections of quotations, or commonplace books (Polyanthea by Domenico Nanni Mirabelli and a later edition of this collection edited by Joseph Lang). The results confirm that Friedeborn relied on intermediary sources for his quotations from Seneca, suggesting that he may have used a similar method to obtain excerpts from other ancient authors.
Bibliografia
Catalogus librorum quae extant in bibliotheca ad aedem divinae Virginis anno 1590 (…) conscriptus auctoribus D. Daniele Cramero, M. Joachimo Praetorio, 1590 (rkps).
I. Claius, Meditatio VII, w: Iohannis Claii Hertzbergensis Meditationvm piarvm ex historia Passionis et Mortis Christi (…) libri V, Lipsiae 1580.
Decem tragoediae quae Lucio Annaeo Senecae tribuntur: opera Francisci Raphelengii Fr. F. Plantiniani, ope V. Cl. Iusti Lipsi emendatiores: cum utriusque ad easdem animadversationibus et notis, Antverpiae 1601.
Descriptio Paedagogii Stetinensis, 1573. Opis Pedagogium Książęcego w Szczecinie, red. S. Schwann, Szczecin 1966 [= Schwann 1966].
Erasmus Desiderius Rotterdamus, Apophthegmatum opus cum primis fugiferum, vigilanter ab ipso recognitum auctore ..., Parisiis 1533.
P. Friedeborn, Historische Beschreibung der Stadt Alten Stettin in Pommern, Alten Stettin 1613.
P. Grégoire, Syntagmatis iuris universi, pars tertia (…) auctore Petro Gregorio Tholosano…, Venetiis 1593.
A. de Guevara, Libro del emperador Marco Aurelio co relox de príncipes…, Valladolid 1529.
A. de Guevara, Horologii principum siue de vita M. Aurelii imperatoris libri III. Axiomatis politicis & exemplis memorabilium refertissimi ... ex lingua Castellana, adhibitis Gallicis & Italicis versionibus in Latinam linguam traducti, & notis margini insertis illustratio, studio Iohannis Wanckelii, m. & p.l, In Typographeio Principali, Torgae 1601.
A. de Guevara1, Horologii principum siue de vita M. Aurelii Imp. libri III etc., Lipsiae [Wittenberg] 1606.
A. de Guevara2, Horologium principium, sive de vita M. Aurelii Imp. libri III…, Torgae 1611.
A. de Guevara3, Horologium principium, sive de vita M. Aurelii Imp. libri III…, Lipsiae 1611.
A. de Guevara4, Horologium principium, sive de vita M. Aurelii Imp. libri III…, Cracoviae 1615.
Inwentarz i Akta Biblioteki Publicznej w Szczecinie: Mariańskiej i Gimnazjum Mariackiego, oprac. J.C.C. Oerlichs, Szczecin 1768 (rkp.) [= Oerlichs 1768].
M. Junius, Politicarum quaestionum in eloquentiae studiosorum, stylum exercere cupientium, gratiam collectarum ac selectarum pars I, Basileae 1601.
J. Langius, Florilegii magni seu Polyantheae floribus novissimis sparsis libri XX […]studio et opera Josephi Langii locupletatum et illustratum (…), Francofurti 1628.
J. Lipsius, Iustii Lipsii Politicorum sive civilis doctrinae libri sex etc., Antverpiae 1599.
D.N. Mirabellius, B. Amantius, F. Tortius, Polyanthea, hoc est opus suavissimis floribus celebriorum sententiarum (…), Lugduni 1600.
D.N. Mirabellius, B. Amantius, J. Langius, F. Tortius, Polyanthea Nova, Hoc est, opvs svavissimis floribvs celebriorvm sententiarum…, Lugduni, Sumptibus Lazari Zetzneri Bibliopolae 1604.
J. Osorio, De regis institutione et disciplina, w: J. Osorio, Hieronymi Osorii Lusitani Episcopi Algarbiensis Opera omnia..., Romae 1592, kol. 253–562.
P. de Ribadeneira, Princeps Christianus adversus Nicolaum Machiavellum caeterosque huius temporis politicos, Antverpae 1603.
J.C. Scaliger, De sapientia et beatitudine libri octo, quos Epidorpides inscripsit, Ginevra 1573.
L. Annei Senecae de moribus lib. unus et insignia septem sapientium dicta (…), Lugduni 1543.
Lucius Annaeus Seneca1, L. Annaei Senecae opera, quae extant omnia, cum d. Erasmi Rot. Scholiis, etc., Lugduni 1555.
Lucius Annaeus Seneca2, L. Annaei Senecae opera, quae extant omnia, (…) alter tomus, Lugduni 1555.
L. Annaei Senecae Tragoediae. Editae emndatiores studio Georgii Fabricii Chemnicensis, Lipsiae 1566.
L. Annaei Senecae utriusque (…) sententiae (…) per Hubertum Scutteputaeum (…). Antverpiae 1576.
L. Annaei Senecae Philosophi opera quae extant omnia: a Iusto Lipsio emendata, et scholiis illustrata, Antverpiae 1605.
Ioannes Stobaeios, Loci communes sacri et profani sententiarum omnis generis ex authoribus Graecis plus quam trecentis congestarum per Ioannem Stobaeum (…) a Conrado Gesnero Tigurino Latinitate donati, Francofurti 1581.
J. von Wedel, Hausbuch des Herrn Joachim von Wedel auf Krempzow Schloß und Blumberg, oprac. J. von Bohlen, Tűbingen 1882 [= Wedel 1882].
J. von Wedel, Annalles oder Haus-Buch, worinnen die vornehmsten Geschichten, so sich vor Anno Christi 1500 bis ad Annum 1606 sowohl in Pommern, als auch in gantz Europa und andern Oertern zugetragen (…), Rps 169/IV, w: [https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/56974/edition/73736/content], [= Wedel Rkps.].
L. Zetznerus, Epistola dedicatoria, w: F.P. Senensis, De regno et regis institutione libri IX (…), Argentorati 1608, k. 2–4.
Axer, Axerowa 2004: J. Axer, A. Axerowa, Lektura tekstu dwujęzycznego. Przykłady, w: Łacina jako język elit, red. J. Axer, Warszawa 2004, 161–176.
Axerowa 2004: A. Axerowa, Próba klasyfikacji wtrętów łacińskojęzycznych w staropolskich tekstach dwujęzycznych, w: Łacina jako język elit, red. J. Axer, Warszawa 2004, 157–160.
Basler 1957: O. Basler, Clajus, Johannes, w: Neue Deutsche Biographie 3, 258–259.
Borysowska 2016: A. Borysowska, Wstęp, w: P. Friedeborn, Opis miasta Szczecina, oprac. i przeł. A. Borysowska, Warszawa 2016, 5–31.
Borysowska 2018: A. Borysowska, Kultura książki w dawnym Szczecinie (XVII-XVIII w.). Studia z pogranicza bibliologii i literaturoznawstwa, Szczecin 2018.
Blair 2010: A.M. Blair, Too Much to Know. Managing Scholarly Information before the Modern Age, New Haven–London 2010.
Burcke 2013: V.E. Burke, Recent Studies in Commonplace Books, „English Literary Renaissance” 43 (2013), nr 1, 153–177. DOI: https://doi.org/10.1111/1475-6757.12005
Bűhlow 1896: Bűhlow, Wedel, Joachim von, w: Allgemeine Deutsche Biographie 41, 409–410.
Cieśluk 2023: M. Cieśluk, Odwołania do autorów antycznych w „Historycznym opisie miasta Szczecina” Paula Friedeborna w kontekście programu edukacyjnego Pedagogium Książęcego w Szczecinie. Rekonesans badawczy, „Przegląd Zachodniopomorski” 38 (2023), nr 67, 100–125. DOI: https://doi.org/10.18276/pz.2023.38-05
Cieśluk, Gut, Gut 2022: M. Cieśluk, A. Gut, P. Gut, Paul Friedeborn i jego kronika, w: P. Friedeborn, Historyczny opis miasta Szczecina [z 1613 roku], t. I, przeł. R. Simiński, J. Grzelak, A. Gut, M. Cieśluk, oprac. E. Rymar, J. Grzelak, P. Gut, R. Simiński, A. Gut, M. Cieśluk, Szczecin 2022.
Dąbkowska-Kujko 2012 : J. Dąbkowska-Kujko, „Na tych, co się sobie mądremi i uczonemi zdadzą”.
O jednym ze źródeł pozornej uczoności w wiekach dawnych, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” VIII (2012), 51–62.
Franck 1883: J. Franck, Lang, Joseph, w: Allgemeine Deutsche Biographie 17, 602–606.
Friedeborn 2022: P. Friedeborn, Historyczny opis miasta Szczecina [z 1613 roku], t. I–III, przeł. R. Simiński, J. Grzelak, A. Gut, M. Cieśluk, oprac. E. Rymar, J. Grzelak, P. Gut, R. Simiński, A. Gut, M. Cieśluk, Szczecin 2022.
Gut 2025: P. Gut, Wstęp. Joachim von Wedel i jego kronika, w: J. von Wedel, Kronika domowa Joachima von Wedla pana na zamku w Krępcewie i dziedzica Morzycy, t. I, red. P. Gut, przeł. M. Gierke, J. Grzelak, A. Gut, M. Cieśluk, oprac. M. Cieśluk, M. Gierke, J. Grzelak, A. Gut, P. Gut, Szczecin 2025, 13–45.
Guastella 2016: G. Guastella, Seneca Rediscovered: Recovery of Texts, Reinvention of a Genre, w: Brill’s Companion to the Reception of Senecan Tragedy. Scholarly, Theatrical and Literary Receptions, ed. E. Dodson-Robinson, Leiden–Boston 2016, 77–97. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004310988_006
Harst 2016: J. Harst, Germany and the Netherlands: Tragic Seneca in Scholarship and on the Stage, w: Brill’s Companion to the Reception of Senecan Tragedy. Scholarly, Theatrical and Literary Receptions, ed. E. Dodson-Robinson, Leiden–Boston 2016, 149–173. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004310988_009
Joachimowicz 2004: L. Joachimowicz, Seneka, Warszawa 2004.
Kapuścińska, Urbański 2013: A. Kapuścińska, P. Urbański, Poesis Artificiosa ad Gloriam Dei. Paul Zacharias and his „Disticha sacra”, w: Poesis Artificiosa: Between Theory and Practice, red. A. Borysowska, B. Milewska-Waźbińska, Frankfurt am Main 2013, 65–82.
Laarman 2014: M. Laarman, Seneca the Philosopher, w: Brill’s Companion to Seneca. Philosopher and Dramatist, eds. G. Damschen, A. Heil, Leiden–Boston 2014, 53–71. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004217089_005
Moss 1996: A. Moss, Printed Commonplace-Books and the Structuring of Renaissance Thought, Oxford 1996. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198159087.001.0001
Moss 2006: A. Moss, Literary imitation in the sixteenth century: writers and readers, Latin and French, w: The Cambridge History of Literary Criticism, vol. III: The Renaissance, ed. G.P. Norton, Cambridge 2006, 107–118. DOI: https://doi.org/10.1017/CHOL9780521300087.011
Nehring 2012: P. Nehring, Autorytet Seneki w argumentacji wczesnochrześcijańskiej, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” XXII/2 (2012), 49–60.
Pawlak 2009: W. Pawlak, „O pewnym sposobie naszych literatów, że przy niewielkim czytaniu mogą się łatwo wielkimi erudytami pokazać”. Kompendia jako źródło erudycji humanistycznej, w: Staropolskie kompendia wiedzy, red. I.M. Dacka-Górzyńska, J. Partyka, Warszawa 2009, 45–72.
Pomian 2010: K. Pomian, Przeszłość jako przedmiot wiedzy, Warszawa 2010.
Prőle 1896: H. Prőle, Wanckel, Johannes, w: Allgemeine Deutsche Biographie 41, 133–134.
Sapota 2016: T. Sapota, Wstęp, w: Lucius Annaeus Seneca, Trojanki. Troades, przeł. i oprac. T. Sapota, I. Słomak, Katowice 2016.
Tylicka, Wesołowska 2000: U. Tylicka, E. Wesołowska, Wstęp: w: Pseudo-Seneka, Oktawia, przeł. i oprac. U. Tylicka, E. Wesołowska, Poznań 2000.
Wehrmann 1900: M. Wehrmann, Die Statuten des Pädagogiums in Stettin vom Jahre 1587, „Mitteilungen der Gesellschaft fűr Deutsche Erziehungs- und Schulgeschichte” 3 (1900), 166–173.
Zimmermann 1889: P. Zimmermann, Reineccius Reiner, w: Allgemeine Deutsche Biographie 28, 17–19.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Małgorzata Cieśluk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.