Abstrakt
The paper aims to find out which theoretical framework, grammaticalization theory or construction grammar, is better suited to account for mechanisms underlying the emergence of Old French reciprocal string ‘se Verb li uns l’autre’. The data to conduct the analysis have been retrieved from large Latin (Perseus and Vulgate) and Old French (DECT and CoRPTeF) corpora. First, diachronic layers are characterized, encompassing Latin reiterated clusters, late Latin ‘unus alterum’, early French bipartite markers, and the very ‘se Verb li uns l’autre’. Then, their changes are claimed to have come about in response to the evolving system-defining structural properties, as outlined in Natural Morphology. As a result, instead of being couched in terms of more / less grammatical, the reconstruction of how particular reciprocal structures came into being is more felicitous if they are treated as full-fledged form-meaning pairs. Indeed, they exhibit significant variation along two clines: schematic – substantive and complex - atomic. As for further stages of its evolution, ‘se Verb li uns l’autre’ is shown to have become different from its forerunners in that it had reached a discursively more subjective status.Bibliografia
ADAMS, J.N (2003) : Bilingualism and the Latin Language. Cambridge : Cambridge University Press.
BERTOCCHI, Alessandra, MARALDI, Mirka & ORLANDINI, Anna (2010) : « Quantification ». Dans : Philip BALDI & Pierluigi CUZZOLIN (éds.), New Perspectives on Latin Historical Syntax 3. Constituent Syntax: Quantification, Numerals, Possession, Anaphora, Berlin-New York : Mouton De Gruyter, 19-173.
BFM – Base de français médiéval, http://txm.bfm-corpus.org/. Lyon : ENS de Lyon, Laboratoire ICAR, 2012, http://bfm.ens-lyon.fr
BRUNO, Carla (2012) : « On a Latin-Greek diachronic convergence: the perfects with Latin habeo / Greek éch and a participle ». Dans : Claudine CHAMORREAU & Isabelle LÉGLISE (éds.), Dynamics of Contact-Induced Language Change, Berlin-New York: Walter de Gruyter, 359-376.
CoRPTeF – Corpus représentatif des premiers textes français, http://corptef.ens-lyon.fr/
DÉCT : Dictionnaire Électronique de Chrétien de Troyes, http://www.atilf.fr/dect LFA – Université d’Ottawa, ATILF – Université de Lorraine
GISBORNE, Nikolas & PATTEN, Amanda (2011) : « Construction Grammar and Grammaticalization ». Dans : Heiko NARROG & Bernd HEINE (éds.), The Oxford Handbook of Grammaticalization, Oxford : Oxford University Press, 92-104.
HASPELMATH, Martin (1998) : « Does grammaticalization need reanalysis? ». Studies in Language 22 : 315-351.
HEINE, Bernd & KUTEVA, Tania (2005) : Language Contact and Grammatical Change. Cambridge : Cambridge University Press.
HEINE, Bernd & MIYASHITA, Hiroyuki (2008) : « The intersection between reflexives and reciprocals: A grammaticalization perspective ». Dans : Volker GAST & Ekkehard KÖNIG (éds.), Reciprocals and Reflexives. Theoretical and typological explorations, Berlin-New York : Walter de Gruyter, 169-223.
HEINE, Bernd & NARROG, Heiko (2010) : « Grammaticalization and Linguistic Analysis ». Dans : Bernd HEINE & Heiko NARROG (éds.), The Oxford Handbook of Linguistic Analysis, Oxford : Oxford University Press, 401-423.
KLAUSENBURGER, Jurgen (2000) : Grammaticalization. Studies in Latin and Romance Morpho-syntax. Amsterdam-Philadelphia : John Benjamins.
KURYŁOWICZ, Jerzy (1975/1965) : « The evolution of grammatical categories ». Esquisses Linguistiques II, Munich : Wilhelm Fink, 38-54.
La Chanson de Roland – Wikisource, bibliothèque numérique libre et multilingue, http://fr.wikisource.org/wiki/La_Chanson_de_Roland/Joseph_B%C3%A9dier
Latin Vulgate with Parallel English Douay-Rheims and King James Versions, http://www.latinvulgate.com/
LEDGEWAY, Adam (2011a) : « Syntactic and morphosyntactic typology and change ». Dans : Martin MAIDEN, John Ch. SMITH & Adam LEDGEWAY (éds.), The Cambridge History of Romance Languages (Vol. 1 : Structures), Cambridge : Cambridge University Press, 382-471.
LEDGEWAY, Adam (2011b) : «Grammaticalization from Latin to Romance ». Dans : Heiko NARROG & Bernd HEINE (éds.), The Oxford Handbook of Grammaticalization, Oxford : Oxford University Press, 719-728.
LEHMANN, Christian (1995/1982) : Thoughts on Grammaticalization. Munich : Lincom.
MANOLIU, Maria M. (2011) : « Pragmatic and discourse changes ». Dans : Martin MAIDEN, John Ch. SMITH & Adam LEDGEWAY (éds.), The Cambridge History of Romance Languages (Vol. 1 : Structures), Cambridge : Cambridge University Press, 472-531.
MARCHELLO-NIZIA, Christiane (2006) : Grammaticalisation et changement linguistique. Bruxelles : De Boeck.
MEILLET, Antoine (1948) : Linguistique historique et linguistique générale.Vol. I. Paris : É. Champion.
NICOLLE, Steve (2011) : « Pragmatic Aspects of Grammaticalization ». Dans : Heiko NARROG & Bernd HEINE (éds.), The Oxford Handbook of Grammaticalization, Oxford : Oxford University Press, 401-412.
NORDE, Muriel (2012) : « Lehmann’s parameters revisited ». Dans : Kristin DAVIDSE, Tine BREBAN, Lieselotte BREMS & Tanja MORTELMANS (éds.), Grammaticalization and Language Change. New reflections, Amsterdam-Philadelphia : John Benjamins, 73-109.
Perseus 4.0 – Perseus Digital Library, http://www.perseus.tufts.edu/hopper/
Recherche hypertextuelle dans la « Comédie Humaine », http://ancilla.unice.fr/~brunet/BALZAC/balzac.htm
RENZI, Lorenzo (1994) : « Il posto dei pronomi clitici ». Dans : Nuova introduzione alla filologia romanza, Bologna : Il Mulino, 275-282.
TEKAVCIC, Pavao (1980) : Grammatica storica dell’italiano. Vol. 2 : Morfosintassi. Bologna : Il Mulino.
TRAINA, Alfonso & BERTOTTI, Tullio (1985) : Sintassi normativa della lingua latina. Bologna : Cappelli.
TRAUGOTT, Elisabeth C. & DASHER, Richard B. (2005) : Regularity in Semantic Change. Cambridge : Cambridge University Press.
TROUSDALE, Graeme (2012) : « Grammaticalization, constructions and the grammaticalization of constructions ». Dans : Kristin DAVIDSE, Tine BREBAN, Lieselotte BREMS & Tanja MORTELMANS (éds.), Grammaticalization and Language Change. New reflections, Amsterdam-Philadelphia : John Benjamins, 167-198.
UO-LFA – Université d’Ottawa (Faculté des Arts), Laboratoire de français ancien, http://www.lfa.uottawa.ca/activites/travaux_ling/couronnement-louis-index.html
WALTEREIT, Richard (2012) : Reflexive Marking in the History of French. Amsterdam-Philadelphia : John Benjamins.
WURZEL, Wolfgang (1984) : Flexionsmorphologie und Natürlichkeit. Berlin : Akademie Verlag.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).