Słowa kluczowe
environment
nature
Anthropocene
ecolyric
ecology
garden
resistance
ethics
Jak cytować
Abstrakt
The article focuses on the denunciation of the environmental catastrophe as the central hub of the late works of Andrea Zanzotto, from Haiku. For A Season, composed during the first half of the 1980s, to his latest book, Conglomerati (2009). Starting from the poet’s awareness of writing from within an unprecedented environmental crisis, the analysis aims to highlight the “ecological potential” of his poetry, the novelties it presents, after Idioma, moving ever more dramatically and paradoxically between the utopia
of the garden, as a symbol of harmony, and the infernal one of the forest, to indicate the degeneration of human action and its nefarious effects on the entire planet. Thus emerges the ability of this poet to transform his texts into pedagogical “planetary gardens”, in which to cultivate resistance strategies that are given within the same ecosystem. In conclusion, the article aims to underline how, in its late phase, Zanzotto’s poetry presents itself in the form of an “environmental humanism” that involves every living form and raises the need for a different way of inhabiting the earth in the times of the Anthropocene.
Bibliografia
Attfield, R. (1999). Ethics of the Global Environment. Edinburg: Edinburgh University Press.
Beckett, S. (1991). Molloy. Malone Dies. The Unnamable. New York: Alfred A. Knopf.
Benedetti, C. (2021). La letteratura ci salverà dall’estinzione. Torino: Einaudi.
Bonneuil, C., Fressoz, J.B. (2013). L’Événement Anthropocène. La Terre, l’histoire et nous. Paris: Le Seuil.
Braun, M., Valtolina, A. (2021). Bäume lesen. Europäische ökologische Lyrik seit den 1970er Jahren. Würzburg: Konigshausen & Neumann.
Clément, G. (2005). Manifesto del Terzo paesaggio. Macerata: Quodlibet.
Clément, G. (2013). Giardini, paesaggio e genio naturale. Macerata: Quodlibet.
Clémens, G. (2015). Alternativa ambiente. Macerata: Quodlibet.
Cortellessa, A. (2021). Andrea Zanzotto. Il canto nella terra. Roma-Bari: Laterza.
Dal Bianco, S. (2011). Introduzione. In A. Zanzotto, Tutte le poesie (p. VII-LXXXV). Milano: Mondadori.
Giancotti, M. (2013). Radici, eradiazioni. In A. Zanzotto, Luoghi e paesaggi (pp. 5-25). Milano: Bompiani.
Heidegger, M. (2010). Costruire abitare pensare. Milano: Mimesis.
Iovino, S. (2006). Ecologia letteraria. Una strategia di sopravvivenza. Milano: Edizioni Ambiente.
Iovino, S. (2008). Filosofie dell’ambiente. Natura, etica, società. Roma: Carocci.
McNeill, J.R., Engelke, P. (2016). The Great Acceleration: An Environmental History of the Anthropocene since 1945. Cambridge (Massachusetts): Harvard University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctvjf9wcc DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvjf9wcc
Padoa-Schioppa, E. (2021). Antropocene, Una nuova epoca per la Terra, una sfida per l’umanità. Bologna: Il Mulino.
Pasolini, P.P. (1975). Scritti corsari. Milano: Garzanti.
Scaffai, N. (2017). Letteratura e ecologia. Forme e temi di una relazione narrativa. Carocci, Roma.
Scaffai, N. (2019). “Di che cosa è composto il giardino”. L’anti-idillio come topos nella poesia del Novecento. In P. Amalfitano (a cura di), Metamorfosi dei topoi nella poesia europea dalla tradizione alla modernità. II: Le forme di Proteo. Antichi e nuovi topoi nella poesia del ’900 (pp. 115-138). Pisa: Pacini.
Scaffai, N. (2021). Zanzotto dietro il paesaggio. Le parole e le cose. https://www.leparoleelecose.it/?p=13251 [accesso: 02.11.2022].
Tassoni, L. (2018), Zanzotto dal simulacro all’oikos. Semicerchio, LVIII-LIX, 30-35.
Venturi Ferriolo, M. (2019). Oltre il giardino. Filosofia del paesaggio. Torino: Einaudi.
Waterhouse, P. (2001). Im Genesis-Gelände: Versuch über einige Gedichte von Paul Celan und Andrea Zanzotto. Berlin: Urs Engler Editor.
Zanzotto, A. (1999). Le poesie e prose scelte. Milano: Mondadori.
Zanzotto, A. (2007a). Eterna riabilitazione da un trauma di cui si ignora la natura. Roma: Nottetempo.
Zanzotto, A. (2007b). I miei 85 anni. L’immaginazione, gennaio, 230, 1.
Zanzotto, A. (2011). Tutte le poesie. Milano: Mondadori.
Zanzotto, A. (2013). Luoghi e paesaggi. Milano: Bompiani.
Zanzotto, A. (2019). Haiku. For a Season/Per una stagione. Milano: Mondadori.
Zemanek, E., Rauscher, A. (2018). Das ökologische Potenzial der Naturlyrik. Diskursive, figurative und formsemantische Innovationen. In E. Zemanek (a cura di), Ökologische Genres. Naturästhetik – Umweltethik – Wissenspoetik (pp. 91-118). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht. https://doi.org/10.13109/9783666317217.91 DOI: https://doi.org/10.13109/9783666317217.91
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).