Słowa kluczowe
Islamicization
Portuguese colonial empire
Fulani
Sufism
Jak cytować
Abstrakt
The article presents the impact of the Islamicate populations and literacies in Portuguese colonial literature and scholarship. The main ethnic group that focused the attention of the colonisers were the aggressive, dominant Fulani portrayed in the novels of Fausto Duarte, Auá and A Revolta. Their usages and traditions were studied by the first Portuguese ethnographers and ethnohistorians with almost satisfactory results. On the other hand, Islam in the oriental part of the Portuguese colonial empire (Mozambique) was much less understood. The Portuguese paid greater attention to the aggressive, jihadist movements in West Africa than to the relatively less conspicuous Sufi movements that developed in the port cities and islands along the East African coast. Overall, the process of Islamicization of the territories controlled by the Portuguese went on unhindered or even accelerated during the colonial period.
Bibliografia
Arcin, A. (1911). Histoire de la Guinée Française. Paris: Challamel.
Bang, A.K. (2004). Sufis and Scholars of the Sea: Family Networks in East Africa, 1860-1925. London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203592687
Cardoso, C. (2004). As tendências atuais do Islão na Guiné-Bissau. In A.C. Gonçalves (eds.), O Islão na África Subsariana (pp. 45-56). Porto: Centro de Estudos Africanos – Faculdade de Letras da Universidade do Porto.
Carreira, A. (1947). Mandingas da Guiné Portuguesa (p. l). Publicação comemorativa do V centenário da descoberta da Guiné.
Carreira, A. (1963). Duas cartas topográficas de Graça Falcão (1894-1897) e a expansão do islamismo no rio Farim. Garcia de Orta, XI (2).
Carreira, A. (1966). Aspetos históricos da evolução do Islamismo na Guiné Portuguesa (Achegas para o seu estudo). Boletim Cultural da Guiné Portuguesa, XXI (84), 404-456.
Domingues, J.D. Garcia (1959). Os estudos arábicos em Portugal depois de David Lopes. Revista de Portugal, XXIV.
Duarte, F. (1934a). Auá. Novela negra. Lisboa: Livraria Clássica Editora.
Duarte, F. (1934b). Da Literatura Colonial e da “morna” de Cabo Verde. Porto: Edições da 1a Exposição Colonial Portuguesa.
Duarte, F. (1945). A Revolta. Porto: Livraria Latina Editora.
Grandin, N. & Gaborieau, M. (1996). Le renouveau confrérique (fin XVIII e -XIX e siècle). In A. Popovic & G. Veinstein (eds.), Les voies d’Allah. Les ordres mystiques dans le monde musulman des origines à aujourd’hui (pp. 68-83). Paris: Fayard.
Jao, M. (2002). Relações entre fulas e mandingas nos espaços Gabú e Forreá. Soronda, 3, 7-21.
Mamede, S. Valy (1971). O Islão em Portugal na atualidade. Separata dos Actas do IV Congresso de Estudos Árabes e Islâmicos. Leiden: Brill.
Moreira, J. Mendes (1948). Fulas do Gabú. Bissau: Centro de Estudos da Guiné Portuguesa.
Mota, A. Teixeira da (1952). Nota sobre a história dos fulas. Coli Tenguêlá e a chegada dos primeiros fulas ao Futa-Jalom. In Actas da Conferência Internacional dos Africanistas Ocidentais em Bissau: 1947, 2a parte (pp. 55-69). Lisboa: Ministério das Colónias – Junta de Investigações Coloniais.
Mota, A. Teixeira da (1954). Guiné Portuguesa. Lisboa: Agência Geral do Ultramar.
Mota, A. Teixeira da (1969). Un document nouveau pour l ́histoire des Peuls du Sénégal pendant les XV e et XVI e siècles. Separata do Boletim Cultural da Guiné Portuguesa, 96.
Mota, A. Teixeira da (1970). Fulas e beafadas no Rio Grande no século XV (achegas para a etnohistória da África Ocidental). In Memórias da Academia das Ciências de Lisboa, XIV (pp. 5-26). Lisboa: Junta das Investigações do Ultramar.
Peirone, F. (1956). A importância da língua e da cultura árabe para a missionação dos indígenas islamiza dos de Moçambique. Separata de Garcia de Orta, IV (3).
Recenseamento geral da população e habitação (1991) (1996). Bissau: INEC.
Sidarus, A. (1986). Os estudos árabes em Portugal (1772-1962). Actas do XI Congresso da União Europeia de Arabistas e Islamólogos (1982). Islão e arabismo na Península Ibérica (pp. 37-54). Évora: Universidade de Évora.
Tauxier, L. (1937). Moeurs et histoire des peuls. Paris: Payot.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Ewa A. Łukaszyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).