Słowa kluczowe
fictional worlds
counterfactuals
alternate histories
metaphors of disappointment
Catalan literature
Jak cytować
Abstrakt
As there are differences between possible worlds and fictional ones, there are also many types of literary unrealities, which this paper aims to classify. Works and genres will be analyzed from the perspective of counterfactuals and their relationships with the fictional pact and the willing suspension of disbelief. From here, the paper will focus on the description of those works that build an absolute, conceptual unreality. This unreality will be analyzed in two distinct ways: alternate histories and metaphors of disappointment as cataphoric forms. The paper will describe Catalan literature under these two perspectives.
Finansowanie
MICIU
AEI
FEDER
Bibliografia
Albaladejo Mayordomo, T. (1986). Teoría de los mundos posibles y macroestructura narrativa. Análisis de las novelas cortas de Clarín. Alacant: Universidad de Alicante.
Balaguer, J. M. (1996). Francesc Trabal i la paròdia de la novel·la. Dins M. Casacuberta & M. Gustà (eds.), De Rusiñol a Monzó: humor i literatura (p. 67-87). Barcelona: Publicacions de l’Abadia de Montserrat.
Bardera, D. (2023). S’obre el teló. Barcelona: La Segona Perifèria.
Batet, M. (2023). Des del cim d’una muntanya inexpugnable. Dins D. Bardera, S’obre el teló (p. XVII-XXIV). Barcelona: La Segona Perifèria.
Beltrán, R. (2006). “Tirant lo Blanc”, de Joanot Martorell. Madrid: Síntesis.
Bioy Casares, A. (2007). Sobre la escritura. Conversaciones en el taller literario. Ed. F. della Paolera & E. Cross. Madrid: Fuentetaja.
Borja, J. (2009). El cavaller Espèrcius a l’illa del Lango: un espai de fantasia en Tirant lo Blanc. Dins J. Armangué & C. Valriu (eds.), Illes i insularitat en el folklore dels Països Catalans (p. 23-42). Càller: Arxiu de Tradicions de l’Alguer.
Coca, J. (1973). Pedrolo, perillós? Converses amb Manuel de Pedrolo. Barcelona: Dopesa.
Coleridge, S. T. (2014). Biographia Literaria. Edimburg: Edinburgh University Press.
Corbeil, P. (1994). L’uchronie: une ancienne science inspire un nouveau sous-genre. Solaris, 110. https://www.noosfere.org/articles/article.asp?NumArticle=40
Dolç Gastaldo, M. (2000). La ciència i la tecnologia al servei de la utopia. La confiança històrica d’Onofre Parés a L’illa del gran experiment. Anuari de l’Agrupació Borrianenca de Cultura. Revista de recerca humanística i científica, 11, 91-102.
Doležel, L. (1999). Heterocósmica. Ficción y mundos posibles. Trad. F. Rodríguez. Madrid: Arco.
Eco, U. (1987). Dels miralls i altres assaigs. Trad. J. Daurella. Barcelona: Destino.
Eliade, M. (1983). Mito y realidad. Trad. L. Gil. 5a ed. Barcelona: Labor.
Espriu i Malagelada, A. (2010). Aproximació històrica al mite de Sinera. Ed. revisada, corregida i augmentada. Barcelona: Publicacions de l’Abadia de Montserrat.
Evans, R. J. (2018). Contrafactuales. ¿Y si todo hubiera sido diferente?. Trad. G. Usandizaga. Madrid: Turner.
Foucault, M. (1982). L’ordre del discurs i altres escrits. Trad. P. Casanovas. Ed. J. Ramoneda. Barcelona: Laia.
García Tur, V. (2025). La narrativa del meu temps (en el multivers de la literatura infinita). Dins J. Marrugat, V. Martínez-Gil & N. Santamaria (eds.), La literatura del nostre temps: trenta-set mirades a lanpostmodernitat catalana (p. 75-82). Barcelona: Publicacions de l’Abadia de Montserrat.
Garcia-Oliver, F. (2009). Ausias Marc. València: PUV.
Genette, G. (1982). Palimpsestes. La littérature au second degré. París: Seuil.
Genette, G. (1991). Fiction et diction. París: Seuil.
Goodreads (2025). Quotes. https://www.goodreads.com/quotes/310169-fantasy-is-the-impossible-made-probable-science-fiction-is-the.
Gregori, A. (2015). La dimensión política de lo irreal: el componente ideológico en la narrativa fantás- tica española y catalana. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Henriet, É. B. (2009). L’uchronie. París: Klincksieck.
Honorato E., D. (2017). Lo “irreal” en Xavier Zubiri: el problema filosófico del arte y la literatura (a la luz de J. R. R. Tolkien). Revista de Filosofía, 73, 71-86. DOI: https://doi.org/10.4067/S0718-43602017000100071
Kirkham, R. L. (1992). Theories of Truth: A Critical Introduction. Cambridge: MIT Press.
Labarta, F. (1912). Papitu, 166, [1] 31.01.
Leibniz, G. W. (1710). Essais de Théodicée sur la bonté de Dieu, la liberté de l’homme et l’origine du mal. Amsterdam: Isaac Troyel, Libraire.
Lewis, C. S. (1998). Un experiment de crítica literària. Trad. J. Vallcorba Plana. Barcelona: Quaderns Crema.
Lluís, J.-L. (2006). Diccionari dels llocs imaginaris dels Països Catalans. Barcelona: La Magrana. Marrugat, J. (2011). Pròleg. Carles Hac Mor després de Carles Hac Mor. Dins C. Hac Mor, Filacteri d’infrallengua (p. 7-12). Tarragona: Arola.
Martínez-Gil, V. (2022). Portugal i Ibèria: ucronies narratives i pensament utòpic en la literatura catalana. Dins S. García-Jalón de la Lama (org.), Utopías, distopías y eutopías. Resonancias en la filosofía y la literatura contemporáneas/Utopias, distopias e eutopias. Ressonâncias na filosofia e na lite- ratura contemporâneas (X Jornadas de cultura hispano-portuguesa) (p. 41-66). Porto: Officium Lectionis.
Martorell, J. (2021). Tirant lo Blanc. Ed. J. Pujol. Barcelona: Barcino.
Massoni Campillo, A. (2018). Revisión de la semántica de mundos posibles de lo fantástico a través de la imposibilidad modal. El realismo de lo neofantástico. Brumal. Revista de Investigación sobre lo Fantástico, 6 (2), 321-344. DOI: https://doi.org/10.5565/rev/brumal.489
Montalbetti, Ch. (2001). La fiction. París: Flammarion.
Murgades, J. (2023). Ocurrències catafòriques en les lletres catalanes. Dins E. Miralles, M. Sogues & P. Valsalobre (eds.), Sou lo que podeu mostrar que haveu begut d’aquesta font. Homenatge al professor Albert Rossich (p. 311-324). Catarroja: Afers.
Pavel, Th. G. (1986). Fictional Worlds. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Pedrolo, M. de (1987). La creació de la realitat, punt i seguit. Barcelona: Ed. 62. DOI: https://doi.org/10.2307/40144587
Permanyer, L. (1967). 43 respostes catalanes al qüestionari Proust. Barcelona: Proa.
Perucho, J. (1987). Obres completes III, Narracions, 2. Barcelona: Ed. 62. DOI: https://doi.org/10.2307/40144585
Perujo, J. M. (1994). L’illa del Lango no és un illot: el nus estructural de l’episodi del drac en el Tirant lo Blanc. Dins C. Romero & R. Arqués (eds.), La cultura catalana tra l’Umanesimo e il Barocco (Atti del V Convegno dell’Associazione Italiana di Studi Catalani: Venezia, 24-27 marzo 1992) (p. 71-85). Pàdua: Programma.
Pla, X. (2022). El soldat de Baltimore. Assaigs sobre literatura i realitat en temps d’autoficció. Palma: Lleonard Muntaner.
Pozuelo Yvancos, J. M. (1993). Poética de la ficción. Madrid: Síntesis.
Pozuelo Yvancos, J. M. (2000). Parodiar, rev(b)elar. Revista de literatura comparada, 4, 1-18.
Pujol, J. (2015). Tirant lo Blanc. Dins L. Badia (dir.), Història de la literatura catalana. Literatura medieval (III). Segle XV, vol. III (p. 107-161). Barcelona: Enciclopèdia Catalana/Barcino/Ajuntament de Barcelona.
Quintana Trias, L. (2017). La consciència de l’irreal en Ronda naval sota la boira de Pere Calders. Caplletra. Revista Internacional de Filologia, 63, 35-53. DOI: https://doi.org/10.7203/caplletra.63.10391
Riquer, M. de (1990). Aproximació al “Tirant lo Blanc”. Barcelona: Quaderns Crema.
Roas, D. (2011). Tras los límites de lo real. Una definición de lo fantástico. Madrid: Páginas de Espuma.
Sánchez Piñol, A. (2021). Les estructures elementals de la narrativa. Barcelona: La Campana.
Soler i Amigó, J. (1995). Els enllocs. Els temps i els horitzons de la utopia. Barcelona: Fundació Serveis de Cultura Popular/Alta Fulla.
Solervicens, J. (2016). Vicent Garcia. Dins J. Solervicens (dir.), Història de la literatura catalana. Literatura moderna. Renaixement, Barroc i Il·lustració, vol. IV (p. 339-374). Barcelona: Enciclopèdia Catalana/Barcino/Ajuntament de Barcelona.
Suvin, D. (1979). Metamorphoses of Science Fiction: On the Poetics and History of a Literary Genre. New Haven: Yale University Press.
Vargas Llosa, M. (1985). Lletra de batalla per “Tirant lo Blanc”. Trad. R. Barnils. Barcelona: Ed. 62.
Villanueva, D. (1992). Teorías del realismo literario. Madrid: Instituto de España/Espasa Calpe. Villaró, A. (2017). Què hauria passat si. El Món d’Ahir, 3, 66-75.
Wikipedia (2025). Alternate history. https://en.wikipedia.org/wiki/Alternate_history
Wolterstorff, N. (1980). Works and Worlds of Art. Oxford: Clarendon Press.
Zubiri, X. (1982). Inteligencia y logos. Madrid: Alianza/Sociedad de Estudios y Publicaciones.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Víctor Martínez-Gil
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).