Abstrakt
Being a text of profound personal introspection, the Leal Conselheiro was born to give voice to King Duarte´s meditations on the real problems of human life and Portuguese people. His message was one of social projection and had a pedagogical purpose of national dimension, though it meant to cause an effect on the Portuguese moral and cultural identity that he wished to see guided by timeless principles of Christian nature. Created in the Middles Ages, the book will also be a testimony of change and innovation in place, especially because this is a moment of linguistic transition and emancipation in which new and old forms need to coexist. In this essay we will be particularly focused on the verbs ser, estar, haver and ter, observing their semantics and syntactic proximity, achieving a study that involves the intrinsic relation between ser / estar and haver / ter. We’ll analyse their evolution in order to explore common traces and meanings, but also the contexts that mark their individuality. Finally, we shall move towards the research provided by our corpus aiming at its quantitative and statistic treatment. We’ll define the behavioural traces that involve the variables studied and we’ll support the results on a specific group of syntactic and semantic criteria. Conclusively, according to the results, we’ll point to the years between 1428 and 1430 to mark the birth of the manuscript. Placed on the beginning of the middle archaic period, the text reveals mostly cases of variation of forms, not necessarily the total consummation of change.Bibliografia
Alarcos Llorach, Emilio (1970): Estúdios de gramática funcional del español. Madrid: Gredos.
Alonso-Cortés, Ángel (2000): Lingüística. Madrid: Edições Cátedra.
Arruda, Lígia Maria de Melo (1987): Contribuição para o estudo das nominalizações com o verbo suporte TER. Lisboa: Universidade de Lisboa.
Baptista, Jorge (2005): Sintaxe dos predicados nominais com “Ser de”. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.
Barbosa, João Morais (1982): Dom Duarte – Leal Conselheiro. (Actualização ortográfica, introdução e notas de). Lisboa: Imprensa Nacional Casa da Moeda (Biblioteca de Autores Portugueses).
Bosque, Ignacio (1998): Las categorías gramaticales. Relaciones y diferencias. Madrid: Editorial Sintesis.
Bynon, Theodora (1977): Lingüística histórica. Madrid: Biblioteca Románica Hispánica, Editorial Gredos, S.A., Cambridge University Press (versión española de José L. Malena).
Câmara Jr., Joaquim Mattoso (1956): Uma forma verbal portuguêsa. Estudo estilístico-gramatical. Rio de Janeiro: Livraria Acadêmica.
Cardeira, Esperança (2005): Entre o português antigo e o português clássico. Lisboa: Imprensa Nacional Casa da Moeda.
Cardeira, Esperança (2009): «Revisitando a periodização do português: o português médio». Domínios de Lingu@gem 3 (2-2): 103-115.
Cardeira, Esperança; Fernandes, Maria Alice (2008): «O português medieval: koinização e elaboração». Veredas (Revista da Associação Internacional de Lusitanistas) 9: 155-176.
Castro, Ivo (1993): «A elaboração da língua portuguesa, no tempo do infante D. Pedro». Biblos. Revista da Faculdade de Letras LXIX (Número especial com as Actas do Congresso Comemorativo do 6.º Centenário do Infante D. Pedro, 25 a 27 de Novembro de 1992): 97-106.
Castro, Ivo (2006): Introdução à história do português. 2.ª ed. Lisboa: Edições Colibri.
Castro, Maria Helena Lopes de (1995): «“Leal Conselheiro”. Itinerário do manuscrito». Penélope: revista de histôria e ciências sociais 16: 109-124.
Castro, Maria Helena Lopes de (1996): Dom Duarte. Leal Conselheiro (Colecção Pensamento Português). Lisboa: Imprensa Nacional Casa da Moeda.
Emiliano, António (2003): O tratamento dos dados da linguística histórica e da história da língua: fixação, disponibilização, análise e interpretação de fontes primárias medievais (considerações gerais sobre métodos e procedimentos). Lisboa: Universidade Nova de Lisboa – Faculdade de Ciências Sociais e Humanas.
Ferreira, João Rodrigues (1994): Contributos para o estudo da evolução dos verbos ter e haver na língua portuguesa. Braga: Universidade do Minho.
Ferreira, José de Azevedo (1980/81): «Les verbes haber – tener et l’emploi de l’anaphorique y dans le “Libro de los Gatos”». Boletim de Filologia XXVI: 245-270.
Leal Conselheiro e Livro de ensinança de bem cavalgar toda sella (1843). Lisboa: Typographia Rollandiana.
Lobo, Tânia (1992): A colocação dos clíticos em português. Duas sincronias em confronto. Lisboa: Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa.
Lorenzo, Ramón (1988): «Consideracións sobre as vocais nasais e o ditongo -ão en português». In Dieter Kremer [ed.]. Homenagem a Joseph M. Piel por ocasião do seu 85º aniversário. Tübingen: Max Niemeyer Verlag, 289-326.
Maia, Clarinda de Azevedo (1995): «Sociolinguística histórica e periodização linguística. Algumas reflexões sobre a distinção entre “português arcaico” e “português moderno”». Diacrítica 10: 5-11.
Maia, Clarinda de Azevedo (1999): «Periodização na história da língua portuguesa: status quaestionis e perspectivas de investigação futura». In: Eberhard Gärtner, Cristine Hundt, Axel Schönberger [eds.]. Estudos de história da língua portuguesa. Frankfurt am Main: TFM (Biblioteca luso-brasileira), 21-39.
Maia, Clarinda de Azevedo (2002): «Dos textos escritos à história da língua». In: Brian F. Head, José Teixeira, Aida Sampaio Lemos, Anabela Leal de Barros, António Perreira [eds.]. História da língua e história da gramática: Actas do encontro [Braga, 16-18 de Novembro de 2000]. Braga (Centro de Estudos Humanísticos): Universidade do Minho, 231-249.
Martins, Ana Maria (2002): «Mudança sintáctica e história da língua portuguesa». In: Brian F. Head, José Teixeira, Aida Sampaio Lemos, Anabela Leal de Barros, António Perreira [eds.]. História da língua e história da gramática: Actas do encontro [Braga, 16-18 de Novembro de 2000]. Braga (Centro de Estudos Humanísticos): Universidade do Minho, 251-297.
Mattos E Silva, Rosa Virgínia (1973): «O estudo linguístico de um texto português do século XIV». Boletim de Filologia XXII : 264-280.
Mattos E Silva, Rosa Virgínia (1980/1981): «Sobre a mudança linguística: uma revisão histórica». Boletim de Filologia XXVI: 83-99.
Mattos E Silva, Rosa Virgínia (1986): Contribuição para a leitura crítica de textos medievais portugueses: sintaxe e grafia. Paris: Fondation Calouste Gulbenkian – Centre Culturel Portugais.
Mattos E Silva, Rosa Virgínia (1988): «Diversidade e unidade: a aventura linguística do português». Revista ICALP 11:60-72 e Revista ICALP 12/13: 13-28.
Mattos E Silva, Rosa Virgínia (1989): Estruturas trecentistas. Elementos para uma gramática do português arcaico (Estudos Gerais – série universitária). Lisboa: Imprensa Nacional Casa da Moeda.
Mattos E Silva, Rosa Virgínia (1997): «Observações sobre a variação no uso dos verbos “ser”, “estar”, “haver”, “ter” no galego-português ducentista». Estudos lingüísticos e literários 19: 253-286.
Mattos E Silva, Rosa Virgínia (2006): O português arcaico: fonologia, morfologia e Sintaxe. São Paulo: Editora Contexto.
Mattos E Silva, Rosa Virgínia (2008): O português arcaico. Uma aproximação. Vol. II – Sintaxe e morfologia. Lisboa: Imprensa Nacional Casa da Moeda.
Osório, Paulo (2004): Contributos para uma caracterização sintáctico-semântica do português arcaico médio. Covilhã: Universidade da Beira Interior Editora.
Said Ali, Manuel (1957): Dificuldades da língua portuguêsa. Estudos e observações (5.ª ed.). Rio de Janeiro: Livraria Acadêmica.
Said Ali, Manuel (1966): Gramática histórica da língua portuguesa. São Paulo: Edições Melhoramentos.
Silva, Jaime Ferreira da; Osório, Paulo (2008): Introdução à história da língua portuguesa. Dos factores externos à dinâmica do sistema linguístico. Chamusca: Edições Cosmos.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).