Call for papers
12 października 2023

Call for papers

CZY WOJNA TO POKÓJ? PRZYSZŁOŚĆ FILOLOGII

 

Temat wojny, szczególnie aktualny w kontekście rosyjskiej inwazji na Ukrainę prowokuje pytania dotyczące m. in. kondycji współczesnej humanistyki. Mamy nadzieję, że pogłębiona analiza zaproponowanego tematu pomoże określić znaczenie rosnącej potrzeby refleksji w świetle bieżących wydarzeń i przemyślenia roli dyscyplin humanistycznych w kształtowaniu opinii publicznej w aspekcie kulturowym, filozoficznym i językowym.

Językoznawstwo w najnowszych badaniach koncentruje uwagę na zmianach i transformacjach w kontekście kryzysowych bądź przełomowych wydarzeń prowadzących do inicjowania bądź aktywizacji różnych zjawisk i procesów językowych. Najwyraźniej odbija się to w mass mediach, które najszybciej reagują na bodźce zewnętrzne. Obserwowane w społeczeństwie rosyjskim deformacje społecznie wyznawanych wartości, odsunięcie na dalszy plan ogólnoludzkich, moralno-etycznych dominant znajduje swoje odbicie w codziennym użyciu języka.

Obserwowana obecnie destrukcja tradycyjnych wartości we współczesnym społeczeństwie rosyjskim, jak można przypuszczać, związana jest z charakterystyczną dla Rosji zasadą organizacji władzy, opartą przede wszystkim na demonstracji siły i niszczeniu społecznej, kulturowej i politycznej różnorodności.

We współczesnych badaniach społeczno-kulturowych dewaluacja wartości moralnych uzasadniona jest między innymi również rosnącym znaczeniem kultury przemocy, przejawiającej się nie tylko w bezpośrednich aktach przymusu czy represji, ale także poprzez jej ekspresję w reprezentacjach ideologicznych. Rolą takich reprezentacji jest dyskwalifikowanie indywidualnych form egzystencji niezależnych od władzy centralnej i konstruowanie idei władzy jako jedynego obrońcy interesów narodowych.

Refleksja nad mechanizmami funkcjonowania władzy i ich wpływem na kulturę, wywołuje bezpośrednie skojarzenia z twórczością George'a Orwella i może pomóc w poszerzeniu zakresu możliwych badań. W przedstawionym w powieści Rok 1984 obrazie państwa totalitarnego pisarz ukazuje podobne narzędzia i środki sprawowania władzy. Partyjny slogan "wojna to pokój" jest jednym z najbardziej wyrazistych przykładów Orwellowskiej koncepcji "dwójmyślenia", ilustrującej możliwość zarówno odzwierciedlenia, jak i zniekształcenia rzeczywistości poprzez język. Język w tym kontekście służy nie tylko do tworzenia obrazu świata, ale także do kontrolowania mas i manipulowania świadomością.

Analizowaną w świetle (między innymi) dyskursu politycznego teorię determinizmu językowego można odnieść także do refleksji nad rolą i miejscem artysty w procesie twórczym oraz rolą czytelnika (widza) w procesie percepcji dzieła artystycznego.

Redaktorzy czasopisma wyrażają nadzieję, że powyższe uwagi posłużą jako zachęta do podjęcia pogłębionych analiz językoznawczych, literaturoznawczych i komparatystycznych poniższych lub podobnych zagadnień:

 

Językoznawstwo

  • Czy dzisiejsza narracja społeczna kształtuje normy i priorytety moralne, czy jest raczej narzędziem niezbędnym do tworzenia zindywidualizowanego i wypaczonego obrazu świata wąskiego grona osób?
  • Czy w związku z tym następuje zmiana rosyjskiego systemu wartości, gdyż coraz częściej notujemy elementy mowy nienawiści, agresji językowej, narrację rywalizacji i dominacji powiązanych z szowinizmem narodowościowym?
  • Czy najnowsze technologie w zakresie badania języka pozwolą odróżnić prawdę od fałszu, rzeczywistość od symulacji?
  • Czy dialog jako podstawowa forma wymiany myśli jeszcze ma miejsce, czy może został już prewencyjnie pogrzebany jako niebezpieczny pretekst demaskacji jednostronnego dyskursu propagandowego?

 

Literaturoznawstwo i komparatystyka

  • Czy po Buczy można czytać Dostojewskiego? W jaki sposób takie historyczne tragedie mogą wpłynąć na interpretację i percepcję literatury klasycznej na głębszym poziomie?
  • Chronotop „dwójmyślenia”. Czy język rosyjski będzie językiem Puszkina, czy językiem Putina? Czy słowa będą precyzyjnie nazywać pojęcia (wojna czy „specjalna operacja wojskowa”)?
  • Artysta i władza. Czy kultura rosyjska: język, literatura, muzyka, film, sztuki piękne we współczesnym świecie będą poddawane ideologizacji? Czy kultura musi być uwikłana w politykę? Czym jest powinność literata? Czym jest niezależność twórcza, a czym jest konformizm?
  • W jaki sposób przejawiają się i są interpretowane pojęcia „kultura niewoli” i „kultura przemocy”? Jakie elementy wizualne, narracyjne i symboliczne charakteryzują każdą z tych kultur i jak wpływają one na postrzeganie i interpretację dzieł sztuki?
  • Jakie czynniki socjologiczne i kulturowe leżą u podstaw kolejnej fali emigracji z Rosji (ucieczka, „samooczyszczanie rosyjskiego społeczeństwa”, poszukiwanie wolności)? W jaki sposób czynniki te korelują z historycznymi kontekstami poprzednich fal emigracji i jakie potencjalne konsekwencje mogą wywołać?
  • Jak należy interpretować pojęcie "rosyjskości" w kontekście bieżących wydarzeń? Definicja „rusofobii” i określenie kulturowych czynników jej powstawania.
  • Co kryje się pod pojęciami „(post)kolonializmu” i „(neo)imperializmu” w kontekście współczesnych dyskursów społeczno-kulturowych i literackich?

 

Terminy i organizacja procesu wydawniczego