Słowa kluczowe
powieść gotycka
literatura grozy
gotycyzm literacki
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem publikacji jest ścisły zarys problematyki ukraińskiej literatury grozy przedstawiony na tle europejskich tradycji gotyckich w literaturze. Poruszone zostało zagadnienie niejednoznaczności stosowanej terminologii, którą zazwyczaj wykorzystuje się do tworzenia metodologii badań oraz ich samych. Autor podejmuje próbę umiejscowienia gotycyzmu literackiego w literaturoznawstwie. Artykuł zawiera zwięzłą analizę specyfiki prozy gotyckiej w literaturze Anglii, Francji, Niemiec, Polski i Czech, jednakże szczególnie wyróżniono ukraiński gotycyzm literacki, jego swoistość, wyjątkowość. Dostrzeżona została również ukraińska proza „chimeryczna”, choć jej zaliczenie do literatury gotyckiej jest sporne. Ukraińskiemu nurtowi gotyckiemu w literaturze właściwe jest również zastosowanie mitologii ludowej, folkloru i demonologii. Autor doszedł do
wniosku, że gotycyzm literacki w twórczości pisarzy ukraińskich stanowi doniosły wkład do literatury europejskiej, również światowej. Wymaga stałych badań literaturoznawczych z uwagi na jego nieustającą ewolucję i pojawianie się takich nowych gatunków nurtu gotyckiego jak fantastyka, fantasy czy literatura grozy.
Bibliografia
Antolohiia ukrainskoho zhakhu [The Anthology of Ukrainian Literature of Terror], ukl. V. Pakharenko, Kyiv: Asots. pidtrymky ukr. pop. lit., 2000.
Antolohiia ukrainskoi fantastyky XIX–XX st. [The Anthology of Ukrainian Fantasy from the 19th and 20th Century], ukl. Yu. Vynnychuk, Kharkiv: Folio, 2017.
Vynnychuk Yu., Antolohiia hotychnoi prozy [The Anthology of Gothic Prose], Kharkiv: Folio, 2014.
Vynnychuk Yu., Nichnyi pryvyd: antolohiia ukrainskoi hotychnoi prozy XIX stolittia [A Night Spectre: the Anthology of Ukrainian Gothic Prose from the 19th Century], Kharkiv: Folio, 2001.
Vynnychuk Yu., U zacharovanomu liustri [In a Magic Mirror], [v:] Antolohiia hotychnoi ukrainskoi prozy, u 2 tomakh, ukl. Yu. Vynnychuk, t. 2, Kharkiv: Folio, 2014.
Horniatko-Shumylovych A., U dyvosviti opovidan Vasylia Gabora (Knyha ekzotychnykh sniv i realnykh podii) [In a Bizzare World of Vasil’ Gabor’s Novellas (A Book of Exotic Dreams and Real Events)], [v:] „Slovo i chas”, 2006, vyp. 11, s. 38–43.
Denysiuk I., Literaturna hotyka i Frankova proza [Gothic Literature and Franko’s Prose], [v:] „Paradyhma”, 2004, vyp. 2, s. 142–154.
Kravchenko A., Khudozhnia umovnist v ukrainskii radianskii prozi [Artistic Conditionality in the Ukrainian Soviet Prose], Kyiv: Naukova dumka, 1988.
Kryvutsa L., Zhanrovo-tematychni rysy hotychnoho romanu v interpretatsii Nadii Kybalchych [Thematic and Generic Features of a Gothic Novel as Interpreted by Nadìa Kybalchych], [v:] „Literaturoznavchi studii”, 2015, vyp. 1 (1), s. 296–303.
Melnyk L., Vid romantyzmu do modernizmu: Fedir Zarevych i yoho hotychna proza [From Romaticism to Modernism: Fedìr Zarevych and His Gothic Prose], [v:] „Slovo i chas”, 2009, № 11, s. 84–88.
Melnyk N., Zhanrovo-stylovi modyfikatsii ukrainskoi novely 80–90-kh rokiv ХХ stolittia [Modifications of Genre and Style with Ukrainian Novella of XX Century], dys. … kand. filol. nauk, Kyiv 1999.
Shevchuk V., U sviti fantazii ukrainskoho narodu [In the World of Fantasy of the Ukrainian Ffolk], [v:] Yu. Vynnychuk, Ohnenyi zmii, Kyiv: Molod, 1990, s. 3–7.
Chaikovska V.T., Ukrainska khymerna proza: istoriia narodzhennia termina, [Ukrainian „Chimeric” Prose: the History of the Name], [v:] „Visnyk Zhytomyrskoho derzhavnoho universytetu imeni Ivana Franka”, 2006, vyp. 26, s. 79–82.
Groom N., The Gothic. A Very Short Introduction, Оxford: Oxford University Press, 2012.
Horniatko-Szumilowicz A., Ukraińska proza „chimeryczna” lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku [Ukrainian “Chimeric” Prose of the 1970s and 1980s], Szczecin: Wyd-wo Uniwersytetu Szczecińskiego, 2011.
Izdebska A., Gotycyzm/gotycyzmy — rekwizyty i metamorfozy [Gothicism/Gothicisms — Props and Metamorphoses], [w:] „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, Poznań, 2017, vol. 30 (50), s. 325–338.
Kruszewski P., Sacrum i mythos w polskiej literaturze fantastycznej [Sacrum i Mythos in Polish Fantasy Literature], Katowice: Uniwersytet Śląski, 2017.
Mostowski T., Wybór powieści moralnych i romansów [Selected Moral Novels and Romances], vol. 1–5, Warsaw: Drukarnia Nro 646 przy Nowolipiu, 1804.
Nawrocki R., Kuchenne fascynacje fantastyki grozy [Kitchen Fascination of Fantasy Horror], [w:] „Barbarzyńca”, Kraków 2009, nr 3–4 (16–17).
Rustowski A.M., Angielska powieść gotycka doby wiktoriańskiej [English Gothic Novel in Victorian Era], „Scientific Papers of the University of Silesia in Katowice”, vol. 191, Katowice 1997.
Sinko Z., Gotycyzm [Gothicism], [w:] Słownik literatury polskiego Oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław: Ossolineum, 1991.
Štĕpán L., Kalejdoskop form genologicznych w popularnych nurtach gotycyzmu [Genealogical Genres Kaleidoscope in Popular Goticism Current], [w:] Wokół gotycyzmów. Wyobraźnia, groza, okrucieństwo, red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2002, s. 115–129.
Swierkocki M., Magia gotycyzmu [Magic of Gothicism], [v:] Gotycyzm i groza w kulturze [Gothicism and Horror in Culture], edit. G. Gazda, A. Izdebska, J. Pluciennik, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2003.
Szary-Matywiecka E., “Malwina” czyli Głos i pismo w powieści [„Malwina” i. e. Voice and Writing in a Novel], Warszawa: Wydaw. IBL PAN, 1994.
Vachal J., Krvavý román. Studie kulturně a literárně historická [Cultural, Literature and History Study], Praha: Paseka, 1990.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).