Ключові слова
język państwowy
język zagrożony
wielojęzyczność
dwujęzyczność
diglossia
sytuacja językowa
polityka językowa
planowanie językowe
żywotność języka
wspólnoty etniczno-narodowe
Як цитувати
Анотація
This study summarizes the achievements of Ukrainian sociolinguistics at the turn of the 21st century in the field of studying the languages of national minorities in Ukraine. The relevance of the study lies in the influence of the new worldview paradigm. Its goal is to preserve and protect humanity’s unique cultural heritage, which is under threat of reduction or destruction. The topicality of sociolinguistic studies of the languages of national minorities is also associated with the changing socio-political context in post-Soviet countries, especially in Ukraine. Consequently, there is a need for sociolinguistic monitoring of the linguistic situation, as well as for studying the conditions and mechanisms of linguistic behavior of minorities in bilingual and multilingual regions. It is also important to develop practical recommendations on the balance of linguistic rights and cultural needs of Ukrainian ethnolinguistic communities. The study is presented as part of the research project entitled “Practices of language protection of the European linguistic and cultural space and the prospects for language policy in Ukraine” (2019–2023). The method of diachronic description allows us to trace the evolution of research ideas and the changes in methodological premises regarding the problems of language evolution in Ukraine from the times of the USSR to the present day.
Посилання
Azhniuk B.M., Suchasni tendentsii v rozvytku slovianskoi sotsiolinhvistychnoi terminolohii (status mov) [Current trends in the development of Slavic sociolinguistic terminology (status of languages)], [v:] „Movoznavstvo”, 2013, nr 2–3, s. 163–183.
Vajnrajx U., Yazykovye kontakty. Sostoyanie i problemy issledovaniya [Languages in Contact Findings and problems], Kiїv: Vishha shkola, 1979.
Ekolohiia movy i movna polityka v suchasnomu suspilstvi [Ecology of language and language policy in modern society], Kyiv: Vydavnychyi dim D. Buraho, 2012.
Yevropeiska khartiia rehionalnykh mov abo mov menshyn [European Charter for Regional or Minority Languages], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/994_014#Text (30.10.2020).
Yevtukh V.B., Troshchynskyi V.P., Etnonatsionalna struktura suchasnoho ukrainskoho suspilstva: deiaki aspekty systemnoho bachennia yii rozvytku [Structure of the Contemporary Ukrainian Society: Several Aspects of the Systematic Analysis of its Development], [v:] „Etnonatsionalna struktura ukrainskoho suspilstva: Dovidnyk”, Kyiv: Naukova dumka, 2004, s. 3–47.
Zakon Ukrainy „Pro natsionalni menshyny v Ukraini” [Law of Ukraine “On National Minorities in Ukraine”], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2494-12#Text (30.10.2020).
Lazarenko L., Dosvid movnykh polityk svitu y ukrainska perspektyva (informatsiino-analitychnyi ohliad)
Experience of world language policies and Ukrainian perspective (informationanalytical review)], [v:] „Ukrainska mova”, 2003, nr 4, s. 3–22.
Melnychuk O.S., Suchasni problemy marksystsko-leninskoho rozuminnia rozvytku i vzaiemodii mov svitu [Modern problems of Marxist-Leninist understanding of the development and interaction of languages of the world], [v:] „Movoznavstvo”, 1970, nr 3, s. 3–17.
Movne zakonodavstvo i movna polityka: Ukraina, Yevropa, svit [Language legislation and language policy: Ukraine, Europe, the world], Kyiv: Vydavnychyi dim D. Buraho, 2019.
Movnyi balans Ukrainy [Language balance of Ukraine], upor. O. Medvediev, [v:] „Suchasnist”, 2007, nr 9, s. 69–89.
Movni prava v suchasnomu sviti [Language rights in the modern world], Uzhhorod 2014.
Pytannia teorii movy v zarubizhnomu movoznavstvi [Questions of language theory in foreign linguistics], Kyiv: Naukova dumka, 1976.
Radevych-Vynnytskyi Ya.K., Dvomovnist v Ukraini: teoriia, istoriia, movovzhyvannia [Bilingualism in Ukraine: theory, history, language use], Kyiv-Drohobych: Posvit, 2011.
Rozvytok movoznavstva v URSR 1967–1977 [Development of linguistics in the USSR 1967–1977], Kyiv: Naukova dumka, 1980.
Slovar’ sociolingvisticheskix terminov [Dictionary of Sociolinguistic Terms], Moskva 2006, [v:] Elektronnyj resurs: //http://www.iling-ran.ru/library/sociolingva/slovar/sociolinguistics_dictionary.pdf (30.10.2020).
Tkachenko O.B., Doslidzhennia mov Ukrainy [Research of Ukrainian languages], [v:] „Instytut movoznavstva im. O.O. Potebni NAN Ukrainy: 1930–2005. Materialy do istorii”, Kyiv: Naukova dumka, 2005, s. 293–297.
Yavorska H., Zahrozheni movy na urazhenii mapi [Endangered languages on the affected map], [v:] „Zahrozheni movy. Krymskotatarska ta inshi tiurkski movy v Ukraini”, Kyiv 2016.
Ліцензія
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).