Słowa kluczowe
realizm krytyczny
fenomenologia
prawda
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem badania prezentowanego w artykule jest narracja jako kategoria socjologiczna, zaś celem teoretyczna refleksja nad możliwością ujęcia jej w sposób inny niż w deontologizującej perspektywie postmodernistycznej, który pozwoliłby oceniać status prawdziwościowy narracji obecnych w życiu społecznym. Jako metodę proponuje się rozpatrywanie narracji w świetle realizmu krytycznego. Choć teoria ta dostarcza uzasadnienia i kryteriów sprawdzianu referencji do rzeczywistości, pojawia się też wniosek związany z postawą badacza, który powinien unikać destruującego podejścia do historycznie wytworzonych, kulturowych i sensotwórczych narracji i w tych sytuacjach raczej wybierać perspektywę fenomenologiczną.
Bibliografia
Ankersmit, Frank. 2004. Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, red. Ewa Domańska. Kraków: Universitas.
Archer, Margaret, Andrew Collier i Douglas Porpora. 2004. Transcendence. Critical realism and God. Londyn: Routledge.
Berger, Peter L. i Thomas Luckmann. 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, tłum. Józef Niżnik. Warszawa: PWN.
Berger, Peter L. i Thomas Luckmann. 1995. Modernity, Pluralism and the Crisis of Meaning: The Orientation of Modern Man. Gütersloh: Bertelsmann Foundation.
Bhaskar, Roy. 1998. General introduction. W: Critical Realism: Essential Readings, red. Margaret Archer et al., ix-xxiv. Londyn, New York: Routledge.
Bhaskar, Roy. 2016. From East to West. Odyssey of a Soul. Londyn, New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315666815
Bloor, David. 1991. Knowledge and Social Imagery. Chicago – Londyn: University of Chicago Press.
Bronk, Andrzej. 1996. Nauka wobec religii. Teoretyczne podstawy nauk o religii. Lublin: KUL.
Bruner, Jerome. 1991. The Narrative Construction of Reality. Critical Inquiry, 18(1), 1-21. DOI: https://doi.org/10.1086/448619
Bryant, Christopher. 1992. Socjologia bez podstaw, tłum. Adam Romaniuk. W: Racjonalność współczesności. Między filozofią a socjologią, red. Helena Kozakiewicz, Edmund Mokrzycki i Marek Siemek, 252-273. Warszawa: WN PWN.
Burzyńska, Anna. 2004. Kariera narracji. O zwrocie narratywistycznym w humanistyce. Teksty Drugie, 1-2, 43-64.
Domańska, Ewa. 2012. Historia egzystencjalna: krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej. Warszawa: WN PWN.
Endress, Martin. 2005. Reflexivity, Reality, and Relationality. The Inadequacy of Bourdieu’s Critique of Phenomenological Tradition in Sociology. W: Explorations of the Life-World. Continuing Dialogues with Alfred Schutz, red. Martin Endress, George Psathasi i Hisashi Nasu, 51-74. Dordrecht: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/1-4020-3220-X_3
Geertz, Clifford. 2005. Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, tłum. Dorota Wolska. Kraków: WUJ.
Giza-Poleszczuk, Anna. 1991. Kultura społeczna. W: Co nam zostało z tych lat… Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej, red. Mirosława Marody, 154-192. Londyn: Aneks.
Hacking, Ian. 1999. The Social Construction of What?. Cambridge: Harvard University Press.
Hannerz, Ulf. 2006. Skreolizowany świat, tłum. Jerzy Giebułtowski. W: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. Marian Kempny i Ewa Nowicka, 284-298. Warszawa: WN PWN.
Hartwig, Mervyn. 2015. Introduction. W: The Possibility of Naturalism. A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences, Roy Bhaskar, vii-xxxviii. Londyn, New York: Routledge.
Husserl, Edmund. 1989. Nastawienie nauk przyrodniczych i humanistycznych. Naturalizm, dualizm i psychologia psychofizyczna, tłum. Zdzisław Krasnodębski. W: Fenomenologia i socjologia, red. Zdzisław Krasnodębski, 53-74. Warszawa: PWN.
Krasnodębski, Zdzisław. 1987. Regionalne ontologie i świat przeżywany. Interpretacje nauk humanistycznych w fenomenologii E. Husserla. W: Od transcendentalizmu ku hermeneutyce red. Zdzisław Krasnodębski, 75-106. Warszawa: WUW.
Krasnodębski, Zdzisław. 1991. Kryzys nowoczesności a świat przeżywany. W: Kategoria potoczności. Źródła filozoficzne i zastosowania teoretyczne, red. Aldona Jawłowska, 39-66. Warszawa: IFiS PAN.
Krasnodębski, Zdzisław. 2005. Demokracja peryferii. Gdańsk: Słowo/ obraz terytoria.
Kulas, Piotr. 2014. Narracja jako przedmiot badań i kategoria teoretyczna w naukach społecznych. Kultura i Społeczeństwo, 4, 111-130.
Latour, Bruno. 1988. Politics of explanation. An Alternative. W: Knowledge and Reflexivity: New Frontiers in the Sociology of Knowledge, red. Steve Woolgar, 155-176. Londyn: Sage.
Latour, Bruno. 1999. Pandora’s Hope: Essays on the Reality of Science Studies. Cambridge – Londyn: Harvard University Press.
Maffesoli, Michel. 2008. Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, tłum. Marta Bucholc. Warszawa: WN PWN.
Outhwaite, William. 1992. Filozofia i nauki społeczne: czy pojednanie?, tłum. Helena Kozakiewicz. W: Racjonalność współczesności. Między filozofią a socjologią, red. Helena Kozakiewicz, Edmund Mokrzycki i Marek Siemek, 221-233. Warszawa: WN PWN.
Porpora, Douglas. 2006. Methodological Atheism, Methodological Agnosticism and Religious Experience. Journal for the Theory of Social Behaviour, 1(36), 57-75. DOI: 10.1111/j.1468-5914.2006.00296.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-5914.2006.00296.x
Putnam, Hilary. 1998. Wiele twarzy realizmu i inne eseje, tłum. Adam Grobler.Warszawa: WN PWN.
Ricoeur, Paul. 1992. Filozofia osoby, tłum. Małgorzata Frankiewicz. Kraków: WN PAT.
Rolewski, Jarosław. 1999. Rozum, nauka, świat przeżywany. Studium filozofii «późnego» Husserla. Toruń: WUMK.
Rudrum, David. 2005. From Narrative Representation to Narrative Use: Towards the Limits of Definition, Narrative, 13(2), 195-204. DOI: https://doi.org/10.1353/nar.2005.0013
Rybicki, Paweł. 1979. Struktura społecznego świata. Studia z teorii społecznej. Warszawa: PWN.
Somers, Margaret. 1994. The narrative constitution of identity. A relational and network approach. Theory and Society, 23(5), 605-649. DOI: 10.1007/BF00992905 DOI: https://doi.org/10.1007/BF00992905
Szacki, Jerzy. 2002. Historia myśli socjologicznej. Warszawa: WN PWN.
Szahaj, Andrzej. 1995. O tak zwanym mocnym programie socjologii wiedzy szkoły edynburskiej. Kultura Współczesna, 1-2, 53-67.
Tambiah, Stanley. 2006. Racjonalizm, relatywizm, przekład a współmierność kultur, tłum. Janusz Barański. W: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. Marian Kempny i Ewa Nowicka, 54-86. Warszawa: WN PWN.
Tischner, Józef. 1982. Prawda i sprawiedliwość. Tygodnik Powszechny, 1745(49), 1, 7.
Tischner, Józef. 1985. Nadzieja szukająca prawdy. Znak, 373(12), 3-14.
Tischner, Józef. 2003. O człowieku. Wybór pism filozoficznych. Wrocław–Warszawa–Kraków: ZN im. Ossolińskich.
White, Hayden. 1980. The Value of Narrativity in the Representation of Reality. Critical Inquiry, 7(1), 5-27. DOI: https://doi.org/10.1086/448086
White, Hayden. 2014. Przeszłość praktyczna, red. Ewa Domańska. Kraków: Universitas.
Wielecki, Krzysztof. 2003. Podmiotowość w dobie kryzysu postindustrializmu: między indywidualizmem a kolektywizmem. Warszawa: CE UW.
Woleński, Jan. 2003. Epistemologia, t. 3: Prawda i realizm. Kraków: Aureus.
Zeidler, Paweł. 1992. Destrukcja pojęcia prawdy w filozoficznej refleksji nad nauką. W: Problem destrukcji pojęcia prawdy. Szkice z filozofii poznania, red. Roman Kubicki, Jacek Sójka i Paweł Zeidler, 49-92. Poznań: WN IF UAM.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Anna M. Królikowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Teologia i Moralność są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Teologia i Moralność udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych w Teologii i Moralności pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).