Słowa kluczowe
katolicka nauka społeczna
grzech strukturalny
marnowanie żywności
cnota umiarkowania
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia problem marnowania żywności z perspektywy katolickiej nauki społecznej jako kwestię społeczno-ekonomiczną i dylemat moralny, umieszczając go w kontekście „grzechu strukturalnego”. Odnosząc się do historii bezpieczeństwa żywnościowego w Polsce i środków prawnych mających na celu zwalczanie marnotrawstwa żywności, autor argumentuje, że chociaż do marnowania żywności przyczyniają się czynniki strukturalne, to jednak odpowiedzialność osobista jest kluczowa, ponieważ działania moralne są zawsze osobiste, pomimo wpływów systemowych. W rezultacie, tekst charakteryzujący się interdyscyplinarnym podejściem, łączącym teologię moralną, prawo, ekonomię i etykę środowiskową, oferuje prowokujące do myślenia spojrzenie na problem marnowania żywności, wzywając zarówno do zmiany systemowej, jak i transformacji moralnej.
Bibliografia
Aydin, Asli E. and Pinar Yildirim. 2021. “Understanding food waste behavior: The role of morals, habits and knowledge.” Journal of Cleaner Production, 6(280). DOI: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.124250
Bednarczuk Aleksandra i Jerzy Śleszyński. 2019. “Marnotrawstwo żywności w Polsce.” Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 4(19): 19-30. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2019.19.4.53
Bordoni, Linda. 2018. Pope at Angelus: “don’t waste food, don’t be indifferent to the world’s cry of hunger”. Accessed: 12.07.2023. https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2018-07/pope-francis-angelus-hunger-indifference-solidarity.html.
Bretter, Christian et al. 2023. “It is just wrong: Moral foundations and food waste.” Journal of Evironmental Psychology, 88: 102021. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2023.102021
Chang, Hsiu-Hua. 2021. “Is it unethical to waste food? exploring consumer’s ethical perspectives and waste intentions.” Current Psychology, 41(6): 8434-8448. DOI: https://doi.org/10.1007/s12144-020-01257-3
Council of the EU. 2016. Food losses and food waste – Council conclusions (28 June 2016). Accessed: 21.07.2023. https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-10730-2016-INIT/en/pdf.
Czasak, Anna. 2022. Przeciwdziałanie marnowaniu żywności w przedsiębiorstwach spożywczych – będą kolejne regulacje. Accessed: 11.07.2023. https://agronomist.pl/artykuly/przeciwdzialanie-marnowaniu-zywnosci-w-przedsiebiorstwach-spozywczych-beda-kolejne-regulacje.
Dąbrowska Anna and Mirosława Janoś-Kresło. 2013. „Marnowanie żywności jako problem społeczny.” Handel Wewnętrzny, 345(4): 14-26.
Dziennik Ustaw RP. 2019. Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Dz.U.2020.1645 t.j. Accessed: 21.07.2023. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190001680/U/D20191680Lj.pdf.
FPBŻ. 2012. Raport Federacji Polskich Banków Żywności. Marnowanie żywności w Polsce i Europie. Warszawa, 2012 r., edited by Danuta Kołożyn-Krajewska, Krystyna Rejman and Maria Gosiewska. Accessed: 21.07.2023. https://docplayer.pl/2429003-Raport-federacji-polskich-bankow-zywnosci-marnowanie-zywnosci-w-polsce-i-europie-warszawa-2012r.html.
FPBŻ. 2020. Nie marnuj jedzenia 2020. Raport Federacji Polskich Banków Żywności. Opracowanie na podstawie badań przeprowadzonych przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego oraz Federację Polskich Banków Żywności w ramach Programu Racjonalizacji i Ograniczenia Marnotrawstwa Żywności. Accessed: 12.07.2023. https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2020/10/Raport_NieMarnujJedzenia_2020.pdf.
FPBŻ. 2021. Nie marnujmy. Perspektywy zapobiegania marnotrawstwu żywności w Polsce do 2030 roku. Raport z badań, edited by Maciej Jagaciak and Kacper Nosarzewski. Accessed: 12.09.2023. https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2021/07/Raport_BadaniaDelfickie_PROM.pdf.
FPBŻ. 2022. Raport Federacji Polskich Banków Żywności 2022. Accessed: 20.09.2023. https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2022/10/Raport-SDZ_FPBZ_2022.pdf.
Francis. 2022. Message of His Holiness pope Francis for World Food Day 2022. Accessed: 22.09.2023. https://www.vatican.va/content/francesco/en/messages/food/documents/20221014-messaggio-giornata-alimentazione.html.
GIOŚ. 2021. Przeciwdziałanie marnowaniu żywności. Informacja o wynikach kontroli. Delegatura w Poznaniu: 16. Accessed: 22.09.2023. https://www.nik.gov.pl/plik/id,25262,vp,28013.pdf.
Gomes, Robert. 2019. Pope urges support for WFP’s campaign to eliminate food waste. Accessed: 20.09.2023. https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2019-11/pope-francis-wfp-food-waste-hunger-malnutrition-rights.html.
Greser, Jarosław. 2010. Historia piekarza z Legnicy, czyli jak ma się przestrzeganie prawa do CSR. Accessed: 12.07.2023. https://odpowiedzialnybiznes.pl/artykuly/historia-piekarza-z-legnicy-czyli-jak-ma-sie-przestrzeganie-prawa-do-csr/.
Hebrok, Marie and Casper Boks. 2017. “Household food waste: Drivers and potential intervention points for design – an extensive review.” Journal of Cleaner Production, 151: 380-392. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.03.069
IPCC. 2019. Climate Change and Land An IPCC Special Report on climate change, desertification, land degradation, sustainable land management, food security, and greenhouse gas fluxes in terrestrial ecosystems, eds Shukla, Priyadarshi ed al. Cambridge: Cambridge University Press.
John Paul II. 1984. Reconciliatio et poenitetnia. Post-synodal apostolic exhortation on reconciliation and penance in the mission of the Church today.
John Paul II. 1987. Sollicitudo rei socialis. Encyclical letter for the twentieth anniversary of „Populorum Progressio”.
Kapusta, Franciszek. 2016. “Bezpieczeństwo żywnościowe Polski i jej mieszkańców w okresie przedakcesyjnym i po akcesji do Unii Europejskiej.” Ekonomia XXI Wieku – Economics of the 21st Century, 4(12): 68-86.
Kapusta, Franciszek. 2017. “Ewolucja bezpieczeństwa żywnościowego Polski i jej mieszkańców na początku XXI wieku.” Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 1(350): 161-178. DOI: https://doi.org/10.5604/00441600.1233007
Karim Ghani, W.A. ed al. 2013. “An application of the theory of planned behaviour to study the influencing factors of participation in source separation of food waste.” Waste Management, 5(33): 1276-1281. DOI: https://doi.org/10.1016/j.wasman.2012.09.019
Kelly. Conor M. 2019, “The Nature and Operation of Structural Sin: Additional Insights from Theology and Moral Psychology.” Theological Studies, 80(2): 293-327. DOI: https://doi.org/10.1177/0040563919836201
Longchamps de Bèrrier, Franciszek. 2013. “Prawo wobec grzechu strukturalnego.” In: Abiit, non obiit. Księga poświęcona pamięci ks. prof. Antoniego Kościa SVD, edited by Antoni Dębiński et al., 767-777. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Lugo-Morin, D.R. 2024. “Ethical Perspectives on Food Morality: Challenges, Dilemmas and Constructs.” Food ethics, 9: 9. DOI: https://doi.org/10.1007/s41055-024-00144-y
Misiak, Michael et al. 2020. “Moral judgments of food wasting predict food wasting behavior.” British Food Journal, 122, 11: 3547-3565. DOI: https://doi.org/10.1108/BFJ-07-2019-0576
Niedek, Mikołaj and Karol Krajewski. 2021. “Problematyka marnowania żywności w Polsce, a kształtowanie wzorca zrównoważonej konsumpcji.” Studia Ecologiae et Bioethicae, 2(19): 17-28. DOI: https://doi.org/10.21697/seb.2021.19.2.02
NIK. 2021. Przepisy do poprawki – wciąż za dużo żywności trafia do śmieci. Accessed: 26.09.2023. https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/przepisy-do-poprawki-wciaz-za-duzo-zywnosci-trafia-do-smieci.html.
Nolan, Albert. 2007. “Structures of sin.” Angelicum, 84(3/4): 625-637.
Norwid, Cyprian Kamil. 1844. My Little song II, translated by Jarek Zawadzki. Accessed: 12.07.2023. https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/norwid-my-little-song-ii.html#:~:text=Jarek%20Zawadzki.%201.%20For%20the%20country.
Obiedzińska, Agnieszka. 2012. “Bezpieczeństwo żywnościowe.” In: Ocena stanu wyżywienia ludności w Polsce w aspekcie bezpieczeństwa żywnościowego, edited by Bożena Brzostek-Kasprzak et al., 9-22. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. Seria: Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (17).
Parizeau, Kate, Mike von Massow and Ralph Martin. 2015. “Household-level dynamics of food waste production and related beliefs, attitudes, and behaviours in Guelph, Ontario.”, Waste Management, 35: 207217. DOI: https://doi.org/10.1016/j.wasman.2014.09.019
Peng, Wen and Elliot M. Berry. 2018. “The concept of Food Security.” In: Encyclopedia of Food Security and Sustainability, edited by Pasquale Ferranti, Elliot M. Berry and Jock R. Anderson, vol. 2: 1-7. Elsevier.
Piwowarski, Władysław. 2000. “Grzechy społeczne i struktury grzechu w nauczaniu Jana Pawła II.” Studia Warmińskie, 37: 461-469.
Sygit, Bogusław i Natalia Wąsik. 2021. “Fałszowanie żywności – przyczynek do badań nad bezpieczeństwem żywności i żywienia w Polsce. Prokuratura i Prawo, 4: 54-91.
Wielicka-Regulska, Anna, Żaneta Mitmańska and Marietta Kiss. 2018. “Rola i aktywność banków żywności w ograniczaniu strat żywności i niedożywienia w Polsce." Handel Wewnętrzny, 3(374): 395-405.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Arkadiusz Wuwer
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.