Sposoby rozwiązywania małżeńskich kwestii „nieregularnych” w Kościele starożytnym i wczesnośredniowiecznym

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest prezentacja podejścia teologów starożytnych do zagadnienia możliwości dopuszczenia do Komunii Świętej niektórych osób żyjących w ponownym związku. Rozstrzygnięcia tej kwestii omówiono na podstawie Kanonów starożytnego Kościoła oraz nieco późniejszych Ksiąg pokutnych. Pominięto te teksty, które przez swoją niejednoznaczność budzą wątpliwości, czy chodzi o powtórne małżeństwo czy też o przypadek separacji. Analiza wspomnianego materiału prowadzi do wniosku, że norma nierozerwalności małżeństwa, rygorystycznie przestrzegana przez starożytnych chrześcijan, w średniowieczu uległa pewnej erozji. Penitencjały Kościoła zachodniego próbowały rozwiązać te kwestie poprzez nakładanie surowych pokut wobec osób dopuszczających się takich czynów, a od XI wieku w skandalicznych przypadkach aplikowano także ekskomuniki dożywotnie. Widoczna jest też powolna ewolucja sposobu oceniania kwestii rozpadu małżeństwa od podejścia soteriologiczno-eschatologicznego do podejścia prawnego. Niektóre rozstrzygnięcia penitencjałów powtarzają się, co świadczy o tym, że tradycja danej wspólnoty lokalnej z biegiem czasu upowszechniała się także w innych obszarach.