Keywords
Christian criticism
Christocentrism
outlook pluralism
love
How to Cite
Abstract
The aim of the article is to show the specifi city of the Christian model of criticism of those who think differently and act differently, and to indicate its basic determinants and contexts. The point of reference for considering this issue is the contemporary challenge to proclaiming the truth of the Gospel, resulting from the fact of strong appreciation of the pluralistic nature of the “market of ideas”, which determines the uniqueness of today’s cultural situation. First, the Christocentric-Trinitological perspective will be shown, which is the basis of the originally Christian view of reality, including the reality of criticism, ultimately centered on the Person of Jesus Christ. Then, three key issues related to the Christian vision of criticism will be addressed: the distinction between criticism of man and criticism of his views and attitudes, love as the ultimate foundation of criticism, and the universal call to conversion. In the summary, it will be emphasized that at the basis of the specificity of the Christian approach to criticism there is God revealed in Jesus Christ, who is Truth and Love, and it is He who is the optics, measure and differentiating criterion of the Christian critical attitude towards those who think and act differently, and at the same time of self-criticism.
References
Balthasar, Hans Urs von. 1991. W pełni wiary, tłum. Janina Fenrychowa. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Benedykt XVI. 2005. Encyklika „Deus caritas est” o miłości chrześcijańskiej.
Benedykt XVI. 2007. Encyklika „Spe salvi” o nadziei chrześcijańskiej.
Białkowska, Monika. 2020. Czy Bóg nienawidzi grzechu?. Przewodnik Katolicki, 27. Dostęp: 30.09.2022. https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2020/Przewodnik-Katolicki-27-2020/Wiara-i-Kosciol/Czy-Bog-nienawidzi-grzechu.
Boulnois, Olivier. 1995. Duchowość czy życie chrześcijańskie w Duchu?, tłum. Małgorzata Tryc-Ostrowska. W: Kolekcja Communio t. 10: Duchowość chrześcijańska, 60-66. Poznań: Pallottinum. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/10.suppl_2.60
Breemen van, Peter G. 2012. Doświadczenie miłości Boga źródłem autentycznej miłości siebie, tłum. Józef Augustyn. W: Co zabrać ze sobą? Po fundamencie ćwiczeń duchownych, red. Józef Augustyn, 49-62. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Cantalamessa, Raniero. 1996. Wejście na górę Synaj. W poszukiwaniu Boga żywego, tłum. Andrzej J. Zębik. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
Catechismus Catholicae Ecclesiae. Dostęp: 10.10.2022. https://www.vatican.va/archive/catechism_lt/index_lt.htm.
Coste, Rene. 1992. Miłość, która zmienia świat. Teologia miłości, tłum. Maria Stokowska. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dobroczyński, Lech. 2013. Praktykujący, ale czy … wierzący?. Kraków: Esprit.
Drączkowski, Franciszek. 1991. Miłość syntezą chrześcijaństwa. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dziewiecki, Marek. 2007. Zwykłym językiem o niezwykłym chrześcijaństwie. Kraków: Salwator.
Flores Prado, José H. 2016. Idźcie i ewangelizujcie ochrzczonych, tłum. Bronisław K. Jakubowski. Poznań: Wydawnictwo Święty Wojciech.
Franciszek. 2013a. Audiencja generalna (15 V 2013). Dostęp: 30.09.2022. https://www.vatican.va/content/francesco/pl/audiences/2013/documents/papa-francesco_20130515_udienza-generale.html.
Franciszek. 2013b. Porozmawiajmy o wierze: list do niewierzącego. Papież Franciszek odpowiada Eugenio Scalfariemu, tłum. L’Osservatore Romano edycja polska. W: Papież Franciszek, Rozmowy z niewierzącym Eugenio Scalfari, 25-34. Kraków: Wydawnictwo M.
Franciszek. 2015. Encyklika „Laudato si'” poświęcona trosce o wspólny dom.
Franciszek. 2016. Adhortacja apostolska „Amoris laetitia” o miłości w rodzinie.
Franciszek. 2019. Przemówienie papieża Franciszka podczas otwarcia Światowych Dni Młodzieży w Panamie (24 I 2019). Dostęp: 1.09.2022. https://wiez.pl/2019/01/25/milosc-ktora-sie-nie-pyszni-franciszek-na-otwarcie-swiatowych-dni-mlodziezy/.
Franciszek. 2020b. Encyklika „Fratelli tutti” o braterstwie i przyjaźni społecznej.
Franciszek. 2022a. Homilia podczas Mszy Świętej na Stadionie Narodowym w Bahrajnie (5 XI 2022). Dostęp: 6.11.2022. https://www.vatican.va/content/francesco/pl/homilies/2022/documents/20221105-omelia-bahrain.html.
Franciszek. 2022b. Anioł Pański (30 X 2022). Dostęp: 1.11.2022. https://www.vatican.va/content/francesco/pl/angelus/2022/documents/20221030-angelus.html.
Gałuszka, Tomasz. 2018. Odnowa w łasce. Teologia charyzmatów św. Tomasza z Akwinu. Kraków: Esprit.
Giemza, Bogdan. 2008. Kościół wobec dyktatury relatywizmu. Wrocławski Przegląd Teologiczny, 16/1, 89-103.
Giertych, Wojciech. 2012. Rozruch wiary. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Guardini. Romano. 2000. O istocie chrześcijaństwa, tłum. Grzegorz Sowiński. W: Romano Guardini, O istocie chrześcijaństwa, 7-67. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Ignacy Loyola. 2002. Ćwiczenia duchowne, tłum. Michał Bednarz. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Jan Paweł II. 1979. Homilia w czasie Mszy Św. odprawionej na Błoniach w Krakowie (10 VI 1979). Dostęp: 10.10.2022. https://www.ekai.pl/dokumenty/homilia-w-czasie-mszy-sw-odprawionej-na-bloniach/.
Jan Paweł II. 1990. Encyklika „Redemptoris missio” o stałej aktualności powołania misyjnego.
Jan Paweł II. 1993. Encyklika „Veritatis splendor” o niektórych podstawowych problemach nauczania moralnego Kościoła.
Jan Paweł II. 1998a. Encyklika „Fides et ratio” o relacjach między wiarą a rozumem.
Jan Paweł II. 1998b. Wiara i krzyż są nierozdzielne. Homilia podczas Kanonizacyjnej Teresy Benedykty od Krzyża – Edyty Stein, Rzym (11 X 1998). Dostęp: 25.08.2022.https://www.zyciezakonne.pl/dokumenty/kosciol/jan-pawel-ii/jan-pawel-ii-przemowienia-i-homilie/jan-pawel-ii-przemowienia-i-homilie-homilie-na-beatyfikacje-i-kanonizacje-osob-konsekrowanych/1998-10-11-rzym-homilia-podczas-kanonizacji-teresy-benedykty-od-krzyza-edyty-stein-20200/.
Jan Paweł II. 2002. Homilia z Mszy kończącej XVII Światowe Dni Młodzieży, (28 VII 2002) Toronto. Dostęp: 3.10.2022. https://jp2online.pl/en/object/homilia-z-mszy-konczacej-xvii-sdm;T2JqZWN0OjI0MzE=.
Kasiłowski, Piotr. 1997. Przykazanie miłości Boga i bliźniego w tradycji synoptycznej, Warszawskie Studia Teologiczne, X, 141-150.
Katechizm Kościoła katolickiego. 2009². Poznań: Pallottinum.
Kozubek, Mariola T. 2020. Inkluzja w ujęciu papieża Franciszka inspiracją dla edukacji włączającej. Rozprawy społeczne, 14/4, 17-33. https://doi.org/10.29316/rs/132353. DOI: https://doi.org/10.29316/rs/132353
Koń, Placyd. Czy Pan Bóg kocha Lucyfera?. Dostęp: 4.10.2022. https://ofm.krakow.pl/cms/index.php?page=czy-pan-bog-kocha-lucyfera.
Kowalczyk, Marian. 1997. Bóg pragnie, aby wszyscy zostali zbawieni (por. 1 Tm 2,4). W: Kolekcja Communio t. 11: Tajemnica Odkupienia, 428-441. Poznań: Pallottinum.
Kreft, Peter. 2010. Miłość. Bóg, który cię kocha, tłum. Krzysztof Pachocki. Poznań: W drodze.
Kręcidło, Janusz. 2007. Dlaczego Bóg uczynił Chrystusa grzechem (2 Kor 5,21), Ruch Biblijny i Liturgiczny 4, 273-286. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.381
Kupczak, Jarosław. 2018. Źródła sporu o Amoris laetitia. Poznań: W drodze.
Kupczak, Jarosław. 2020. Amoris laetitia. Konflikt interpretacji. Poznań: W drodze. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1wvndkw
Lewis, Clive S. 2002. Chrześcijaństwo po prostu, tłum. Piotr Szymczak. Poznań: Media Rodzina.
Mascarenhas, Fio. 1999. Najlepsze pomysły Boga. Duchowość na Trzecie Tysiąclecie. Kraków: Wydawnictwo M.
Machinek, Marian. 2017. Logika inkluzji papieża Franciszka. Pytania otwarte na marginesie adhortacji Amoris laetitie. Forum Teologiczne, XVIII, 197-211. DOI: https://doi.org/10.31648/ft.2326
Moltmann, Jürgen. 2005. Jezus i Kościół, tłum. Artur Kuć. W: Walter Kasper, Jürgen Moltmann, Jezus – tak, Kościół – nie? O chrystologicznych źródłach kryzysu Kościoła, tłum. A. Kuć, 43-77. Kraków: Homini.
Mroczkowski, Ireneusz. 2016. Chrześcijańska tożsamość osoby. Zarys antropologii moralno teologicznej. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Nagórny, Janusz. 2009. Teologiczna interpretacja moralności Nowego Przymierza, red. Krzysztof Jeżyna, Jerzy Gocko, Wojciech Rzepa. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
O’Collins, Gerald. 2008. Chrystologia. Jezus Chrystus w ujęciu biblijnym, historycznym i systematycznym, tłum. Katarzyna Franek i Klementyna Chrzanowska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
O’Collins, Gerald. 2009. Jezus nasz Odkupiciel. Chrześcijańskie ujęcie zbawienia, tłum. Jan Pociej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia Online wyd. IV, 2003. Poznań: Pallottinum. Dostęp: 25.10.2022. https://biblia.deon.pl/index.php.
Perszon, Jan. 2007. Jedyność i powszechność zbawcza Jezusa Chrystusa w kontekście religii pozachrześcijańskich. W: Teologia religii. Chrześcijański punkt widzenia. Biblioteka Teologii Fundamentalnej 2, red. Grzegorz Dziewulski, 115-137. Łódź–Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów.
Piórkowski Dariusz 2016. Szlifierze diamentów. W Drodze, 5, 44-51.
Półchłopek, Marian. 2007. Love approach w teologii fundamentalnej Geralda O’Collinsa. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.
Rabiej, Stanisław. 2017. Krytyka „kultury wykluczenia” w nauczaniu papieża Franciszka. W: Między ekskluzją a inkluzją w edukacji religijnej, red. Monika Humeniuk i Iwona Paszenda, 64-76. Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ratzinger, Joseph. 2005. Wiara – prawda – tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata, tłum. Ryszard Zajączkowski. Kielce: Jedność.
Rostworowski, Piotr. 2002. Wiara, nadzieja, miłość. Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów.
Ryś, Grzegorz. 2015. Skandal miłosierdzia. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Siemieniec, Tomasz. 2020. „On to dla nas grzechem uczynił tego, który nie znał grzechu (2 Kor 5,21a): rozumienie Pawłowej wypowiedzi w historii egzegezy. Roczniki Teologiczne, LXVII/7, 59-83. DOI: https://doi.org/10.18290/rt20677-5
Sobór Watykański II. 1964. Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”.
Sobór Watykański II. 1965a. Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra aetate”.
Sobór Watykański II. 1965b. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”.
Strzelczyk, Grzegorz. 2015. Nowe życie w Chrystusie” – naśladowanie czy upodobnienie, Wrocławski Przegląd Teologiczny, 23/2,193-202.
Strzelczyk, Grzegorz. Bielecki, Roman. 2018. Świnie i gazele, W Drodze, 11, 34-45.
Tomasz z Akwinu. 1967. Summa teologiczna II-II, q. 23-46: Miłość, t. 16, tłum. Andrzej Głażewski. Londyn: Veritas.
Tomasz z Akwinu. 1973. Summa teologiczna I-II, q. 106–114: Nowe Prawo i łaska, t. 14, tłum. Roman Kostecki. Londyn: Veritas.
Tischner, Józef. 2011. Miłość nas rozumie. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Warzeszak, Józef. 2011. „Dyktatura” relatywizmu w ujęciu Benedykta XVI. Warszawskie Studia Teologiczne, XXIV/1, 291-322.
Wolski, Krzysztof. 2005. Odnowienie obrazu Bożego w człowieku. Studia nad Rodziną, 9/1 (16), 51-61.
Woźniak, Robert Józef. 2014. Sekret Credo. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Vost, Kevin. 2022. 12 lekcji św. Tomasza z Akwinu. Duchowa mądrość na burzliwe czasy, tłum. Elżbieta Kopocz. Poznań: W drodze.
Zatwardnicki, Sławomir. 2018. Kościół zgorszenia – tajemnica obrazy. Katowice: Księgarnia św. Jacka.
Zdziarstek, Roman Stanisław. 1989. Chrystianologia św. Pawła. T. 1: Aspekt ontyczny. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne.
License
Copyright (c) 2023 Michał Płóciennik
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Teologia i Moralność są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Teologia i Moralność udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych w Teologii i Moralności pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).