Abstrakt
W sytuacji malejącego wpływu rodziny na kształtowanie wiary dzieci wzrasta, obok katechezy, rola niedzielnej homilii kierowanej do najmłodszych. Będzie ona służyła wierze i jej rozwojowi pod warunkiem, że będzie proklamacją słowa Bożego, a nie doktryny teologicznej. To jest tylko jeden z warunków, którym musi sprostać homilista. Nie mniej ważne wydaje się dostosowanie głoszonego słowa do etapu rozwoju, na jakim znajdują się słuchacze. Respektowanie tej zasady nie jest możliwe bez zastosowania poglądowości, obrazowości i dialogu w homilii, na co zwraca się uwagę w większości opracowań poświęconych tej problematyce. Poza tym uwzględnić trzeba wpływ społeczeństwa medialnego na osobowość dziecka i wynikających stąd uwarunkowań przepowiadania do tej grupy wiekowej. Tę kwestię homiletycy traktują marginalnie, toteż brakuje opracowań na temat homiletycznych konsekwencji transformującego wpływu mediów na osobowość dziecka. W zaprezentowanym artykule podjęta została próba naszkicowania zadań stojących przed homilistą w zakresie głoszenia homilii do dzieci, na których psychikę wyraźny wpływ mają współczesne media. Wskazano też wybrane propozycje metodyczne dotyczące przepowiadania słowa Bożego dzieciom ukształtowanym przez społeczeństwo medialne.
Bibliografia
Bedouelle G.: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do mnie”. Refleksja nad miejscem dziecka w Ko-ściele. „Communio. Międzynarodowy Przegląd Teologiczny” 3: 1985 s. 44–60.
Birch A.: Psychologia rozwojowa w zarysie: od niemowlęctwa do dorosłości. Warszawa 2005. Izdebska J., Szymanowska J. (Red.): Dziecko w zmieniającej się przestrzeni życia: obrazy dzieciństwa. Białystok 2009.
Danowski B., Krupińska A.: Dziecko w sieci. Gliwice 2007.
Dekret Kongregacji dla Spraw Sakramentów Świętych o wczesnym dopuszczeniu dzieci do Pierwszej Komunii Świętej. http://www.tohorak.opole.opoka.org.pl/Quam%20Singulari.pdf, (dostęp: 10.05.2016).
Directorium de missis cum pueris 1.11.1973. AAS 66 (1974) 30–46.
Długosz A.: Dyrektorium Mszy św. dla dzieci wielką szansą duszpasterską. „Katecheta” 1: 2001 s. 4–8.
Dyk S.: Podstawowe aspekty homilii w mszach z udziałem dzieci. „Roczniki Liturgiczno-Homiletyczne”. T. 2: 2011 s. 133–146.
Dyrektorium o Mszach św. z udziałem dzieci. Przekład, przygotowany przez Komisję Episkopatu ds. Liturgii, zatwierdziła 155 Konferencja Plenarna Episkopatu i poleciła ogłosić w urzędowych pismach diecezjalnych. http://www.kkbids.episkopat.pl/?id=97 (dostęp: 11.05.2016).
Dziekoński S.: Wychowanie religijne dziecka w wieku przedszkolnym w rodzinie i parafii w świetle znowelizowanej „Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce”. „Studia nad Rodziną” 15: 2011 nr 1–2 s. 71–88.
Eizinger W.: Wie Weihrauch steige mein Gebet vor dir auf. Meditative Gottesdienste mit Symbolen. Regensburg 2008.
Goban-Klas T.: Cywilizacja medialna: geneza, ewolucja, eksplozja. Warszawa 2005.
Goban-Klas T.: W stronę społeczeństwa medialnego. http://www.up.krakow.pl. ktima/ref2005/ globan.pdf, s. 1–6 (dostęp: 8.08.2013).
Hamlin S.: Jak mówić, żeby nas słuchali. Klucz do sukcesu zawodowego. Warszawa 1996.
Härtner A., Eschmann H.: Predigenlernen. Ein Lehrbuch für die Praxis. Reinbek bei Hamburg 1989.
Hoffsümmer W.: 144 Zeichenpredigten durch das Kirchenjahr. Mit Gegenständen aus dem Alltag. Mainz 1982. http://biznes.onet.pl/papiez-to-wywolalo-mutacje-antropologiczna,18515,4875187, 1,news-detal (dostęp: 18.10.2011).
Izdebska J.: Media elektroniczne zagrażające współczesnemu dziecku – przejawy, przyczyny, wy-zwania edukacyjne. W: Dziecko a zagrożenia współczesnego świata. Red. S. Guz. Lublin 2008 s. 213–219.
Jan Paweł II: Dar i tajemnica. Kraków 1996.
Kalbarczyk A.: Kazanie czy katecheza dla dzieci? „Biblioteka Kaznodziejska” 4: 2008 s. 25–30.
Kiciński A.: Kierunki rozwoju katechizmów katolickich. W: Katechizm w służbie katechezy. Red. A. Kiciński. Lublin 2015 s. 10–27.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów: Dyrektorium homiletyczne. Tłum. pl. Poznań 2015.
Konwencja o prawach dziecka: „Dziennik Ustaw RP” z 1991 nr 120, poz. 526 z późn. zm.
Kostorz J.: Wychowanie liturgiczne dzieci i młodzieży w nowej „Podstawie programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce”. „Liturgia Sacra”. R. 17: 2011 nr 2 s. 241–255.
Kozak S.: Patologia cyfrowego dzieciństwa i młodości. Przyczyny, skutki, zapobieganie w rodzi-nach i szkołach. Warszawa 2014.
Krzysztofek K., Szczepański M.: Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych. Kraków 2002.
Kubiak M.K.: Przepowiadanie do dzieci – szanse i zagrożenia. „Biblioteka Kaznodziejska” 1: 2014 s. 9–17.
Kuliberda A. (Oprac.): Wierzcie w Ewangelię: homilie roratnie dla dzieci z komentarzem biblijnym bp. Antoniego Długosza. Częstochowa 2014.
Kulpaczyński S.: Dziecięce poznawanie Jezusa Chrystusa. „Świat i Słowo” 1: 2007 s. 79–97.
Lewek A.: Współczesna odnowa kaznodziejstwa. Warszawa 1980.
Łysy H.: Liturgiczne i pozaliturgiczne przepowiadanie do dzieci w Kościele w Polsce po Soborze Watykańskim II. Teoria i praktyka. Opole 2011.
Marek Z.: Wychować do wiary. Zagadnienia wychowania religijnego dziecka w wieku przedszkolnym. Kraków 1966.
Nastainczyk W.: Zeichenpredigten für Kinder und andere: ein Jahreszyklus zu den Lesungen der Sonn- und Festtage. München1969.
Pius X: Motu Proprio de musica sacra 22.11.1903 AAS 36 (1903–1904).
Predigt mit einem Zeichen oder Gegenstand. Grundregeln. http://www.pastoralweb.de/zeichenpredigt.htm. (dostęp: 13.06.2016).
Przedszkole Montessori Koniczynka, Jakie są korzyści pracy z grupą zróżnicowaną wiekowo? http://www.pinokio.info/grupy-wiekowe.html. (dostęp: 3.06.2016).
Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G.: Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego Warszawa 1985.
Sieradzka-Mruk A.: Odbiorca jako czynnik kształtujący wypowiedź (na przykładzie kazań do dzieci). Kraków 2003.
Sławiński H.: Homilia do dzieci – pedagogiczne wyzwanie. „Msza Św.” 5: 2012 s. 9–12.
Sosnowski T.: Edukacja medialna dziecka wobec zagrożeń multimediów. W: Dziecko a zagrożenia współczesnego świata. Red. S. Guz. Lublin 2008 s. 221–227.
Sprechzeichnen–Allgemeines. http://www.pastoralweb.de/sprechzeichnen.htm (dostęp 15.05.2016).
Szpet J.: Wychowanie do modlitwy. „Katecheza. Rodzina. Parafia i Szkoła” T. 1: 2003 s. 61–77.
Święcicka A. (Red.): Drogi rozwoju osobowości dzieci i młodzieży. Warszawa 2014.
Świrtun T. (Oprac.): Katechizm dla dzieci do pierwszej spowiedzi i komunii świętej. Olsztyn 1967.
Turowski W.: Jak przepowiadać do dzieci. „Studia Teologiczne Białystok-Drohiczyn-Łomża” 28: 2010 s. 189–199.
Twardowski A.: Trudności w porozumiewaniu się z dorosłym jako źródło zagrożenia dla rozwoju poznawczego dziecka. W: Dziecko a zagrożenia współczesnego świata. Red. S. Guz. Lublin 2008
s. 55–67.
Welz S.: Die Kinderpredigt. Zur Predigtlehre und Praxis eines Verkündigungsmodells. Hooksiel 2001.
Wiszowaty E.: Bóg – świat wirtualny – terroryzm. „Świat i Słowo” 1: 2014 s. 87–98.
Wiszowaty E.: Od kazania tematycznego do homilii. „Studia Warmińskie”. T. 39: 2002 s. 385–394.
Wiszowaty E.: Przepowiadanie homilijne w społeczeństwie medialnym. „Roczniki Teologiczne” 6: 2014 s. 153–167.
Zespół wPolityce.pl. Polscy biskupi odsłaniają kulisy spotkania z Franciszkiem. Papież zauważył, że rodzina to dzisiaj główny problem. To była braterska rozmowa. http://wpolityce.pl/ polity-ka/184724-polscy-biskupi-odslaniaja-kulisy-spotkania-z-franciszkiem-papiez-zauwazyl-ze-rodzina-to-dzisiaj-glowny-problem-to-byla-braterska-rozmowa (dostęp: 18.05.2016).
Ziółkowski A.: Ewangelia z uśmiechem. Homilie dla dzieci. Kraków 2014.
Ziółkowski A.: O tym, jak Izajasz i Jan Chrzciciel o Mesjaszu nauczali: homilie dla dzieci na każdy dzień Adwentu. Poznań 2010.
Żebrowska M.: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Warszawa 1982.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Teologia Praktyczna są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Teologia Praktyczna udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Teologii Praktycznej pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).