Kształtowanie się zasad odpowiedzialności sprawcy czynu zabronionego w kontekście art. 30 Kodeksu karnego

Abstrakt

Przekształcanie się treści przepisów prawnych kolejnych polskich kodyfikacji karnych, dotyczących error iuris, wskazuje wyraźną tendencję do łagodzenia zasad odpowiedzialności sprawcy przestępstwa, będącego w stanie nieświadomości bezprawności. Okoliczność ta unaocznia, że zawarte w art. 30 k.k. określenie „błąd usprawiedliwiony” nie pokrywa się merytorycznie ze sformułowaniem „błąd, którego sprawca nie mógł uniknąć”. Obecnie podstawę do ekskulpowania sprawcy i zwolnienia go z odpowiedzialności mogą stanowić różnorodne okoliczności, dotyczące nie tylko właściwości samej osoby pozostającej pod wpływem błędu, ale też całokształtu warunków, w których dopuściła się czynu zabronionego, nawet jeżeli z punktu widzenia abstrakcyjnie ukształtowanego „wzorcowego obywatela”, dałoby się uniknąć błędu prawnego. W opracowaniu wskazano uwarunkowania historyczne, proces ewolucji error iuris, a także dokonana została próba systematyki katalogu okoliczności usprawiedliwiających nieświadomość bezprawności.