Treść głównego artykułu
Abstrakt
Poles settled in present-day Romania in the fourteenth century. A subsequent influx of Polish settlers followed the fall of the Kościuszko Uprising. The aim of this study is to present the history of education in the Polish minority in Romania. The work focuses on showing various forms of educational and upbringing institutions from the early 19th century to 1939. In the analyzed period, the Poles organized mainly kindergartens and comprehensive primary and secondary schools in Bukowina (now northern Romania). They also made attempts at introducing the Polish language to teachers’ training institutions i.e. teachers’ training colleges for men and women. They established their own socio-educational societies and built Polish Houses in which they pursued a wide range of educational and cultural activities. In the Kingdom of Romania, Polish children could also attend (under certain conditions) Polish language classes in Romanian state schools. Owing to the Polish Schools in Romania, followed by the Polish School Association in Romania, Polish private education assumed various forms.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Referencje
- Źródła archiwalne
- Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, sygn. 6422, 10533, 10752 zespół: Opieka polska nad Polakami na Obczyźnie, sygn. 87.
- Prasa
- „Ilustrowany Kuryer Codzienny” (1935).
- „Nowa Reforma” (1906).
- „Polak w Rumunii” (1931–1932).
- Opracowania
- Biedrzycki E., Historia Polaków na Bukowinie, Warszawa-Kraków 1973.
- Cioroianu A., Piękne początki, w: Łacińska wyspa. Antologia rumuńskiej literatury faktu. Wybór, opracowanie i komentarze Bogumił Luft, Warszawa 2018, s. 16.
- Ćwiek W., Przeszłość Towarzystwa polskiego bratniej pomocy i Czytelni polskiej, Czerniowce 1995.
- Demel J., Historia Rumunii, wyd. II poprawione i uzupełnione, Wrocław-Warszawa-Kraków- -Gdańsk-Łódź 1986.
- Dopierała K., Społeczność polska na Bałkanach Rumunia, Bułgaria, Jugosławia, w: Polonia w Europie, (red.) B. Szydłowska-Ceglowa, Poznań 1992.
- Dubicki T., Rumunia, w: Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, (red.) K. Dopierała, t. IV, Toruń 2005.
- Gołdyn P., Działalność społeczno-wychowawcza sióstr felicjanek w Czerniowcach (1887–1945) / Activitatea socio-educativă a surorilor feliciene în Cenăuţi (1887–1945), w: W kręgu polsko-rumuńskiej współpracy oświatowej w pierwszej połowie XX wieku. Wybrane aspekty /Aspecte ale colaborării polono-române în domeniul educaţiei în prima jumătate a secolului al. XX-lea/, Poznań – Kalisz 2017.
- Gołdyn P., Konflikt Polskiej Macierzy szkolnej w Rumunii z konsulem Mieczysławem Grabińskim, w: Związki polsko-rumuńskie w historii i kulturze / Legături istorice și culturale polono-române, opracowanie redakcyjne K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2018.
- Gołdyn P., Wizyta ministra oświaty Rumunii Constantina Angelescu w Polsce w 1937 r. w świetle ówczesnych doniesień prasowych, w: W kręgu polsko-rumuńskiej współpracy oświatowej w pierwszej połowie XX wieku. Wybrane aspekty /Aspecte ale colaborării polono-române în domeniul educaţiei în prima jumătate a secolului al. XX-lea/, Poznań-Kalisz 2017.
- Markiewicz H., Rzecz o Polskiej Macierzy Szkolnej, Warszawa 2016.
- Nistor I., Istoria Bucovinei, București 1991.
- Nowak K., Problemy szkolnictwa polskiego w Rumunii oraz Mołdawii dawniej i współcześnie, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy”, 2017, t. 17.
- Nowak K.., Polskie życie organizacyjne w Rumunii do 1989 roku, w: Związek Polaków w Rumunii 1990–2010, opracowanie i korekta S. Iachimovschi, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2010.
- Radziszewska M., Działalność historyka oświaty Łukasza Kurdybachy w Królestwie Rumunii w latach 1939–1940, w: Polska i Rumunia. Wspólnie – obok – blisko, oprac. red. i korekta tekstów polskich K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2015.
- Radziszewska M., Stan prywatnego szkolnictwa polskiego w Królestwie Rumunii i w rejencji olsztyńskiej Prus Wschodnich na kanwie wizyty rumuńskiego ministra oświaty Constantina Angelescu w Polsce w 1937 roku, w: Historia i dzień dzisiejszy w relacji polsko-rumuńskich, opracowanie redakcyjne i korekta tekstów polskich K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska- Calistru, Suceava 2017.
- Radziszewska M., Wyjazd studyjny polskich historyków wychowania do Rumunii, „Biuletyn Historii Wychowania” 2017, nr 37.
- Rezmer W., Polacy na Bukowinie w latach 30. XX wieku w świetle materiałów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, w: Historia i dzień dzisiejszy w relacji polsko-rumuńskich, opracowanie redakcyjne i korekta tekstów polskich K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2017.
- Salmonowicz S., Podstawy prawne funkcjonowania Komisji Edukacji Narodowej, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”,1980, nr 23.
- Smólski G., Polacy na Bukowinie, „Nowa Reforma” 1906, nr 234 z 14 października, s. 1.
- Stępowski M., Towarzystwo Szkoły Ludowej: jak powstało, co zrobiło i do czego dąży: w 20-tą rocznicę powstania Towarzystwa, Kraków 1911.
- Sworakowski W., Mniejszości narodowe w Rumunji wobec programu rządowego, „Sprawy Narodowościowe” 1930, nr 5–6.
- Sworakowski W., Polskie szkolnictwo prywatne w Rumunii, „Sprawy Narodowościowe” 1931, nr 1.
- Sylburska A., Kwestia mniejszości węgierskiej w Czechosłowacji, Rumunii i Jugosławii w okresie międzywojennym na łamach „Spraw Narodowościowych” (1927–1939), „Acta Universitatis Lodziensis Folia Historica” 2014, nr 92.
- Szewczyk A., Jest takie miejsce … Kaczyka na Bukowinie, „Wiadomości Bocheńskie” 2015, nr 4.
- Zelionca A-E., Nowy Sołoniec. Dzieje wsi i parafii, Suceava 2014.
- Zelionca A-e., Plesza. Dzieje wsi i parafii, Suceava 2016.
- Materiały elektroniczne
- Lewandowska D., C. K. Ministerstwo Wyznań i Oświaty 1848–1918, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, https://www.archivesportaleurope.net/ead-display/-/ead/pl/aicode/PL-1/type/fa/id/PL-1-304_SLASH_0;jsessionid=C298A68029531A0119BCC1A9E3EBCFFD
Referencje
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, sygn. 6422, 10533, 10752 zespół: Opieka polska nad Polakami na Obczyźnie, sygn. 87.
Prasa
„Ilustrowany Kuryer Codzienny” (1935).
„Nowa Reforma” (1906).
„Polak w Rumunii” (1931–1932).
Opracowania
Biedrzycki E., Historia Polaków na Bukowinie, Warszawa-Kraków 1973.
Cioroianu A., Piękne początki, w: Łacińska wyspa. Antologia rumuńskiej literatury faktu. Wybór, opracowanie i komentarze Bogumił Luft, Warszawa 2018, s. 16.
Ćwiek W., Przeszłość Towarzystwa polskiego bratniej pomocy i Czytelni polskiej, Czerniowce 1995.
Demel J., Historia Rumunii, wyd. II poprawione i uzupełnione, Wrocław-Warszawa-Kraków- -Gdańsk-Łódź 1986.
Dopierała K., Społeczność polska na Bałkanach Rumunia, Bułgaria, Jugosławia, w: Polonia w Europie, (red.) B. Szydłowska-Ceglowa, Poznań 1992.
Dubicki T., Rumunia, w: Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, (red.) K. Dopierała, t. IV, Toruń 2005.
Gołdyn P., Działalność społeczno-wychowawcza sióstr felicjanek w Czerniowcach (1887–1945) / Activitatea socio-educativă a surorilor feliciene în Cenăuţi (1887–1945), w: W kręgu polsko-rumuńskiej współpracy oświatowej w pierwszej połowie XX wieku. Wybrane aspekty /Aspecte ale colaborării polono-române în domeniul educaţiei în prima jumătate a secolului al. XX-lea/, Poznań – Kalisz 2017.
Gołdyn P., Konflikt Polskiej Macierzy szkolnej w Rumunii z konsulem Mieczysławem Grabińskim, w: Związki polsko-rumuńskie w historii i kulturze / Legături istorice și culturale polono-române, opracowanie redakcyjne K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2018.
Gołdyn P., Wizyta ministra oświaty Rumunii Constantina Angelescu w Polsce w 1937 r. w świetle ówczesnych doniesień prasowych, w: W kręgu polsko-rumuńskiej współpracy oświatowej w pierwszej połowie XX wieku. Wybrane aspekty /Aspecte ale colaborării polono-române în domeniul educaţiei în prima jumătate a secolului al. XX-lea/, Poznań-Kalisz 2017.
Markiewicz H., Rzecz o Polskiej Macierzy Szkolnej, Warszawa 2016.
Nistor I., Istoria Bucovinei, București 1991.
Nowak K., Problemy szkolnictwa polskiego w Rumunii oraz Mołdawii dawniej i współcześnie, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy”, 2017, t. 17.
Nowak K.., Polskie życie organizacyjne w Rumunii do 1989 roku, w: Związek Polaków w Rumunii 1990–2010, opracowanie i korekta S. Iachimovschi, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2010.
Radziszewska M., Działalność historyka oświaty Łukasza Kurdybachy w Królestwie Rumunii w latach 1939–1940, w: Polska i Rumunia. Wspólnie – obok – blisko, oprac. red. i korekta tekstów polskich K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2015.
Radziszewska M., Stan prywatnego szkolnictwa polskiego w Królestwie Rumunii i w rejencji olsztyńskiej Prus Wschodnich na kanwie wizyty rumuńskiego ministra oświaty Constantina Angelescu w Polsce w 1937 roku, w: Historia i dzień dzisiejszy w relacji polsko-rumuńskich, opracowanie redakcyjne i korekta tekstów polskich K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska- Calistru, Suceava 2017.
Radziszewska M., Wyjazd studyjny polskich historyków wychowania do Rumunii, „Biuletyn Historii Wychowania” 2017, nr 37.
Rezmer W., Polacy na Bukowinie w latach 30. XX wieku w świetle materiałów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, w: Historia i dzień dzisiejszy w relacji polsko-rumuńskich, opracowanie redakcyjne i korekta tekstów polskich K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2017.
Salmonowicz S., Podstawy prawne funkcjonowania Komisji Edukacji Narodowej, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”,1980, nr 23.
Smólski G., Polacy na Bukowinie, „Nowa Reforma” 1906, nr 234 z 14 października, s. 1.
Stępowski M., Towarzystwo Szkoły Ludowej: jak powstało, co zrobiło i do czego dąży: w 20-tą rocznicę powstania Towarzystwa, Kraków 1911.
Sworakowski W., Mniejszości narodowe w Rumunji wobec programu rządowego, „Sprawy Narodowościowe” 1930, nr 5–6.
Sworakowski W., Polskie szkolnictwo prywatne w Rumunii, „Sprawy Narodowościowe” 1931, nr 1.
Sylburska A., Kwestia mniejszości węgierskiej w Czechosłowacji, Rumunii i Jugosławii w okresie międzywojennym na łamach „Spraw Narodowościowych” (1927–1939), „Acta Universitatis Lodziensis Folia Historica” 2014, nr 92.
Szewczyk A., Jest takie miejsce … Kaczyka na Bukowinie, „Wiadomości Bocheńskie” 2015, nr 4.
Zelionca A-E., Nowy Sołoniec. Dzieje wsi i parafii, Suceava 2014.
Zelionca A-e., Plesza. Dzieje wsi i parafii, Suceava 2016.
Materiały elektroniczne
Lewandowska D., C. K. Ministerstwo Wyznań i Oświaty 1848–1918, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, https://www.archivesportaleurope.net/ead-display/-/ead/pl/aicode/PL-1/type/fa/id/PL-1-304_SLASH_0;jsessionid=C298A68029531A0119BCC1A9E3EBCFFD