Keywords
statue of Lenin
Soviet cult and propaganda
post-communist nostalgia
iconoclasm
How to Cite
Abstract
The article deals with contemporary discourse of polish reporters-travellers regarding the fate of the statues of Lenin (as well as the Mausoleum at the Red Square) after the dissolution of the Soviet Union. The issues have been presented in a wider interpretative context. The author’s particular area of interest was the “biographic” depiction of the statue, including the late (often final) stages of its “life”. Travellers who “read” and “translate” the artefacts of the Bolshevik leader’s revolution into post-Soviet words attempt to outline the socio-political background conditioning the fate of communist monuments.
References
Aleksijewicz, Swietłana. Czas secondhand. Koniec czerwonego człowieka. Przeł. J. Czech. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015.
Benjamin, Walter. Dziennik moskiewski. Przeł. B. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2012.
Berson, Jan (Otmar). Kreml na biało. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze "Rój", 1936.
Büscher, Wolfgang. Berlin-Moskwa. Podróż na piechotę. Przeł. R. Makarska. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne: 2004.
Grzelak, Wojciech. Gra z Rosją do jednej bramki. Rysunki Sergiusz Jołkin. Warszawa: 3 S Media, 2013.
Hope, Christopher. Moskwa! Moskwa!. Przeł. M. Bilińska. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 1994.
Hugo-Bader, Jacek. Dzienniki kołymskie. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2011.
Hugo-Bader, Jacek. W rajskiej dolinie wśród zielska. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2010 (wyd. pierwsze 2002).
Janta-Połczyński, Aleksander. Patrzę na Moskwę, Poznań: Nakładem i drukiem "Dziennika Poznańskiego", 1933.
Jerofiejew, Wieniedikt. "Mała leniniana". Dzieła prawie wszystkie. Wybór, opracowanie i przedmowa A. Drawicz. Kraków: Wydawnictwo L
Kapuściński, Ryszard. Imperium. Warszawa: Czytelnik, 1993.
Kijowski, Andrzej. "Pomniki Lenina". Wśród przyjaciół. Wspomnienia pisarzy z pobytu w ZSRR. Warszawa: Czytelnik, 1953. S. 66-70.
Klinau, Artur. Przewodnik po Mieście Słońca. Przeł. M. Buchalik. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne: 2008.
Książek, Michał. Jakuck. Słownik miejsca. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2013.
Majakowski, Włodzimierz. Poezje. Red. M. Jastrun [et al.]. Przekł. Zbiorowy jęz. z ros. Warszawa: Czytelnik, 1957.
Malaparte, Curzio. Legenda Lenina. Przeł. W. Komarnicka, S. Łukomski. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1995 (na podst. wydania z 1938. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze "Rój").
Matecki, Jacek. Co wy, … wiecie o Rosji. Warszawa: Trzecia Strona, 2015.
Merridale, Catherine. Lenin w pociągu. Przeł. G. Siwek. Kraków: Znak Horyzont, 2017.
Milczarek, Milczarek. Donikąd. Podróże na skraj Rosji. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2019.
Milewski, Piotr. Transsyberyjska. Drogą żelazną przez Rosję i dalej. Kraków: Znak, 2014.
Modrzejewski Filip, Monika Sznajderman, red. Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmem. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2002.
Płatonow, Andriej. Wykop. Przeł. A. Drawicz. Warszawa: Alfa, 1990.
Remnick, David. Grobowiec Lenina. Ostatnie dni radzieckiego imperium. Przeł. K. Obłucki, Warszawa: Agora, 2014.
Remnick, David. Zmartwychwstanie. Przeł. M. Slysz. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 1997.
Radziwinowicz, Wacław. Crème de la Kreml. 172 opowieści o Rosji. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2016.
Radziwinowicz, Wacław. Gogol w czasach Google'a. Korespondencje z Rosji 1989-2012. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2013.
Reszka, Paweł. Miejsce po imperium. Warszawa: Świat Książki, 2007.
Stasiuk, Andrzej. Wschód. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2014
Szczerek, Ziemowit. Tatuaż z tryzubem. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015.
Szczygieł, Mariusz. Gottland. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2010.
Terzani, Tiziano. Dobranoc, Panie Lenin!. Przeł. K. Skórska, M. Wyrembelski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2011.
Wańkowicz, Melchior. Opierzona rewolucja. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze "Rój", 1934.
Wilk, Mariusz. Lotem gęsi. Dziennik północny. Warszawa: Noir sur Blanc, 2012.
Wilk, Mariusz. Wołoka. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
Włodarczyk, Barbara. Nie ma jednej Rosji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013.
Włodarczyk, Barbara. Szalona miłość. Chcę takiego jak Putin. Reportaże z Rosji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2021.
Wojnowicz, Władimir. Spiżowa miłość Agłai. Przeł. H. Broniatowska. Warszawa: Wydawnictwo Pigmalion, 2006.
Wrubel, Karol. Planeta Rosja. Warszawa: Wydawnictwo Twój Styl, 2005.
Literatura przedmiotowa
Benedyktowicz, Zbigniew. "Widmo środka świata. Przyczynek do antropologii współczesności". Mitologie popularne. Red. D. Czaja, Kraków: Universitas, 1994.
Bühler, Charlotte. Bieg życia ludzkiego. Przeł. E. Cichy, J. Jarosz. Warszawa: PWN: 1999.
Czarnecka, Dominika. "Pomniki wdzięczności" Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczpospolitej. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 2015.
Duda, Katarzyna. "Mitologia radziecka (beletrystyka i reportaż rosyjski XX i XXI wieku". Politeja 4 (55) (2018). S. 225-250. https://doi.org/10.12797/Politeja.15.2018.55.11
Duda, Katarzyna. "Socrealistyczna propaganda i postkomunistyczna pustka aksjologiczna (Władimir Wojnowicz: Spiżowa miłość Agłai)", Slavia Orientalis 1 (2008). S. 83-95.
Eliade, Mircea. Sacrum. Mit. Historia. Wybór esejów. Wyb. B. Moliński. Przeł. A Tatarkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
Ennker, Benno. Die Anfänge des Leninkults in der Sowjetunion. Köln: Böhlau, 1997.
Filipowicz, Stanisław. Mit i spektakl władzy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1988.
Gamboni, Dario. Destruction o f Arts. Iconoclasm and Vanadalism since the French Revolution, New Haven: Reaktion Books, 1997.
Gębczyńska-Janowicz, Agnieszka. Polskie założenia pomnikowe. Rola architektury w tworzeniu miejsc pamięci od połowy XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Głowiński, Michał. Dzień Ulissesa i inne szkice na tematy niemitologiczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2000.
Golczewski, Frank. "Zmienione spojrzenie na pomniki i ich wykorzystanie - na przykładzie pomników. wojen w Niemczech Północnych". Pomniki pamięci. Miejsca niepamięci. Red. K. Chmielewska, A. Molisak. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
Hein-Kircher, Heidi. Kult Piłsudskiego i jego znaczenie dla państwa polskiego 1926-1939. Przeł. Z. Owczarek. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008
Imos, Rafał. Wiara człowieka radzieckiego. Kraków: Zakład Wydawniczy "Nomos", 2007.
Jałowiecki, Bohdan. Czytanie przestrzeni. Kraków-Rzeszów-Zamość: Konsorcjum Akademickie, 2012.
Kopytoff, Igor. "Kulturowa biografia rzeczy - utowarowienie jako proces", Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Przeł. E. Klekot. Red. M. Kempny, E. Nowicka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
Krakowski, Piotr. Sztuka Trzeciej Rzeszy. Kraków: Irsa; Międzynarodowe Centrum Kultury, 2002.
Król, Eugeniusz Cezary. "Bohaterowie z urzędu. Portret przywódcy w stalinowskiej Polsce. Stalin - Bierut - Rokossowski". Blok 2 (2003). S. 11-33.
Kula, Marcin. Nośniki pamięci historycznej. Warszawa: DiG, 2002.
Kula, Marcin. Religiopodobny komunizm. Kraków: Nomos, 2003.
Leinwand, Aleksandra J. Sztuka w służbie utopii. O funkcjach politycznych i propagandowych sztuk plastycznych w Rosji Radzieckiej lat 1917-1922. Warszawa: Instytut Historii PAN, 1998.
Milewska, Monika. Bogowie u władzy. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2012.
Nijakowski, Lech M. Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2006.
Pipes, Richard. Rewolucja rosyjska, przeł. T. Szafar. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2012.
Pipes, Richard. Rosja bolszewików, przeł. W. Jeżewski. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2005.
Pogonowska, Ewa. "Mumia czerwonego władcy. O polskich relacjach z podróży do Moskwy (lata trzydzieste XX wieku)". Władca, władza. Literackie doświadczenia Europejczyków. Wiek XX i XXI. Red. M. Poradecki, współpr. M. Szymor-Rólczak. Łódź: Katedra Edytorstwa. Uniwersytet Łódzki, 2011.
Pogonowska, Ewa. Czytanie Nowej Rosji. Polskie spotkania ze Związkiem Sowieckim lat trzydziestych XX wieku. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2012.
Przybył-Sadowska, Elżbieta, Sadowski, Jakub, Urbanek, Dorota. Rosja, przestrzeń, czas i znaki. Kraków: Wydawnictwo Libron, 2016.
Rewers, Ewa. Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta. Kraków: Universitas, 2005.
Sadowski, Jakub. Między Pałacem Rad a Pałacem Kultury. Studium kultury totalitarnej. Kraków: Egis, 2009.
Sadowski, Jakub. Rewolucja i kontrrewolucja obyczajów. Rodzina, prokreacja i przestrzeń życia w rosyjskim dyskursie utopijnym lat 20. I 30. XX wieku. Łódź: Ibidem, 2005.
Schlögel, Wolfgang. Terror i marzenie. Moskwa 1937. Przeł. I. Drozdowska-Broering, J. Kałążny. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012.
Schlögel, Wolfgang. W przestrzeni czas czytamy. O historii cywilizacji i geopolityce, przeł. I. Drozdowska, Ł. Musiał. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009.
Starobinski, Jean. 1789. Emblematy rozumu. Przeł. M. Ochab. Warszawa: Czytelnik, 1997.
Tomasik, Wojciech. "Burząc 'Moskwę'. O postkomunistycznym ikonoklazmie". Teksty Drugie 4 (2003). S. 47-54.
Tomasik, Wojciech. "Śmierć Świątyni". Teksty Drugie 1 (2018). S. 240-258. https://doi.org/10.18318/td.2018.1.14
Tomasik, Wojciech. Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie "propagandy monumentalnej". Wrocław: FNP, 1999.
Tuan, Yi-Fu. Przestrzeń i miejsce. Przeł. A. Morawińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
Tubielewicz Mattson, Dorota. "Mężczyzna w nieludzkim świecie. Wizerunki mężczyzn w poezji i plastyce polskiego socrealizmu". Blok 2 (2003). S. 90-115.
Tumarkin, Nina. Lenin Lives! The Lenin Cult in Soviet Russia. Cambridge, Mass. and London: Harvard University Press, 1983.
Wallis Mieczysław. "Pamięć i pomnik". Społeczeństwo i socjologia. Księga poświęcona Profesorowi Janowi Szczepańskiemu. Red. J. Kulpińska. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985.
Wallis, Mieczysław. Socjologia i kształtowanie przestrzeni. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
Włodarczyk, Wojciech. Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950-1954. Paryż: Libella, 1986.
Wołkogonow, Dmitrij. Lenin. Prorok raju, apostoł piekła. Przeł. M. Antosiewicz. Warszawa: "Amber", 2006.
Zieliński, Florian. "Szata ideologiczna miasta - architektura i strój". Wizualność miejskiej ikonosfery. Red. M. Krajewski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2007.
Zieliński, Florian. "Szata ideologiczna miasta - pomniki". Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa. Red. B. Jałowiecki, A. Majer, M. S. Szczepański. Warszawa: "Scholar", 2005.
Ziębińska-Witek, Anna. Muzealizacja komunizmu w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskie, 2018. https://doi.org/10.17951/rh.2018.46.235-252
Zywert, Aleksandra. Pisarstwo Władimira Wojnowicza. Poznań: Wydawnictwa Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2012.
License
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license