Słowa kluczowe
teoria poezji
esej
krytyka języka
Jak cytować
Abstrakt
The articles derives from a conviction that the later essays writing of Stanisław Barańczak in one of its important aspects is a criticism of the morally destructive features of the language. His theory of poetry as a particular kind of speech – directed to the concrete, multimeaning, always individual – is a simple consequence of a conviction abot what should be the language in general results from the deeply ethical objection to the generality, exaggerated abstractness, one-sidedness of an opinion. Manifestations of such “a laying the language in charge”, to use Barańczak’s own words, I can be found mostly in his two late essays titled Człowiek, Który Za Dużo Wie [The Man Who Knows Too Much] and Poezja i duch Uogólnienia [Poetry and the Spirit of Generalisation]. In their rhetoric I am looking for the supplement of his relation to language.Bibliografia
S. Barańczak, Tablica z Macondo albo: Najkrótsza poetyka normatywna na użytek własny, w sześciu literach bez znaków diakrytycznych, z dygresjami motoryzacyjno-metafizycznymi, W: Tablica z Macondo. Osiemnaście prób wytłumaczenia po co i dlaczego się pisze , Londyn 1990
O Stanisławie Barańczaku, red. J. Dembińska-Pawelec, D. Pawelec, Katowice 2007.
S. Barańczak, Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazja w masowej kulturze literackiej PRL, Paryż, 1983
S. Barańczak, Poezja i duch Uogólnienia, [w:] tenże, Poezja i duch Uogólnienia. Wybór esejów 1970–1995, Kraków 1996, s. 248-258, 358-367
J. Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego, [w:] tenże, Dzieło. Język. Tradycja, Warszawa 1974, s. 94, 217-222
J. Ziomek, Retoryka opisowa, Wrocław 2000, s. 162
J. Brodski, Jak czytać książki, [w:] tenże, Pochwała nudy, przeł. A. Kołyszko,
M. Kłobukowski, wybór i oprac. S. Barańczak, Kraków 1996, s. 82
S. Barańczak, Rym i czas, [w:] tenże, Tablica z Macondo..., s. 132-137
M. Jaworski, Dekonstrukcja języka, rekonstrukcja mowy, [w:] tenże, Rewersy nowoczesności. Klasycyzm i romantyzm w poezji oraz krytyce powojennej, Poznań 2009, s. 87-91
T. Nyczek, Poezja powinna być nieufnością, „Nowy Wyraz” 1972, nr 1
M. Stala, Waga słów, niewygoda istnienia. Wokół dwóch zdań Stanisława Barańczaka, [w:] tenże, Przeszukiwanie czasu, Kraków 2004, s. 210-214.
S. Barańczak, Proszę pokazać język, [w:] tenże, Etyka i poetyka, Kraków 2009, s. 169.
J. Kandziora, Ocalony w gmachu wiersza. O poezji Stanisława Barańczaka, Warszawa 2007, s. 360, 400.
G. Orwell, Polityka i język angielski, [w:] tenże, Jak mi się podoba. Eseje, felietony,
listy, wybrał i wstępem poprzedził P. Śpiewak, przeł. A. Husarska, M. Szuster, B. Zborski, Warszawa 2002, s. 15, 260, 267.
W. Bolecki, Język jako świat przedstawiony. O wierszach Stanisława Barańczaka, „Pamiętnik Literacki” 1985, z. 2, s. 158-159
M. Głowiński, Ekspresja i empatia, Kraków 1997, s. 246, 250-251
Ż. Nalewajko, Pochwała podmiotu. Myśl krytycznoliteracka i antropologiczna w pismach Andrzeja Kijowskiego, [w:] (Nie)ciekawa epoka? Literatura i PRL, red. H. Gosk, Warszawa 2008, s. 129-157.
M. Skwara, O polskiej retoryce po 1945 roku, [w:] Retoryka, red. M. Skwara, Gdańsk 2008, s. 29-30
R. Barthes, Od nauki do literatury, [w:] tenże, Mit i znak. Eseje, wybór i wstęp
J. Błoński, przeł. J. Lalewicz, Warszawa 1970, s. 317.
J. Sławiński, Ośmiotekst eseistyczny, [w:] tenże, Teksty i teksty, Kraków 2000, s. 185
M. Gumkowski, J. Pawłowski, O wielogłosowości tekstu krytycznego, [w:] Badania nad krytyką literacką, red. J. Sławiński, Wrocław 1974, s. 67-79
J. Mukařovský, Dialog i monolog, przeł. J. Mayen, [w:] tenże, Wśród znaków i struktur. Wybór szkiców, Warszawa 1970, s. 190-203
T.S. Eliot, Poeci metafizyczni, przeł. M. Żurowski, [w:] Szkice literackie, red. W. Chwalewik, Warszawa 1963, s. 39-52
W. Głowala, Młodopolska wyobraźnia metakrytyczna, Wrocław 1985.
S. Barańczak, Wstęp do Antologii angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia, Warszawa 1991, s. 14.
T. Sławek, Oceny dorobku naukowego Profesora Stanisława Barańczaka, [w:] „Obchodzę urodziny z daleka…”, s. 240.
A. Bielik-Robson, Życie i cała reszta, [w:] M. Berman, „Wszystko, co stałe rozpływa się w powietrzu”. Rzecz o doświadczeniu nowoczesności, Kraków 2006, s. XXX.
S. Barańczak, Zaufać nieufności. Osiem rozmów o sensie poezji 1990–1992, Kraków 1993, s. 51.
J. F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy (przeł. M. Kowalska, J. Migasiński, Warszawa 1997).
A. v. Nieukerken, Stanisław Barańczak jako współczesny poeta metafizyczny, s. 341-342).
K. Rosner, Hermeneutyka jako krytyka kultury. Heidegger, Gadamer, Ricoeur, Warszawa 1991).
R. Rorty, Przygodność, ironia i solidarność, przeł. W.J. Popowski, Warszawa 1996, s. 251.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).