Keywords
teoria poezji
esej
krytyka języka
How to Cite
Abstract
The articles derives from a conviction that the later essays writing of Stanisław Barańczak in one of its important aspects is a criticism of the morally destructive features of the language. His theory of poetry as a particular kind of speech – directed to the concrete, multimeaning, always individual – is a simple consequence of a conviction abot what should be the language in general results from the deeply ethical objection to the generality, exaggerated abstractness, one-sidedness of an opinion. Manifestations of such “a laying the language in charge”, to use Barańczak’s own words, I can be found mostly in his two late essays titled Człowiek, Który Za Dużo Wie [The Man Who Knows Too Much] and Poezja i duch Uogólnienia [Poetry and the Spirit of Generalisation]. In their rhetoric I am looking for the supplement of his relation to language.References
S. Barańczak, Tablica z Macondo albo: Najkrótsza poetyka normatywna na użytek własny, w sześciu literach bez znaków diakrytycznych, z dygresjami motoryzacyjno-metafizycznymi, W: Tablica z Macondo. Osiemnaście prób wytłumaczenia po co i dlaczego się pisze , Londyn 1990
O Stanisławie Barańczaku, red. J. Dembińska-Pawelec, D. Pawelec, Katowice 2007.
S. Barańczak, Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazja w masowej kulturze literackiej PRL, Paryż, 1983
S. Barańczak, Poezja i duch Uogólnienia, [w:] tenże, Poezja i duch Uogólnienia. Wybór esejów 1970–1995, Kraków 1996, s. 248-258, 358-367
J. Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego, [w:] tenże, Dzieło. Język. Tradycja, Warszawa 1974, s. 94, 217-222
J. Ziomek, Retoryka opisowa, Wrocław 2000, s. 162
J. Brodski, Jak czytać książki, [w:] tenże, Pochwała nudy, przeł. A. Kołyszko,
M. Kłobukowski, wybór i oprac. S. Barańczak, Kraków 1996, s. 82
S. Barańczak, Rym i czas, [w:] tenże, Tablica z Macondo..., s. 132-137
M. Jaworski, Dekonstrukcja języka, rekonstrukcja mowy, [w:] tenże, Rewersy nowoczesności. Klasycyzm i romantyzm w poezji oraz krytyce powojennej, Poznań 2009, s. 87-91
T. Nyczek, Poezja powinna być nieufnością, „Nowy Wyraz” 1972, nr 1
M. Stala, Waga słów, niewygoda istnienia. Wokół dwóch zdań Stanisława Barańczaka, [w:] tenże, Przeszukiwanie czasu, Kraków 2004, s. 210-214.
S. Barańczak, Proszę pokazać język, [w:] tenże, Etyka i poetyka, Kraków 2009, s. 169.
J. Kandziora, Ocalony w gmachu wiersza. O poezji Stanisława Barańczaka, Warszawa 2007, s. 360, 400.
G. Orwell, Polityka i język angielski, [w:] tenże, Jak mi się podoba. Eseje, felietony,
listy, wybrał i wstępem poprzedził P. Śpiewak, przeł. A. Husarska, M. Szuster, B. Zborski, Warszawa 2002, s. 15, 260, 267.
W. Bolecki, Język jako świat przedstawiony. O wierszach Stanisława Barańczaka, „Pamiętnik Literacki” 1985, z. 2, s. 158-159
M. Głowiński, Ekspresja i empatia, Kraków 1997, s. 246, 250-251
Ż. Nalewajko, Pochwała podmiotu. Myśl krytycznoliteracka i antropologiczna w pismach Andrzeja Kijowskiego, [w:] (Nie)ciekawa epoka? Literatura i PRL, red. H. Gosk, Warszawa 2008, s. 129-157.
M. Skwara, O polskiej retoryce po 1945 roku, [w:] Retoryka, red. M. Skwara, Gdańsk 2008, s. 29-30
R. Barthes, Od nauki do literatury, [w:] tenże, Mit i znak. Eseje, wybór i wstęp
J. Błoński, przeł. J. Lalewicz, Warszawa 1970, s. 317.
J. Sławiński, Ośmiotekst eseistyczny, [w:] tenże, Teksty i teksty, Kraków 2000, s. 185
M. Gumkowski, J. Pawłowski, O wielogłosowości tekstu krytycznego, [w:] Badania nad krytyką literacką, red. J. Sławiński, Wrocław 1974, s. 67-79
J. Mukařovský, Dialog i monolog, przeł. J. Mayen, [w:] tenże, Wśród znaków i struktur. Wybór szkiców, Warszawa 1970, s. 190-203
T.S. Eliot, Poeci metafizyczni, przeł. M. Żurowski, [w:] Szkice literackie, red. W. Chwalewik, Warszawa 1963, s. 39-52
W. Głowala, Młodopolska wyobraźnia metakrytyczna, Wrocław 1985.
S. Barańczak, Wstęp do Antologii angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia, Warszawa 1991, s. 14.
T. Sławek, Oceny dorobku naukowego Profesora Stanisława Barańczaka, [w:] „Obchodzę urodziny z daleka…”, s. 240.
A. Bielik-Robson, Życie i cała reszta, [w:] M. Berman, „Wszystko, co stałe rozpływa się w powietrzu”. Rzecz o doświadczeniu nowoczesności, Kraków 2006, s. XXX.
S. Barańczak, Zaufać nieufności. Osiem rozmów o sensie poezji 1990–1992, Kraków 1993, s. 51.
J. F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy (przeł. M. Kowalska, J. Migasiński, Warszawa 1997).
A. v. Nieukerken, Stanisław Barańczak jako współczesny poeta metafizyczny, s. 341-342).
K. Rosner, Hermeneutyka jako krytyka kultury. Heidegger, Gadamer, Ricoeur, Warszawa 1991).
R. Rorty, Przygodność, ironia i solidarność, przeł. W.J. Popowski, Warszawa 1996, s. 251.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in Przestrzenie Teorii are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in Przestrzenie Teorii grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in Przestrzenie Teorii since 2015, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).