Słowa kluczowe
do Tadeusza Estreichera
proces twórczy
kolor
niebieski
myślenie wizualne
Rudolf Arnheim
Jak cytować
Abstrakt
This paper undertakes an analysis of a rhymed letter by Stanisław Wyspiański sent in December 1904 to Tadeusz Estreicher, taking into account the perspective of ‘visual thinking’, proposed by Rudolf Arnheim in his book Visual Thinking, and the category of ‘colour’. The text emphasizes the role of the particular colour particular colour – blue, which had a special significance in the creative process of the painter and poet. Blue accompanied Wyspiański in his letters, dramas, poetry, and eventually also in the interior of his studio on Krowoderska Street. Everywhere (including in his poetic letter to Estreicher), it played a unique role – it allowed him to express the need to surround himself with the most airy colour and to immerse himself in the ‘blue atmosphere of freedom’.
Bibliografia
Albrecht-Szymanowska W., Wysocki Antoni Godziemba, [w:] Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. V: U–Z, uzup., indeksy, koordynacja R. Loth, Warszawa 2004, s. 131–132.
Arnheim R., Myślenie wzrokowe, przeł. M. Chojnacki, Gdańsk 2011.
Bachelard G., La Formation de l’esprit scientifique. Contribution à la psychoanalyse de la connaissance objective, Paris 1974.
Bajda J., Błękitny fin de siècle. Kolor niebieski w kulturze i literaturze Młodej Polski (Gabriela Zapolska – Kazimierz Przerwa-Tetmajer – Stanisław Wyspiański), Wrocław 2023.
Bajda J., Czy Wyspiański znał Grasseta? „La plante et ses applications ornementales” Eugène’a Grasseta a stylizacje roślinne Stanisława Wyspiańskiego, [w:] O miejsce książki w historii sztuki. Sztuka książki około 1900. W 150. rocznicę urodzin Stanisława Wyspiańskiego, red. A. Gronek, Kraków 2022, s. 11–28. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381386548.01
Chmiel A., Nieco ze wspomnień o Stanisławie Wyspiańskim (1869–1907), [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 2, Kraków 1971, s. 143–152.
Feldman W., St. Wyspiański o inscenizacji „Dziadów” (Felieton krakowski X.), „Słowo Polskie” 1901, nr 526, s. 1–2.
Hankiewiczowa S., Wspomnienia szwagierki Wyspiańskiego, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 1, Kraków 1971, s. 95–100.
Jaworski S., „Piszę, więc jestem”. O procesie twórczym w literaturze, Kraków 1993.
Mallarmé S., Vers et Prose, Paris 1893.
Marecka A., Analiza zagadnień badawczo-konserwatorskich pasteli z przełomu XIX/XX wieku na przykładzie wybranych prac Leona Wyczółkowskiego, Stanisława Wyspiańskiego i Wojciecha Weissa, Kraków 2018 (niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. J. Wyszyńskiej na ASP w Krakowie).
Nęcka E., Twórczość, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2: Psychologia ogólna, red. J. Strelau, Gdańsk 2007, s. 783–808.
Nowaczyński A., Wyspiander (Moje wspomnienia), [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 1, Kraków 1971, s. 418–432.
Nowak J., Ze wspomnień o Wyspiańskim, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 2, Kraków 1971, s. 173–180.
Parvi Z., Ze wspomnień o Wyspiańskim, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 1, Kraków 1971, s. 28–40.
Pieńkos A., Dom sztuki. Siedziby artysty w nowoczesnej kulturze europejskiej, Warszawa 2005.
Płaszczewska O., Gabinety, pracownie, mieszkania pisarzy i artystów w literaturze XIX–XX wieku, Kraków 2021.
Płoszewski L., Dodatek krytyczny. Uwagi o tekstach, [w:] S. Wyspiański, Dzieła zebrane, t. 11: Rapsody. Hymny. Wiersze, red. L. Płoszewski, Kraków 1961, s. 201–300.
Popiel M., Świat artysty. Modernistyczne estetyki tworzenia, Kraków 2018.
Popiel M., Wyspiański. Mitologia nowoczesnego artysty, Kraków 2007.
Pracownia i dom artysty XIX i XX wieku. Mitologia i rzeczywistość, red. A. Pieńkos, Warszawa 2002
Steiner G., Gramatyki tworzenia, przeł. J. Łoziński, Poznań 2004.
Stępowski J., Wspomnienia reż. Sosnowskiego o Wyspiańskim, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 2, Kraków 1971, s. 332–334.
Stróżewski W., Dialektyka twórczości, Kraków 2007.
Tomanek L., Córka Wyspiańskiego mówi, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 1, Kraków 1971, s. 91–94.
Wachholz L., Liga Żółtych Kwiatów (Ze wspomnień o Stanisławie Wyspiańskim), [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 1, Kraków 1971, s. 302–305.
Waśkowska-Kreinerowa M., Stanisław Wyspiański w swoim mieszkaniu przy ul. Poselskiej w Krakowie, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, red. L. Płoszewski, t. 1, Kraków 1971, s. 66–74.
Waśkowski A., Z moich wspomnień o Stanisławie Wyspiańskim, Miejsce Piastowe 1934.
Wojkiewicz R., W spektrum Wyspiańskiego. Witraż w poezji Młodej Polski, Warszawa 2022.
Wyspiański S., Listy zebrane, t. 2, cz. 1: Listy do Lucjana Rydla, oprac. L. Płoszewski, M. Rydlowa, Kraków 1979.
Wyspiański S., Listy zebrane, t. 3: Listy Stanisława Wyspiańskiego do Karola Maszkowskiego, oprac. L. Płoszewski, J. Dürr-Durski, M. Rydlowa, Kraków 1997.
Wyspiański S., Listy zebrane, t. 4: Listy Stanisława Wyspiańskiego różne – do wielu adresatów, oprac. M. Rydlowa, Kraków 1998.
Wyspiański S., Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1981.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Justyna Bajda
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).