Słowa kluczowe
ironia – wymiar etyczny
Józef Wittlin
Søren Kierkegaard
moralny wymiar literatury
Jak cytować
Abstrakt
In his work as a writer, Józef Wittlin searched for literature able to grant the reader moral support, while at the same time being artistically successful. In his novel Salt of the Earth, the way to com-bine these two, to a certain extent contradictionary aims, is found in the use of irony. An analysis of the classical types of irony appearing in the novel (naive irony, irony of the sender, verbal irony) leads to the conclusion that each of those was remarkably modified by the author. As a result, the “ironical anthropology” created by Wittlin in his novel lacks any elements of simple moralizing or giving ready-made moral solutions, but brings a striking image of a human commu-nity, unified not by a common status, but by a common fate. In the novel, irony turns out to be not only a textual figure, but first and foremost a moral stance, approximate to that of Socrates as described by Kierkegaard. Thanks to this stance, Wittlin enthuses his readers with the longing for the ideal, shaping their moral sensibility, at the same time granting them the sovereignty to which the reader of a literary work should be entitled.Bibliografia
Barańczak S., Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta, Wrocław 1994.
Bakuła B., „Sól ziemi” Wittlina w naukowym opracowaniu, „Teksty Drugie” 1994, nr 5/6, s. 167–169.
Błoński J., Romans z tekstem, Kraków 1981. Biała A., Wittlinowski mit o wiecznym pokoju, [w:] tejże, W kręgu polskich mitów literackich XX wieku, Piotrków Trybunalski 2000, s. 26–60.
Bielik-Robson A., Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości, Kraków 2000.
Bolecki W., Poetycki model prozy międzywojennej, Wrocław 1983.
Cudak R., „Otom przed Tobą, Abraham”. Lektura wiersze Józefa Wittlina „Trwoga przed śmiercią”, [w:] Szkice o poezji Józefa Wittlina, red. I. Opacki, Katowice 1990, s. 34–54.
Hofmannsthal H. von, Ironia rzeczy, [w:] tegoż, Księga przyjaciół i szkice wybrane, wybór i przekład P. Hertz, Kraków 1997, s. 181–184.
Jakowska K., Międzywojenna powieść perswazyjna, Warszawa 1992.
Jakowska K., Z dziejów ekspresjonizmu w Polsce. Wokół „Soli ziemi”, Wrocław 1977.
Juszkiewicz P., Cień modernizmu, Poznań 2013.
Kaufer D.S., Ironia, forma interpretacyjna i teoria znaczenia, przeł. M.B. Fedewicz, [w:] Ironia, red. M. Głowiński, Gdańsk 2002, s. 145–163.
Kerbrat-Orecchioni C., Ironia jako trop, przeł. M. Dramińska-Joczowa, [w:] Ironia, red. M. Głowiński, Gdańsk 2002, s. 109–143.
Kierkegaard S., O pojęciu ironii z nieustającym odniesieniem do Sokratesa, przeł. i posłowiem opatrzyła A. Djakowska, Warszawa 1999.
Kierkegaard’s International Reception, vol. 2, ed. J. Stewart, Burlington 2009.
Kłosiński K., Cztery interpretacje ofiary Abrahama. Wokół wiersza Józefa Wittlina „Trwoga przed śmiercią”, [w:] Szkice o poezji Józefa Wittlina, red. I. Opacki, Katowice 1990, s. 55–72.
Korolko M., Sztuka retoryki, Warszawa 1990. Marquard O., Rozstanie z filozofią pierwszych zasad. Studia filozoficzne, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1994.
Maciejewska I., Józef Wittlin, [w:] Poeci dwudziestolecia międzywojennego, t. 2, red. I. Maciejewska, Warszawa 1982, s. 489–519.
Muecke D.S., Ironia: podstawowe klasyfikacje, przeł. G. Cendrowska, [w:] Ironia, red. M. Głowiński, Gdańsk 2002, 43–74.
Rogoziński J., Wstęp, [w:] J. Wittlin, Poezje, Warszawa 1981, s. 5–17.
Scholes R., Powieść jako paradygmat etyczny?, przeł. P. Czapliński, „Pamiętnik Literacki” 1992, z. 4, s. 186–194.
Siwor D., Dokąd zmierza Piotr Niewiadomski – o bohaterze „Soli ziemi” w kontekście mityczno-rytualnym, [w:] Etapy Józefa Wittlina, red. W. Ligęza, W.S. Wocław, Kraków 2014, s. 59–72.
Sperber D., Wilson D., Ironia a rozróżnienie między użyciem a przywołaniem, przeł. M.B. Fedewicz, [w:] Ironia, red. M. Głowiński, Gdańsk 2002, s. 75–108.
Tischner Ł., „Sól ziemi”, czyli tęsknota do eposu, [w:] Etapy Józefa Wittlina, red. W. Ligęza, W.S. Wocław, Kraków 2014, s. 13–40.
Wiegandt E., Wstęp, [w:] J. Wittlin, Sól ziemi, Wrocław 1999.
Wittlin J., Hymny, Poznań 1920.
Wittlin J., Orfeusz w piekle XX wieku, Kraków 2000.
Wittlin J., Pisma pośmiertne i inne eseje, Warszawa 1991.
Wittlin J., Sól ziemi, Wrocław 1991.
Wocław W.S., Świat – igrzysko ironisty. Rozważania o „Soli ziemi” Józefa Wittlina, [w:] Etapy Józefa Wittlina, red. W. Ligęza, W.S. Wrocław, Kraków 2014, s. 89-97.
Yurieff Z., Józef Wittlin, przeł. M. Szczubiałka, Izabelin 1997.
Ziomek J., Retoryka opisowa, Wrocław 2000.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).