Słowa kluczowe
gold artefacts
exchange
amber
silver
Jak cytować
Abstrakt
In the early first century AC, in the north of Poland (predominantly in Pomerania), the Wielbark culture developed with its group of specific features. Among them were numerous items of jewellery. It seems that their use was related to an extended social hierarchy and distant inter-regional trade contacts. The raw material used by the jewellers was most probably obtained from melted Roman coins. Amber exports were at the economic basis of obtaining the coins. The most frequent forms of trinkets:
snake- and adder-inspired bracelets, reverse pear pendants, S-shaped buckles and others, are of entirely foreign origin. Their prototypes can be traced back to the pre-Roman areas along the Danube occupied by the Thracians and the Dacians or the La Tène culture population.
Bibliografia
Alexandrescu A.D. 1980, La nécropole Gète de Zimnicea, „Dacia” 24, s. 19-126.
Almgren O. 1913, Zur Bedeutung der Markomanenreiches in Böhmen für die Entwicklunung in der frühen Kaiserzeit, “Mannus” 5, s. 265-278.
Andersson K. 1993a, Romartida guldsmide i Norden. 1. Katalog, Uppsala, Societas Archaeologica Upsaliensis.
Andersson K. 1993b, Romartida guldsmide i Norden. 2. Fingerringar, Uppsala, Societas Archaeologica Upsaliensis.
Andersson K. 1995, Romartida guldsmide i Norden. 3. Övriga smycken, teknisk analys och verkstadsgrupper, Uppsala, Societas Archaeologica Upsaliensis.
Andrzejowski J. 1994, Powiązania kultur przeworskiej i wielbarskiej w świetle znalezisk bransolet, w: J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura przeworska, t. 1, Lublin, s. 317-341.
Andrzejowski J. 1997, Cmentarzysko kultury przeworskiej w Todzi, gmina Kadzidło, województwo ostrołęckie, stanowisko 2, „Wiadomości Archeologiczne” 53, 1993-1994, z. 2, s. 101-126.
Andrzejowski J. 2014, Ze studiów nad związkami przeworsko-wielbarskimi na wschodnim Mazowszu – cmentarzysko w Wyszkowie nad Bugiem, w: J. Andrzejowski (red.), In medio Poloniae Barbaricae, Agnieszka Urbaniak in memoriam, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina III, Warszawa, s. 19-43.
Andrzejowski J. 2017, Ad Vocem: Openwork ring pendant from Podolia, w: J. Andrzejowski, C. von Carnap-Bornheim, A. Cieśliński, B. Kontny (red.), Orbis Barbarorum Studia ad archaeologiam Germanorum et Baltorum temporibus Imperii Tomani pertinentia ad Alberto Nowakowski dedicata, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina VI, Warszawa–Schleswig. ss. 421-430.
Arsenyeva T.M. 1970, Poselenya i mogilniki Kerchanskego Poluostrova natchala n.e., „Materiali i Issledovanya po Archeologii” 155, s. 82-149.
Babeş M. 1993, Poieneşti-Lukaševka-Kultur. Ein Beitrag zur Kulturgesichte im Raum östlisch der Karpaten in den lezten Jahrhunderten vor Christi Geburt, Saarbrücker Beiträge zur Altertumskunde 30, Bonn.
Balke B. 1999, Unikatowa bransoleta znad Mogielnianki, w: J. Andrzejewski (red.), Comhlan. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin, Warszawa, Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, s. 61-79.
Beliavets V., Przybyła M., Voroniatov S. 2018, Gold rings from Pilipki in Podlasie: some remarks on the connections between the Wielbark culture of the Early and in the beginnings of the Late Roman Period, w: B. Niezabiatowska-Wiśniewska, P. łuczkiewicz, S. Sadowski, M. Stasiak-Cyran, M. Erdrich (red.), Studia barbarica: Profesorowi Andrzejowi Kokowskiemu w 65. rocznicę urodzin, Lublin,
Wydawnictwo UMCS, s. 158-186.
Berciu D. 1969, Arta traco-getică, Bucureşti, Editura Academiei Republicii Socialiste România.
Bichir G. 1973, Cultura carpicǎ, Bucureşti, Editura Academiei Republicii Socialiste România.
Blume E. 1912, Die Germanischen Stämme und die Kulturem zwischen Oder und Passarge zur römischen Keiserzeit, t. 1, Würzburg, Kurt Kabitzsch.
Błażejewski A. 1998, Obrządek pogrzebowy kultury przeworskiej na Śląsku, Wrocław, Sudety.
Bochnak T. 2010, Północna droga napływu importów celtyckich na ziemie Polski – zarys problematyki, w: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy Środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza, Biskupin–Wrocław, Muzeum Archeologiczne, PAN, s. 391-419.
Brożek S. (red.) 2013, Gleby w środowisku przyrodniczym i krajobrazach Europy, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja.
Bursche A. 1983, Moneta i kruszec w kulturze wielbarskiej w okresie późnorzymskim, „Przegląd Archeologiczny” 31, s. 47-90.
Bursche A. 1988, Kontakty Cesarstwa Rzymskiego z ludnością kultury wielbarskiej w III i IV w. w świetle źródeł numizmatycznych, w: Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim (Materiały z konferencji), t. 1, J. Gurba, A. Kokowski (red.), Lublin, s. 37-50.
Bursche A. 1992, Roman Ae Coinage on the South Baltic Coast, w: B. Hårdh, B. Wyszomirska-Webart (red.), Contacts across the Baltic Sea during the Late Iron Age, Lund, University of Lund, s. 1-14.
Bursche A. 2008, Functions of Roman coins in Barbaricum of Later Antiquity. An antropological essay, w: A. Bursche, R. Ciołek, R. Wolters (red.), Roman Coins outside the Empire, Proceedings of the ESF/SCH Exploratory Workshop, Collection Moneta 82, Wetteren, s. 395-416.
Cary M., Scullard H.H. 1992, Dzieje Rzymu, Warszawa, PIW.
Chiriac C., Iconomu C. 2005, Descoperiri arheologice din zona ašezarii getice de la Floriile (jud. Constanţa), “Arheo logia Moldovei” 28, s. 211-217.
Ciută M.-M. 1918, A Gold Necklace with Pandants and a Pair of Golden Earrings from the site of the Dacian Fortress Căpâlna, (Săsciori township, Alba County), “Acta Terrae Septemcastrensis” 17, s. 133-165.
Cunliffe B. 1988, Greeks, Romans and Barbarians: Spheres of Interaction, London, Chrysalis Books.
Cunliffe B. 2003, Starożytni Celtowie, Warszawa, PIW.
Czarnecka K. 2010, Metalowe pojemniczki tzw. Amulettendose w europejskim Barbaricum, w: A. Urbaniak (red.), Terra barbarica: studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series gemina II, łódź–Warszawa, s. 229-237.
čižmářová J. 2004, Encyklopedie Keltů na Moravĕ a ve Slezsku, Praha, Libri.
Daicoviciu H. 1969, Dakowie, Warszawa, PIW.
Dautova-Ruševljan V., Jevtić M. 2006, Silver jewelry of hellenistic and Celtic type from Hrtkovci in Srem, “Starinar” 56, s. 291-307. https://doi.org/10.2298/STA0656291D DOI: https://doi.org/10.2298/STA0656291D
Dąbrowska T. 1988, Wczesne fazy kultury przeworskiej chronologia – zasięg – powiązania, Warszawa, PWN.
Dąbrowska T. 1996, Frühe Stufen der Przeworsk-Kultur. Bemerkungen zu den Kontakten mit Südeuropa, w: Z. Woźniak (red.), Kontakte längs der Bernsteinstrasse (zwischen Caput Adriae und den Ostseegebieten) in der Zeit um Christi Geburt, Kraków, Muzeum Archeologiczne Kraków, s. 129-142.
Dembski G., Löschner H., Nausch H. 2012, Verkettetes Keltisches Ring- “Geld“ aus dem Weinviertel, “Mitteilungen der Österreichischen Numismatischen Gesellschaft” 52/2, s. 69-77.
Domański G. 1999, Szlak czarnomorski, w: J. Andrzejewski (red.), Comhlan. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin, Warszawa, Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, s. 179-188.
Droberjar E. 1999, Dobřichov Pičhora. Ein Brandgräberfeld der älteren römischen Kaiserzeit in Böhmen. Ein Beitrag zur Kenntnis des Marbod-Reichs, Praha, Museum Nationale Pragae.
Droberjar E. 2002, Encyklopedie řìmskié a germánskié archeologie v Čechách a na Moravĕ, Praha, Libri.
Droberjar E. 2005, Pobaltský (wielbarský?) šperk ženského oděvu ze 2. poloviny 2. století v hrobě č. 718 (XXXV/42) z Třebusic (střední Čechy), w: A. Kokowski (red.), Europa Barbarica. Monumenta Studia Gothica 4, Lublin, UMCS, s. 101-112.
Droberjar E. 2014, Stříbro na žárovém pohřebišti z doby římské v Jevíčku, w: B. Komoróczy (red.), Sociální diferenciace barbarských komunit ve světle nových hrobových, sídlištních a sběrových nálezů (Archeologie barbarů 2011), Brno, Spisy Archeologického ústavu AV čR Brno 44, s. 133-148.
Droberjar E. 2015, Wielbarské vlivy v Čechách a na Moravě, w: L. Tyszler, E. Droberjar (red.), Barbari superiores et inferiores. Archeologia barbarzyńców 2014. Procesy integracji środkowoeuropejskiego Barbaricum, łódź–Wieluń, Instytut Archeologii Uniwersytetu łódzkiego, s. 35-60.
Einzig P. 1966, Primitive Money in its Ethnological, Historical, and Economic Aspects, Oxford, Pergamon.
Erdrich M. 2018, Where does the bronze come from?, w: B. Niezabiatowska-Wiśniewska, P. łuczkiewicz, S. Sadowski, M. Stasiak-Cyran, M. Erdrich (red.), Studia barbarica: Profesorowi Andrzejowi Kokowskiemu w 65. rocznicę urodzin, Lublin, Wydawnictwo UMCS, s. 212-221.
Eyo E. 1979, Nigeria and the Evolution of Money, Lagos, Central Bank of Nigeria. https://doi.org/10.1111/j.1468-0033.1979.tb01868.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-0033.1979.tb01868.x
Filip J. 1951, Pradzieje Czechosłowacji, Poznań, Instytut Zachodni.
Godłowski K. 1982, Północni barbarzyńcy i wojny markomańskie w świetle archeologii, w: J. Wielowiejski, M. Domagalski (red.), Scripta Archaeologica II, Znaczenie wojen markomańskich dla państwa rzymskiego i północnego Barbaricum, Warszawa, Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne, s. 48-80.
Godłowski K. 1985, Przemiany osadnicze i kulturowe w południowej i środkowej Polsce w okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, „Przegląd Archeologiczny” 32, s. 105-155.
Godłowski K. 1986, Gegenseitige Beziehungen zwischen der Wielbark- und Przeworsk-Kultur. Veränderungen ihrer Verbreitung und das Problem der Gotenwanderung, “Peregrinatio Gothica. Archaeologia Baltica” 7, s. 125-152.
Goody J. 2012, Człowiek, pismo, śmierć. Rozmowy z Pierrem-Emmanuelem Dauzat, Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. https://doi.org/10.31338/uw.9788323520047 DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323520047
Grabarczyk T. 1983, Metalowe rzemiosło artystyczne na Pomorzu w okresie rzymskim, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–łódź, Ossolineum.
Graeber D. 2018, Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat, Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Gralak T. 2012a, Influence from the Danubian Zone of the Barbaricum on the Territory of Poland in Late Antiquity. Archaeological Studies, Wrocław, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Gralak T. 2012b, Przyczyny i formy zróżnicowania kultur przeworskiej i wielbarskiej, w: B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski (red.), Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu, Biskupin–Wrocław, Muzeum Archeologiczne, PAN, s. 389-410.
Gralak T. 2017, Architecture, style and structure in the Early Iron Age in Central Europe, Wrocław, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Herbert E.W. 1984, Red Gold of Africa: Copper in Precolonial History and Culture, Madison, University of Wisconsin Press.
Herschend F. 2009, The Early Iron Age in South Scandinavia. Social Order in Settlement and Landscape, Uppsala, Uppsala University.
Horedt K. 1973, Die dakischen Silberfunde, “Dacia” 17, s. 127-167.
Jevtić M. 2006, Karakter nalaza i hronologija / Character of Finds and Chronology, w: M. Jevtić, M. Lazić, M. Sladić (red.), Židovarsko blago / The Židovar Treasure, Vršac–Beograd, Filozofski fakultet, s. 82-166.
Jevtić M. 2007, Art of Scordisci and Židovar Treasure, Beograd–Vršac, Filozofski fakultet. Jordanes 1984, O pochodzeniu i czynach Gotów, w: Zwolski E., Kasjodor i Jordanes. Historia gocka, czyli scytyjska Europa, Lublin, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Jovanović D., Jevtić M. / Јовановић Д. Јевтић М. 2006, Остава сребрних предмета са Жидовара / Ostava srebrnih predmeta sa Židovara, Vršac.
Kaul F. 1995, The Gundestrup Cauldron reconsidered, “Acta Archaeologica” 66, s. 1-38.
Kaul F. 2011, The Gundestrup Cauldron: Thracian Art, Celtic Motifs, “Etudes Celtiques” 37, s. 81-110. Kaul F., Martens J. 1995, Southeast European influences in the Early Iron Age of southern Scandinavia, Gundestrup and the Cimbri, “Acta Archaeologica” 66, s. 111-161. https://doi.org/10.3406/ecelt.2011.2326 DOI: https://doi.org/10.3406/ecelt.2011.2326
Keiling H. 1977, Zur kulturgesichtlischen Bedeutung des Fürstengrabes von Lalendorf, Kr Güstrow, w: B. Chropovský (red.), Symposium. Ausklang der Latène-Zivilisation und Anfänge der germanischen Besiedlung im Mittleren Donaugebiet, Bratislava, Slovenská Akadémia Vied, s. 123-142.
Kmieciński J. 1962, Zagadnienie kultury gocko-gepidzkiej, łódź, Ossolineum.
Kokowski A. 1987, Zagadnienie kręgów kamiennych w środkowej strefie Pojezierza Pomorskiego, „acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica” 8, s. 63-79.
Kokowski A. 1999, Archeologia Gotów. Goci w Kotlinie Hrubieszowskiej, Lublin, Ideamedia.
Kokowski A. 2007, Goci od Skandzy do Campi Gothorum (Od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego), Warszawa, Trio.
Kolendo J. 1998a, Wyprawa po bursztyn bałtycki za Nerona, w: Świat antyczny i barbarzyńcy. Teksty, zabytki, refleksja nad przeszłością, Warszawa, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, s. 167-190.
Kolendo J. 1998b, Miejsca występowania bursztynu według Pliniusza Starszego, w: Świat antyczny i barbarzyńcy, Teksty, zabytki, refleksja nad przeszłością, Warszawa, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, s. 141-165.
Kolendo J.2005, Mapa etniczna środkowoeuropejskiego Barbaricum. Swebia i Lugiowie w Germanii Tacyta, w: P. Kaczanowski, M. Parczewski (red.), Archeologia o początkach Słowian, Kraków, Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 103-108.
Kolendo J.2006, Plemiona Pomorza w starożytności, w: W. Nowakowski (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu, Koszalin, Wydawnictwo Zet, s. 17-33.
Kolendo J. 2008, Wstęp i Komentarz, w: P. Cornelius Tacitus Germania, Publiusz Korneliusz Tacyt Germania, przekład T. Płóciennik, wstęp i komentarz J. Kolendo, Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kontny B. 2006, Breves gladii et rotunda scuta. Uwagi na temat uzbrojenia Gotów na marginesie przekazu Tacyta, w: W. Nowakowski (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu, Koszalin, Wydawnictwo Zet, s. 195-221.
Kostrzewski J. 1961, Elementy celtyckie w kulturze gocko-gepidzkiej, „Archeologia Polski” 6, s. 103-109.
Lichardus J. 1984, Körpergräber der frühen Kaiserzeit im Gebiet der südlischen Elbgermanen, “Saarbrücken Beiträge zur Altertumskunde” 43, Bonn.
Lund Hansen U. 1988, Handelszentren der römischen Kaiserzeit und Völkerwanderungszeit in Dänemark, w: B. Hårdh, L. Larsson, D. Plausson, R. Petré (red.), Trade and Exchange in Prehistory, Studies in Honour of Berta Stjernquist, Lund, Almqvist & Wiksell International, s. 155-166.
Martens J. 1994, On the so-called Kraghede-group – The pre-roman iron age in north Jutland and its connections with the Przeworsk culture, w: J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura przeworska, t. 1, Lublin, Wydawnictwo UCMS, s. 37-69.
Meduna J. 1970, Laténské pohřebiště v Brně-Hornich Heršpicich, “Památky Archeologické” 61/1, s. 225-235.
Miclea I., Florescu R. 1980, Geto-Dacii. Strămoşii Românilor. Vestigii milenare de cultură şi artă, Bucuresti, Editura Meridiane.
Mitrevski D. 2011, The treasure from Tremnik and some traces of the Celts in the Vardar valey, w: M. Guštin, M. Jevtić (red.), The Eastern Celts. The Communities between the Alps and the Black Sea, Koper–Beograd, Univerza na Primorskem, s. 199-206.
Müller v. A. 1956, Die birnen- und kugelförmigen Anhänger der älteren römischen Kaiserzeit, “Offa” 15, s. 93-105.
Natuniewicz-Sekuła M. 2019, The Craft of the Goldsmith in the Society of the Wielbark Culture from the Roman Period – case study of the cemetery at Weklice, w: A. Cieśliński, B. Kontny (red.), Interacting Barbarians Contacts, Exchange and Migrations in the First Millennium AD, Warszawa–Braunschweig–Schleswig, s. 297-307.
Natuniewicz-Sekuła M. 2020, Złotnictwo społeczności kultury wielbarskiej ze szczególnym uwzględnieniem wybranych zabytków z cmentarzyska w Weklicach, Warszawa, IAE PAN.
Natuniewicz-Sekuła M., Okulicz-Kozaryn J. 2011, Weklice. A Cemetery of the Wielbark Culture on the Eastern Margin of Vistula Delta (Excavations 1984-2004), Monumenta Archaeologica Barbarica 17, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk – Państwowe Muzeum Archeologiczne.
Okulicz-Kozaryn J., Nowakowski W. 1996, In Search of the Amber Routes. Traces of Contacts Between South – Estern Coasts of the Baltic Sealand the Celto-Illirian and Dacian Territories, w: Z. Woźniak (red.), Kontakte längs der Bernsteinstrasse (zwischen Caput Adriae und den Ostseegebieten) in der Zeit um Christi Geburt, Kraków, Muzeum Archeologiczne Kraków, s. 157-172.
Olędzki M. 2008, Czas przemian. Barbaricum między Bałtykiem a środkowym Dunajem w dobie wojen markomańskich, łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu łódzkiego.
Olędzki M. 2015, Marcomanni and Quadi in the System of Client “States” of the Roman Empire, “Ephemeris Napocensis” 25, s. 95-104.
Pieta K. 1982, Púchov Kultur, Nitra, Archäologisches Institut der Slowakischen Akademie der Wissenschaften.
Pietrzak M. 1997, Pruszcz Gdański Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern, Kraków, Secesja.
Polanyi K. 1968, The Semantics of Money Uses, w: G. Dalton (red.), Primitive, archaic and Modern Economies: Essays of Carl Polanyi, New York, Garden City, s. 175-203.
Popović P. 1997, Les perles de verre en forme de vase ou d’amphore sur l’éspace entre la mer Adriatique et le Danube, “Starinar N. S.” 48, s. 165-171.
Popović P. 2011, The Židovar treasure and Roman jewellery from the Balkan provinces of the empire, w: M. Guštin, M. Jevtić (red.), The Eastern Celts. The Communities between Alps and Black See (Analles Mediterranei), Koper–Beograd, Univerza na Primoerskem, s. 179-188.
Randsborg K. 1995, Hjortspring. Warfare and sacrifice in early Europe, Aarhus, Aarhus University Press.
Rosenberg G. 1937, Hjortspringfundet. Nordiske Fortidsminder III; 1. København, København Gyldendalske boghandel.
Tempelmann-Mączyńska M. 1985, Die Perlen der römischen Kaiserzeit und der frühen Phase der Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, “Romisch-Germanische Forschungen” 43, Mainz am Rhein, von Zabern.
Rudnicki M. 2012, Finds and Context of Șimleul Silvaniei Type Bracelets North of the Carpathians and the Sudety, w: S. Berecki (red.), Iron Age rites and rituals in the Carpathian Basin Proceedings of the international colloquium from Târgu Mureș 7-9, October 2011, Târgu Mureș, Mega, s. 461-491.
Rudnicki M., Miłek S. 2011, New evidence on contacts between Pre-Roman Dacia and territory of Central Poland, “Acta Archeologica Carpatica” 46, s. 117-143.
Rustoiu A. 1991, Ein dakischer Bronzearmring im Norden Deutschlads, “Thraco-Dacica” 12, s. 143-147.
Rustoiu A. 2015, Amphora-Shaped Glass and Coral Beads. Distant Cultural Connections in the Carpathian Basin at the Beginning of the Late Iron Age, “Archäologisches Korrespondenzblatt” 453, s. 365-377.
Rustoiu A. 2017a, Thracians – Illyrians – Celts. Cultural connections in the northern Balkans in the 4th-3rd centuries BC, “Starinar N. S.” 58, s. 33-52. https://doi.org/10.2298/STA1767033R DOI: https://doi.org/10.2298/STA1767033R
Rustoiu A. 2017b, Silver jewellery in the Early La Tène cemeteries from Banat. The hybridization of bodily ornaments, “Dacia N. S.” 61, s. 183-205.
Rustoiu A., Berecki S. 2015, Greek craftsman in pre-roman Dacia. About a mould for casting amphora-shaped pendants from Angheluş (Eastern Transylvania, Romania), “Acta Archaeologica Carpatica” 50, s. 101-136.
Schuster J. 2018, Czarnówko, stan. 5. Osiem grobów okazałych – Narodziny nowych elit w II wieku po Chr. w basenie Morza Bałtyckiego, „Monumenta Archaeologica Barbarica”, Series Gemina VIII, Lębork–Warszawa, Państwowe Muzeum Archeologiczne Warszawa.
Scriptores Historiae Augustae 1966, Historycy cesarstwa rzymskiego. Żywoty cesarzy od Hadriana do Numeriana, tłumaczyła, przedmowa, przypisami i skorowidzem opatrzyła H. Szelest, Warszawa, Czytelnik.
Simion G. 1976, Les Gètes de la Dobroudja septentrionale du VI-e au I-er siècle av. n.è., “Thraco-Dacica” 1, s. 143-163.
Skorupka T. 2004, Biżuteria Gotów / Jewellery of the Goths. Ozdoby i części stroju / Adornments and articles of attire, Katalog wystawy / Exhibition catalogue, fotografie/photographs Mariusz Kuraszkiewicz, Poznań, Muzeum Archeologiczne Poznań.
Spânu D. 2009, Research issues regarding the Grădiştea de Munte Spiral Gold Bracelets Hoards. An Essay, “Revue Roumaine d’Histoire” 48, s. 3-16.
Spânu D. 2010, Zur Analyse der Goldspiralen von Grădiştea de Munte, Rumänien, “Das Altertum” 55, s. 271-314.
Spânu D. 2011, Meanings of the Dacian golden spiral bracelets. Outlines, “Caiete ARA” 2, s. 1-15. https://doi.org/10.47950/CaieteARA.2011.2.02 DOI: https://doi.org/10.47950/CaieteARA.2011.2.02
Strobin J. 1995, Die Ornamentik des Metallschmucks aus dem Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Lubowidz, w: R. Wołągiewicz (red.), Lubowidz. Ein biritueles Gräberfeld der Wielbark-Kultur aus der Zeit vom Ende des 1 Jhs. v. Chr. Bis zum Anfang des 3. Jhs. n, Chr., Kraków, IAE PAN, s. 51-56.
Strobin J. 1998, Filigran i granulacja w złotnictwie kultury wielbarskiej, „Acta Archaeologica Pomoranica“ I, XII Sesja Pomorzoznawcza, Szczecin 23-24 października 1997, Szczecin, s. 127-131.
Sulimirski T. 1979, Sarmaci, Warszawa, PIW.
Ščukin M. 2000, Three ways of the contacts between the Baltic and the Black Sea Littorals in the Roman period, w: M. Mączyńska i T. Grabarczyk (red.), Die spätromische Kaiserzeit und die frühe Völkerwanderungszeit in Mittel- und Osteuropa, łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu łódzkiego, s. 345-363.
Tacyt 1957, Roczniki, w: Tacyt, Dzieła, tłum. S. Hammer, t. 1, Warszawa, s. 65-498.
Tacyt 1957, Germania, w: Tacyt, Dzieła, tłum. S. Hammer, t. 2, Warszawa, s. 263-290.
Tejral J. 1970, K interpretaci severovýchodních prvků v hmotné kultuře moravské oblasti na sklonku starí doby řimskie, „Památky Archeologické” 61/1, s. 184-215.
Tuszyńska M. 1985, Cmentarzysko płaskie kultury oksywskiej i kultury wielbarskiej z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich w Pruszczu Gdańskim, woj. gdańskie, stanowisko 7, w: W. Filipowiak (red.), Najnowsze kierunki badań najdawniejszych dziejów Pomorza, Szczecin, Muzeum Narodowe Szczecin, s. 211-218.
Tuszyńska M. 2007, Nowe znaleziska zapinek importowanych na Pomorzu Gdańskim, w: M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej, Gdańsk, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, s. 151-164.
Venclová N. 1990, Prehistoric glass in Bohemia, Praha, Archeologický ústav čSAV.
Venclová N. (red.) 2013, The prehistory of Bohemia 6. The late Iron Age – the La Tène Period, Praha, Archeologický ústav čSAV.
Venedikov I, Gerasimov T. 1976, Sztuka tracka, 1, Warszawa, Arkady.
Venedikov I, Gerasimov T. 1978, Sztuka tracka, 2, Warszawa, Arkady.
Waldhauser J. 2001, Encyklopedie Keltů v Čechách, Praha, Libri.
Waldhauser J., Krasny F. 2005, Problémy konce doby laténské w Pojezeří, w: E. Droberjar, M. Lutovský (red.), Archeologia Barbarů, Sborník příspěvků z I. protohistorické konference „Pozdně keltské, germánské a časně slovanské osídlení“, Kounice, 20.-22. září 2005, Praha, Stav Archeologické Památkové Péče Středních čech, s. 91-153.
Wielowiejski J. 1970, Kontakty Noricum i Panonii z ludami północnymi, Wrocław–Warszawa–Kraków, Ossolineum.
Wielowiejski J. 1980, Główny szlak bursztynowy w czasach cesarstwa rzymskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, Ossolineum.
Wielowiejski J. 1985, Die spätkeltischen und römischen Bronzegefässe in Polen, “Bericht der Römisch-Germanischen Kommission des Deutschen Archäologischen Instituts” 66, s. 123-319.
Wielowiejski J. 1991, Chronologie und Zustorm von Bronzegefässen aus der späten römischen Republik nach Mitteleuropa, “Acta Archaeologica Carpathica” 30, s. 141-166.
Wielowiejski P. 1998, Skarby i pojedyncze znaleziska monet rzymskich z bursztynem w kulturze przeworskiej, „Światowit” 49B, s. 407-413.
Wolfram H. 2003, Historia Gotów, Gdańsk, Marabut.
Wołągiewicz R. 1970, Napływ importów rzymskich do Europy na północ od środkowego Dunaju, „archeologia Polski” 15/1, s. 207-247.
Wołągiewicz R.1974, Zagadnienie stylu wczesnorzymskiego w kulturze wielbarskiej, w: F. Lachowicz (red.), Studia Archeologica Pomeranica, Koszalin, Muzeum Archeologiczno-Historyczne Koszalin, s. 129-152.
Wołągiewicz R. 1977, Kręgi kamienne w Grzybnicy, Koszalin, Muzeum Okręgowe Koszalin.
Wołągiewicz R. 1981a, Kultura oksywska i wielbarska, w: J. Wielowiejski (red.), Prahistoria Ziem Polskich, t. 5, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, Ossolineum, s. 135-191.
Wołągiewicz R. 1981b, Kultura wielbarska – problemy interpretacji etnicznej, w: T. Malinowski (red.), Problemy kultury wielbarskiej, Słupsk, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, s. 79-106.
Wołągiewicz R. 1986, Die Goten im Bereich der Wielbark-Kultur, „Peregrinatio Gothica. Archaeologia Baltica” 7, s. 63-98.
Wołągiewicz R. 1993, Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin, Muzeum Narodowe. Woźniak Z. 1993, Z zagadnień dalekosiężnych kontaktów kultury pomorskiej, w: F. Rożnowski (red.), Miscellanea archaeologica Thaddaeo Malinowski dedicata quae Franciscus Rożnowski redigendum curavit, Słupsk–Poznań, Sorus, s. 371-376.
Wołągiewicz R. 1996, Kontakty wzdłuż szlaku bursztynowego na przełomie er. Wprowadzenie, w: Z. Woźniak (red.), Kontakte längs der Bernsteinstrasse (zwischen Caput Adriae und den Ostseegebieten) in der Zeit um Christi Geburt, Kraków, Muzeum Archeologiczne Kraków, s. 10-12.
Wójcik T. 1978, Pomorskie formy bransolet wężowatych z okresu rzymskiego, „Materiały Zachodniopomorskie” 24, s. 35-113.
Zieleń R. 1989, Z problematyki badań metalurgicznych wyrobów grupy masłomęckiej, w: J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, II, Lublin, Wydawnictwo UMCS, s. 81-102.
Živković J., Rehren T., Radivojević M., Jevtić M., Jovanović D. 2014, XRF Characterisation of Celtic Silver from the Židovar treasure (Serbia), w: E. Pernicka, M. Bartelheim (red.), Under the volcano.
Forschungen zur Archäometrie und Altertumswissenschaft, Proceedings of the International Symposium on the Metallurgy of the European Iron Age (SMEIA) held in Mannheim, Germany, 20-22 April 2010, Rahden, Marie Leidorf, s. 157-173.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 TOMASZ GRAlAK
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.