The didactic and intellectual work of Bonipertus, first bishop of Pécs (1009–1036)

Abstrakt

Bardzo niewiele przetrwało informacji na temat życia Boniperta, pierwszego biskupa miasta Pécs, żyjącego we wczesnym średniowieczu. Analiza źródeł węgierskich wskazuje, że został biskupem Pécs w roku 1009, zakończył episkopat w roku 1036 i że zmarł w roku 1042, prawdopodobnie na Węgrzech. Niestety, źródła milczą, jeśli chodzi o życie kapłana przed objęciem stanowiska biskupa w Pécs. Przeprowadzone badania antroponimiczne imienia „Bonipert” sugerują, że biskup był pochodzenia frankońskiego lub północnowłoskiego. Trudno dziś ustalić, która z tych hipotez jest właściwa, gdyż na korzyść każdej z nich przemawiają interesujące argumenty, a jednocześnie każda z hipotez kryje poważne słabości. Należy jednak podkreślić, że jedyny dokument dotyczący Boniperta, który nie jest pochodzenia węgierskiego, pochodzi z obszaru współczesnej północno-zachodniej Francji. Dokument ten to list napisany przez słynnego biskupa Fulberta z Chartres w odpowiedzi na prośbę Boniperta o wypożyczenie manuskryptu Pryscjana. Jeżeli posłużyć się głównie tym tekstem w dyskusji na temat pochodzenia pierwszego biskupa miasta Pécs, to należy zaznaczyć, że w opinii uczonych żądanie Boniperta wynikało z faktu, iż biskup potrzebował tekstu do pracy dydaktycznej. Prośba ta jest dowodem na istnienie szkoły katedralnej w Pécs w okresie działania pierwszego biskupa. Należy również podkreślić, że budynek szkoły katedralnej nie jest jedynym osiągnięciem przypisywanym Bonipertowi przez uczonych. Kilka lat temu profesor László Havas wysunął hipotezę, że istnieje powiązanie między Bonipertem a pochodzeniem Libellus de Instutione Morum, dziełem z gatunku speculum principale, napisanym w pierwszym dwudziestopięcioleciu XI w. przez anonimowego autora na zlecenie Stefana dla jego syna, Emeryka. Pomimo raczej hipotetycznego charakteru ze względu na bardzo małą liczbę zachowanych dokumentów dowodowych, prowadzone badania nad pracą intelektualną biskupa Boniperta dały pewne interesujące wyniki. Można na ich podstawie wnioskować, że Bonipert był prawdopodobnie bardzo dobrze wykształcony i był traktowany jak równy przez jednego z największych intelektualistów swych czasów, Fulberta z Chartres. Jego troska o edukację nie budzi żadnych wątpliwości, gdyż z wszelkim prawdopodobieństwem był założycielem szkoły katedralnej w Pécs. Prezentowała ona zapewne dobry poziom niedługo po jej założeniu. Jak wynika z naszego pobieżnego badania kwestii związku między Bonipertusem a Libellus de Institutione Morum, pytanie dotyczące tego dzieła literackiego jest dużo bardziej złożone. Nie można jednak formalnie wykluczyć hipotezy, że pierwszy biskup miasta Pécs był zaangażowany w tworzenie pierwszego pomnika średniowiecznej literatury węgierskiej.