Pasek boczny artykułu

Przesłane
2023 stycznia 2
Opublikowane
2023 stycznia 3
Pobieranie
PDF
Statystyczny
Read Counter : 157 Pobieranie : 138

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Treść głównego artykułu

Abstrakt

The nineteenth century is known as a time of urbanization and industrialization, a time of new concepts, changes in the structure, cohesiveness and value system of contemporary societies. This kind of ideological and cultural eclecticism was not fully applicable in the process of shaping the perception of a woman. Women were still considered to be bereft of individuality while femininity was perceived as a negative trait and a manifestation of selfishness, with men’s dominant position conditioned by traditions, customs and the law.
Aleksandra Tekla Sofia Wolfgang (1805–1861) was born to a family of Jan Fryderyk Wolfgang, a scientist, professor of pharmacy, pharmacology and chemistry, and Helena Aloiza Pacowski. Aleksandra made contribution to history by devoting her life to work, scientific and literary, thus giving up her family life. She began literary and scientific activity at the age of sixteen by writing articles, poems, and translating historical works (mostly from French) for the Vilnius press. She translated into Polish scientific works of her father and other world-renowned researchers. In the journal Dzieje Dobroczynności Krajowey i Zagraniczney [eng. The History of National and Foreign Charity] she was the only woman publishing under her own name. In the course of creating a herbarium to describe the flora of Samogitia, Jerzy Pabreż took advantage of some of Alexandra’s proposals to give new names to the plants. Aleksandra Wolfgang made her contribution to the development of botany in Lithuania by creating a herbarium, conducting experiments with plants in natural conditions and describing the surroundings. After her father’s death, she finished his Dictionary of Botanical Terms. She is also the author of the first publications in the Vilnius press about the history of education of the deaf and mute, which in 1830 resulted in the publication of a monograph entitled Rys historyczny usiłowań w uczeniu głuchoniemych i zakładów na ten cel przeznaczonych [Historical outline of education for the deaf and mute and the relevant establishments], written on behalf of all Lithuanians waiting for the support and benevolence of Alexandra Romanova, Empress of Russia. Aleksandra Wolfgang’s writing, especially her correspondence, shows the expressive, creative and scientific activity of Stefan Batory University during its closure by the tsar.
For Alexandra Wolfgang, the life devoted to science and society was the simplest way to create and develop general good, which was acknowledged and emphasized by her contemporary scientists.

Słowa kluczowe

Aleksandra Wolfgang scientific work history Aleksandra Wolfgang scientific work history

Szczegóły artykułu

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować
Kamilewicz-Rucińska, D. (2023). Aleksandra Wolfgang – kobieta świata nauki i literatury I połowy XIX wieku. Biuletyn Historii Wychowania, (44), 25–43. https://doi.org/10.14746/bhw.2021.44.2
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Referencje

  1. Bieliński J., Stan nauk lekarskich za czasów Akademii Medyko-Chirurgicznej Wileńskiej, bibliograficznie przedstawiony. Przyczynek do dziejów medycyny, wydanie i nakład Towarzystwa Lekarskiego Wileńskiego, Warszawa1889.
  2. Bieliński J., Uniwersytet wileński (1579–1831), druk Władysława Ludwika Anczyca i Spółki, nr 3, Kraków 1899–1900.
  3. Bogucka M., Dzieje kultury polskiej do 1918 roku, Ossolineum, Wrocław 1987.
  4. Bogucka M., Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po XXI wiek, Trio, Warszawa 2005.
  5. Chodkowska M., Podstawowe dylematy ról kobiecych w społeczeństwach uprzemysłowionych a konflikty ról kobiet w Polsce, w: W służbie praw człowieka, księga pamiątkowa ku czci profesor Hanny Waśkiewicz, „Roczniki Nauk Społecznych” 1994/1995, t. 22/23, z. 1.
  6. Chodźko D.C., Jan Fryderyk Wolfgang, profesor farmacyi, farmakologii i chemii policyjno-sądowej w byłym Uniwersytecie Wileńskim, „Przegląd Europejski, Naukowy, Literacki i Artystyczny” 1863, nr 3.
  7. Dagys J., Jurgio Pabrėžos gyvenimas ir darbai, Mintis, Vilnius 1972.
  8. Gach P.P., Kartuzi na ziemiach polskich w latach 1772–1831, „Roczniki Humanistyczne” 1987, t. 35, z. 2, s. 123–137.
  9. Griškaitė R., Nuo botanikos iki istorijos: Paluknio dvaro literatę Aleksandra Volfgangaitė, Lietuvos Istorijos Institutas, Vilnius 2016.
  10. Harmak A., Prototyp ról kobiecych w kanonie polskiej literatury dziewiętnastowiecznej, w: Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, red. W. Jamrożek, D. Żołądź-Strzelczyk, t. 2, Poznań 2001.
  11. Hryniewiecki B., Ksiądz Jerzy Pabreż (O. Ambroży), zasłużony badacz flory Żmudzi, „Wszechświat” 1914, t. 33, nr 3(1649), s. 34–38.
  12. Hulewicz J., Walka kobiet polskich o dostęp na uniwersytety, Drukarnia polska, Warszawa1936.
  13. Jasińska K., Kobieca twarz uczelni, „Przegląd Uniwersytecki” 2014, nr 1.
  14. Jasińska K., Kobieca twarz uczelni – pionierki, „Przegląd Uniwersytecki” 2015, nr 1.
  15. Jasińska K., Kobieca twarz uczelni – pionierki, „Przegląd Uniwersytecki” 2015, nr 2.
  16. Kierzek A., Fal, A.M., Kuciel-Lewandowska J., Pozowski A., Paprocka-Borowicz M., Osiągnięcia Ksawerego Wolfganga (–1864) w rozwoju Druskiennik, „Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie” 2010, nr 2(56).
  17. Kolbuszewska J., Polki na uniwersytetach – trudne początki, „Sensus Historiae” 2017, vol. 26, 1.
  18. Köhler P., Portrety botaników polskich, „Wiadomości Botaniczne” 1996, nr 40(1).
  19. Maślankiewiczowa Z., Biologowie polscy, Biblioteczka biologiczna, z. 6, Książnica – Atlas, Lwów – Warszawa 1938.
  20. Misiurek J., Kartuzjańska szkoła duchowości, w: Leksykon duchowości katolickiej, red. M. Chmielewski, wyd. „M”, Lublin–Kraków 2002.
  21. Nierzwicki K., Księgozbiór kartuskiego klasztoru Sanctae Crucis prope Berezam w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Bibliologia” 2000, z. 4(340), s. 67–101.
  22. Oleszakowa J., Dwusetna rocznica urodzin florysty żmudzkiego – ks. Jerzego Pabreża-Ambrosiusa, „Wiadomości Botaniczne” 1971, t. 15, z. 3.
  23. Olubiński A., Rola społeczna a procesy socjalizacji i wychowania, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1990, z. 2, s. 267–284.
  24. Ostrowska T., Polskie czasopiśmiennictwo lekarskie na Wileńszczyźnie w XIX wieku, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1968, t. 7, nr 1.
  25. Sideravičius J., Santuokos i šeimos santykių teisinis reguliavimas Lietuvoje 1795–1840 metais, w: Teisinių institutų raida Lietuvoje XIV–XIX amžiais, red. P. Dičius, V. Andriulis, V. Raudeliūnas, S. Vansevičius, Mintis, Vilnius 1981.
  26. Stawiak-Ososińska M., Ponętna, uległa, akuratna… Ideał i wizerunek kobiety polskiej pierwszej połowy XIX wieku (w świetle ówczesnych poradników), Impuls, Kraków 2010.
  27. Syguła J., Pozycja i rola kobiety w rodzinie na ziemiach polskich w XIX stuleciu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2009, z. 136, s. 57–76.
  28. Szlendak T., Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa 2010.
  29. Turkowski T., „Gieniusz Paweł”, Polski słownik biograficzny, t. 7, Kraków 1948–1958.
  30. Węgłowski A., Wieki bezwstydu, Znak, Kraków 2018.
  31. Wójtewicz A., Kobiety w przestrzeni dziewiętnastowiecznego społeczeństwa. Rekapitulacja, „Litteraria Copernicana” 2017, nr 2(22), s. 103–118. https://doi.org/10.12775/LC.2017.040
  32. Zalys S., Gardžiulis V., Profesorius Jonas Friderikas Volfgangas ir Paluknys, „Galvė” 1996, nr 47(6642).
  33. Zienkiewicz R., Wspomnienia o księdzu Pawle Gieniuszu, „Atheneum” 1850, nr 5.
  34. Gieniusz P. (org. Ks. P. G.), Kilka wrażeń z wycieczki od Starych Trok do Nowych, „Ondyna Druskienickich Źródeł” 1845, nr 2.
  35. J… Teressa, Bławatek i żyto, Komentarz Ksawerego Wolfganga, „Ondyna Druskienickich Źródeł” 1844, nr 1.
  36. Lekarz obywatel przez Pana de Balzac przełożył Felicyan Tustanowski, nakładem tłumacza, Wilno 1838, t. 1, LMAVB, 26024.
  37. Moje więzienia. Pamiętniki Sylwiusza Pellico z Saluzzo z przypisami Piotra Maroncellego tłumaczył Felicyan Tustanowski, nakładem wydawcy, Wilno 1837, LMAVB, 2-351797.
  38. Orzeszkowa E., Marta, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1979.
  39. Pabreż J.A., Botanika, arba Taislius Auguminis, Shenandoah 1900.
  40. Pabreż J.A., Taislius augyminis, oprac. O. Kažauskaitė, R. Šepetytė, Lietyvių kalbos institutas, t. 1–3, Vilnius 2009.
  41. Wolfgang A., Eugilda Roccia poemat Sylwiusza Pellico, nakładem Księgar. R. Rafałowicz, Wilno 1841, LMAVB, 18780.
  42. Wolfgang A., Jadwiga, „Ondyna Druskienickich Źródeł” 1846, nr 1(49).
  43. Wolfgang A., Monografia skrzypów, wyd. Józef Zawadzki, Wilno 1826, LMAVB RSS, L-19/2-279.
  44. Wolfgang A., O Pellegrynie albo perle nieporównaney braci Zozima. Przez G. Fischera de Waldheim vice-prezydenta Akademii Cesarsko-Medyczno-Chirurgiczney w Moskwie. Przekład z francuskiego Panny Alexandry Wolfgang, Typograf Uniwersytetu Imperatorskiego Józef Zawadzki, Wilno 1822, LMAVB, 4237612.
  45. Wolfgang A., O życiu i dziełach Johna Howarda, wiadomość zebrana przez Pannę Alexandrę Wolfgang, „Dzieje Dobroczynności Krajowey i Zagraniczney z Wiadomościami ku Wydoskonaleniu jey Służącemi” 1821, nr 11.
  46. Wolfgang A., Przepisy homeopatyczne, manuscript, 1833–1861, LMAVB RS, f. 9, b. 241.
  47. Wolfgang A., Rys historyczny usiłowań w uczeniu głuchoniemych i zakładów na ten cel przeznaczonych, „Dzieje Dobroczynności Krajowey i Zagraniczney z Wiadomościami ku Wydoskonaleniu jey Służącemi” 1823, nr 1–6.
  48. Wolfgang A., Rys historyczny usiłowań w uczeniu głuchoniemych i zakładów na ten cel przeznaczonych, wyd. Józef Zawadzki, Wilno 1830, VUB, U 66080.
  49. Wolfgang A., Wyjątki z dzieła pod tytułem: Les vertus du christianisme par J.M. Gassier, Paris, 1818. Przekład Panny Alexandry Wolfgang, „Dzieje Dobroczynności Krajowey i Zagraniczney z Wiadomościami ku Wydoskonaleniu jey Służącemi” 1822, nr 2.
  50. Wolfgang A., Zgon sieroty, „Dzieje Dobroczynności Krajowey i Zagraniczney z Wiadomościami ku Wydoskonaleniu jey Służącemi” 1824, nr 8.
  51. Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka (LMAVB) [Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich], rankraščių skyrius (RS) (Dział Rękopisów):
  52. Adamowicz A.F. (po 1859 r.). Materiały do biografii Jana Fryderyka Wolfganga przygotowane przez Adama Ferdynanda Adamowicza, brudnopis, f. 80, b. 1372, karty 11–12;
  53. Pabreż J.A. (1828–08–04). List Jerzego Ambrożego Pabreża do Jana Fryderyka Wolfganga z Kretyngi do Wilna, f. 7, b. 309, karty 1–2;
  54. Pabreż J.A. (1829–04–23). List Jerzego Ambrożego Pabreża do Jana Fryderyka Wolfganga z Kretyngi do Wilna, f. 7, b. 309, karty 14–15;
  55. Wolfgang A. (1861–06–27). List Aleksandry Wolfgang do Emilii Titius z Połuknia do Wilna, f. 7, b. 222, karty 1–2.
  56. Lietuvos Valstybės Istorijos Archyvas (LVIA) [Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne]:
  57. Malewski Sz., Berkman J.K., Skidełł J., Małachowiec K. (1828–10–06). Pismo Szymona Malewskiego, Jana Karola Berkmana, Jana Skidełł i Karola Małachowca do rektora Uniwersytetu Wileńskiego Wacława Pelikana, f. 576, ap. 2, b. 2397, k. 3;
  58. Nowosilcow N. (1830–04–07). Pismo do głównego Rektora Uniwersytetu wileńskiego, f. 576, ap. 2, b. 2397, k. 13;
  59. O сочиненіи Девицы Александры Вольвгангь подь заглавіемь Rys historyczny usiłowań w uczeniu głuchoniemych i zakładów na ten cel przeznaczonych (1828–1830). Teczka zawierająca pisma, listy, pozwolenia na dedykację i druk monografii Aleksandry Wolfgang, f. 576, ap. 2, b. 2397.
  60. Romanow K. (1830–04–10). Pismo wielkiego księcia Konstantego do protektora edukacji okręgu Wileńskiego N. Nowosilcowa, f. 576, ap. 2, b. 2397, k. 15.
  61. Vilniaus universiteto biblioteka (VUB) [Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego], rankraščių skyrius (RS) [Dział Rękopisów]:
  62. Adamowicz A.F. (1859–05–21). Mowa pożegnalna Adama Ferdynanda Adamowicza na pogrzebie Jana Fryderyka Wolfganga, brudnopis, f. 26, b. 161, k. 7.
  63. Adamowicz A.F. (1868–09–12). List z Wilna do Połuknia do Emilii, Wilhelminy i Weroniki Wolfgang, w języku francuskim, f. 26, b. 216;
  64. Gieniusz P. (b.r.–06–16). List do Aleksandry Wolfgang z Wilna do Połuknia, f. 7, b. 36, k. 84–85.
  65. Gieniusz P. (b.r.–08–19). List do Aleksandry Wolfgang ze Starych Trok do Połuknia, f. 7, b. 36, k. 361–362;
  66. Gieniusz P. (b.r.–12–24). List do Aleksandry Wolfgang ze Starych Trok do Połuknia, f. 7, b. 36, k. 30–31;
  67. Gieniusz P. (1844–05–20). List do Aleksandry Wolfgang ze Starych Trok do Sankt Petersburga, f. 7, b. 36, k. 375–376;
  68. Gieniusz P. (1838–1848). Listy z Wilna, Starych Trok, Łunina do Aleksandry Wolfgang w Połukniu i Sankt Petersburgu, f. 7, b. 36;
  69. Wolfgangówna E. (1863–05–06). List Emilii Wolfgangówny do Adama Ferdynanda Adamowicza z Połuknia do Wilna, f. 26, b. 2733, karta 1.