Pasek boczny artykułu
Treść głównego artykułu
Abstrakt
Women’s opportunities to acquire knowledge and skills in the 18th century still differed
significantly from men’s. Girls had fewer choices: education at home, or at a finishing school. It was
mainly convent education, over time giving way to secular education. This article attempts to show
education from the perspective of women, their memories recorded in diaries. Two of them were
selected for this purpose. The author of the first, Wirydianna Fiszerowa, née Radolińska, described
and evaluated her home education retrospectively. She showed a lack of consistency and a thoughtful
approach, frequent changes of teachers, whom she sometimes assessed in a decidedly negative way,
the teaching and upbringing methods they used. The other girl, Apolonia Helena Massalska, while
studying at a convent finishing school, wrote down her diary on a regular basis, showing the life of
her peers, her relations with the teachers and their educational methods. In the first case, the author
could distance herself after several decades and life experience; she included a reflection on the
scope and method of providing education. This second diarist, inevitably deprived of distance,
basically limited herself to describing life and teaching at the finishing school.
Szczegóły artykułu
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Referencje
- Cieński A., „Dzieje moje własne” Wirydianny Fiszerowej na tle pamiętnikarstwa oświeceniowego, „Pamiętnik Literacki” 1981, R. 72, 2, s. 23–41.
- Forster D., Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon, Warszawa 2001.
- Herpin C.A.L. [Perey L.], Histoire d’une grande dame au XVIII siècle. La princesse Hélène de Ligne, Paris 1887 .
- Jakuboszczak A ., Pozainstytucjonalna edukacja szlachcianek w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII w., w: Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII w. Materiały z badań, część 1, red. K. Puchowski, Warszawa 2017, s. 75–98.
- Kabacińska K., Zabawy i zabawki dziecięce w osiemnastowiecznej Polsce, Poznań 2007.
- Kossowska K., Polska myśl pedagogiczna pod koniec XVIII w. wobec zmian w kształceniu i wychowaniu kobiet, „Humanum. Międzynarodowe studia społeczno-humanistyczne” 2018, 30 (3), s. 109–121.
- Kowalczyk M.E. i Janicka J., „Państwo jedne żądają mieć Madame, umiejącą po francusku, dla edukowania córki jednej w domu swoim…”. Poszukiwania obcojęzycznych guwernantek przez rodziców szlacheckich w czasach stanisławowskich [w druku].
- Kowalczyk M.E. i Janicka J., „Wychowawca! O jakaż wzniosła musi to być dusza!” Prywatne guwernantki dziewcząt w czasach stanisławowskich, „Biuletyn Historii Wychowania” 2018, 39, s. 19–34.
- Kowalczyk M.E., Obraz Włoch w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku, Toruń 2005.
- Kowalczyk M.E., Zagraniczne podróże Polek w epoce oświecenia, Łomianki 2019.
- Kowalczyk M.E., Zapiski Apolonii Heleny Massalskiej z czasów edukacji w Paryżu (1771–1779), w: Ustrój – Polityka – Kultura. Studia ofiarowane Profesor Stefanii Ochmann-Staniszewskiej, red. J. Maroń i R. Kołodziej, Wrocław 2011, s. 227–242.
- Kowalczyk M.E., Życie codzienne na paryskiej pensji w II połowie XVIII w. w świetle pamiętnika Apolonii Heleny Massalskiej, w: Strony autobiografizmu, red. M. Pieczara, R. Słodczyk i A. Witkowska, Poznań 2012, s. 273–281.
- Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
- Kulesza-Woroniecka I., Między dworem a miastem. Codzienność dzieci osieroconych i opuszczonych w epoce preindustrialnej, w: Małe miasta. Codzienność, red. M. Zemło, Białystok–Głogów Małopolski–Supraśl 2019, s. 315–329.
- Łojek J., Wiek markiza de Sade. Szkice z historii obyczajów i literatury we Francji XVIII w., Lublin 1972 .
- Nowy Korbut. Oświecenie, oprac. E. Aleksandrowska z zespołem, t. 5, Warszawa 1967.
- Pelczar R., Klasztorne szkoły żeńskie w Polsce w XVI–XVIII w., „Nasza Przeszłość” 1998, 89, s. 96–109.
- Smaza K., Pamiętnikarska relacja Wirydianny Fiszerowej jako cenne źródło historyczne, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2015, 15, s. 36–44.
- Smaza K., Wirydianna Fiszerowa – żona i matka, podróżniczka i intelektualistka, „Rocznik Przemyski” 2014, 50, z. 2: Literatura i język, s. 36–54.
- Szylar A., Działalność edukacyjna i wychowawcza benedyktynek sandomierskich w latach 1616-1865, Lublin 2002.
- Szylar A., Edukacja dziewcząt w szkołach klasztornych w XVIII w., w: Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX w., red. K. Jakubiak, T. Maliszewski, Kraków 2010, s. 221–240.
- Szylar A., „Wychowanie dobre i z młodości ćwiczone”. Wzorce osobowe uczennic szkół klasztornych w XVII i XVIII w., w: Wzorce osobowe w dawnej literaturze i kulturze polskiej, red. B.M. Puchalska-Dąbrowska i E.A. Jurkowska, Białystok 2018, s. 196–210.
- Zieliński M.G., Rola cudzoziemek w procesie edukacji młodzieży w okresie stanisławowskim (1764–1795), w: Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, red. W. Jamrożek, D. Żołądź-Strzelczyk, t. 1, Poznań 1998, s. 102–108.
- Żołądź-Strzelczyk D., Dzieje edukacji kobiet w Polsce przedrozbiorowej, w: D. Żołądź-Strzelczyk, W. Jamrożek, Studia z dziejów edukacji kobiet na ziemiach polskich, Poznań 2001, s. 7–124.
- Żołądź-Strzelczyk D., „Jako rządzić mają rodzice córki swe”. Poglądy na wychowanie kobiet w XVI–XVIII w., w: Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, red. W. Jamrożek, D. Żołądź-Strzelczyk, t. 1, Poznań 1998, s. 53–63.
- Żołądź-Strzelczyk D., Podręcznik A.M. Prokopowicza „Sposób nowy najłatwiejszy pisania i czytania razem dla panienek z przypisami dla nauczycielek” pierwszym polskim podręcznikiem edukacji elementarnej dla dziewcząt, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2014, 4,
- s. 553–565.
- Żołądź-Strzelczyk D., Świat dziecka w pamiętnikach doby staropolskiej, w: Memuarystyka w dawnej Polsce, red. P. Borek, D. Chemperek, A. Nowicka-Struska, Kraków 2016, s. 45–58.
Referencje
Cieński A., „Dzieje moje własne” Wirydianny Fiszerowej na tle pamiętnikarstwa oświeceniowego, „Pamiętnik Literacki” 1981, R. 72, 2, s. 23–41.
Forster D., Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon, Warszawa 2001.
Herpin C.A.L. [Perey L.], Histoire d’une grande dame au XVIII siècle. La princesse Hélène de Ligne, Paris 1887 .
Jakuboszczak A ., Pozainstytucjonalna edukacja szlachcianek w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII w., w: Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII w. Materiały z badań, część 1, red. K. Puchowski, Warszawa 2017, s. 75–98.
Kabacińska K., Zabawy i zabawki dziecięce w osiemnastowiecznej Polsce, Poznań 2007.
Kossowska K., Polska myśl pedagogiczna pod koniec XVIII w. wobec zmian w kształceniu i wychowaniu kobiet, „Humanum. Międzynarodowe studia społeczno-humanistyczne” 2018, 30 (3), s. 109–121.
Kowalczyk M.E. i Janicka J., „Państwo jedne żądają mieć Madame, umiejącą po francusku, dla edukowania córki jednej w domu swoim…”. Poszukiwania obcojęzycznych guwernantek przez rodziców szlacheckich w czasach stanisławowskich [w druku].
Kowalczyk M.E. i Janicka J., „Wychowawca! O jakaż wzniosła musi to być dusza!” Prywatne guwernantki dziewcząt w czasach stanisławowskich, „Biuletyn Historii Wychowania” 2018, 39, s. 19–34.
Kowalczyk M.E., Obraz Włoch w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku, Toruń 2005.
Kowalczyk M.E., Zagraniczne podróże Polek w epoce oświecenia, Łomianki 2019.
Kowalczyk M.E., Zapiski Apolonii Heleny Massalskiej z czasów edukacji w Paryżu (1771–1779), w: Ustrój – Polityka – Kultura. Studia ofiarowane Profesor Stefanii Ochmann-Staniszewskiej, red. J. Maroń i R. Kołodziej, Wrocław 2011, s. 227–242.
Kowalczyk M.E., Życie codzienne na paryskiej pensji w II połowie XVIII w. w świetle pamiętnika Apolonii Heleny Massalskiej, w: Strony autobiografizmu, red. M. Pieczara, R. Słodczyk i A. Witkowska, Poznań 2012, s. 273–281.
Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
Kulesza-Woroniecka I., Między dworem a miastem. Codzienność dzieci osieroconych i opuszczonych w epoce preindustrialnej, w: Małe miasta. Codzienność, red. M. Zemło, Białystok–Głogów Małopolski–Supraśl 2019, s. 315–329.
Łojek J., Wiek markiza de Sade. Szkice z historii obyczajów i literatury we Francji XVIII w., Lublin 1972 .
Nowy Korbut. Oświecenie, oprac. E. Aleksandrowska z zespołem, t. 5, Warszawa 1967.
Pelczar R., Klasztorne szkoły żeńskie w Polsce w XVI–XVIII w., „Nasza Przeszłość” 1998, 89, s. 96–109.
Smaza K., Pamiętnikarska relacja Wirydianny Fiszerowej jako cenne źródło historyczne, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2015, 15, s. 36–44.
Smaza K., Wirydianna Fiszerowa – żona i matka, podróżniczka i intelektualistka, „Rocznik Przemyski” 2014, 50, z. 2: Literatura i język, s. 36–54.
Szylar A., Działalność edukacyjna i wychowawcza benedyktynek sandomierskich w latach 1616-1865, Lublin 2002.
Szylar A., Edukacja dziewcząt w szkołach klasztornych w XVIII w., w: Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX w., red. K. Jakubiak, T. Maliszewski, Kraków 2010, s. 221–240.
Szylar A., „Wychowanie dobre i z młodości ćwiczone”. Wzorce osobowe uczennic szkół klasztornych w XVII i XVIII w., w: Wzorce osobowe w dawnej literaturze i kulturze polskiej, red. B.M. Puchalska-Dąbrowska i E.A. Jurkowska, Białystok 2018, s. 196–210.
Zieliński M.G., Rola cudzoziemek w procesie edukacji młodzieży w okresie stanisławowskim (1764–1795), w: Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, red. W. Jamrożek, D. Żołądź-Strzelczyk, t. 1, Poznań 1998, s. 102–108.
Żołądź-Strzelczyk D., Dzieje edukacji kobiet w Polsce przedrozbiorowej, w: D. Żołądź-Strzelczyk, W. Jamrożek, Studia z dziejów edukacji kobiet na ziemiach polskich, Poznań 2001, s. 7–124.
Żołądź-Strzelczyk D., „Jako rządzić mają rodzice córki swe”. Poglądy na wychowanie kobiet w XVI–XVIII w., w: Rola i miejsce kobiet w edukacji i kulturze polskiej, red. W. Jamrożek, D. Żołądź-Strzelczyk, t. 1, Poznań 1998, s. 53–63.
Żołądź-Strzelczyk D., Podręcznik A.M. Prokopowicza „Sposób nowy najłatwiejszy pisania i czytania razem dla panienek z przypisami dla nauczycielek” pierwszym polskim podręcznikiem edukacji elementarnej dla dziewcząt, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2014, 4,
s. 553–565.
Żołądź-Strzelczyk D., Świat dziecka w pamiętnikach doby staropolskiej, w: Memuarystyka w dawnej Polsce, red. P. Borek, D. Chemperek, A. Nowicka-Struska, Kraków 2016, s. 45–58.