Słowa kluczowe
Bułgaria
Turcja
okres międzywojenny
Jak cytować
Abstrakt
Wyzwania dla bezpieczeństwa narodowego Grecji wobec zmian geopolitycznych na Bałkanach po I wojnie światowej (1919–1923)
Celem artykułu jest ukazanie roli regionu bałkańskiego w greckiej politce zagranicznej w latach 1918–1923, na podstawie korespondencji dyplomatycznej i literatury przedmiotu. W omawianym okresie Grecja miała ograniczoną możliwość wpływania na geopolitykę regionu, ze względu na wojnę z Turcją (1918–1922) i rozliczne problemy wewnętrzne. Poszczególne cele terytorialne, np. kwestie delimitacji granicy albańskiej czy przynależności państwowej Tracji zachodniej, były realizowane w ścisłej współpracy z mocarstwami – sojusznikami z Ententy. Z drugiej strony, jak wynika np. z greckiej korespondencji dyplomatycznej, istniało przekonanie, że ze względu na istnienie wielu kontrowersji terytorialnych i narodowych, zwłaszcza dotyczących spraw macedońskich i trackich, poszczególne państwa bałkańskie były od siebie wzajemnie uzależnione na arenie międzynarodowej. Z tego względu wyzwaniem dla greckiej dyplomacji było utrzymanie równowagi sił w regionie poprzez stosowanie taktyki „przeciągania liny”. W szczególności starano się aranżować mniej lub bardziej stabilne konstrukcje polityczne z Królestwem SHS i Rumunią, nastawione na zdominowanie rewizjonistycznej Bułgarii i Turcji.
Bibliografia
Archival sources:
Archivio Centrale dello Stato, Roma (ACS) Archivio F.S. Nitti
Archivio Storico Diplomatico, Roma (ASD) Affari Politici 1919–1930: Grecia
Arhiv Jugoslavije, Beograd (AJ) 370: Poslanstvo Kraljevine Jugoslavije u Turskoj, Carigrad, Ankara
Arhiv Jugoslavije, Beograd (AJ) 379: Poslanstvo Kraljevine Jugoslavije u Grčkoj, Atina
Arhiv Jugoslavije, Beograd (AJ) 395: Poslanstvo Kraljevine Jugoslavije u Rumuniji, Bukurešt
National Archives, London, Foreign Office, London (NA FO) 286: Consular archives, 1923–1929
National Archives, London, Foreign Office, London (NA FO) 371: Political departments: General correspondence, 1906–1966
Istoriko Arheio Ellinikou Yporgeiou Eksoterikon, Athina [Ιστορικό Αρχείο Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, Αθήνα]
Istoriko Arheio Ellinikou Yporgeiou Eksoterikon, Athina Kentriki Ypiresia [Κεντρική Υπηρεσία]
Publications:
Archeion Theodorou Pagkalou, Athina 1973 [Αρχεíον Θεοδώρου Παγκάλου, Αθήνα 1973], vol. 1.
Bakić D., The Port of Salonica in Yugoslav Foreign Policy 1919–1941, „Balcanica” 2012, vol. 43, p. 191–219.
Britanci o Kraljevini Jugoslaviji. Godišnji izveštaji Britanskog poslanstva u Beogradu 1921–1938, ed. Ž. Avramovski, Zagreb 1995, vol. 1.
Chasiotis L., Oi ellinoservikes sheseis, 1913–1918. Diplomatikes proteraiotites kai politikes antipalotites, Vanias 2004 [Χασιώτης Λ., Οι ελληνοσερβικές σχέσεις, 1913–1918. Διπλωματικές προτεραιότητες και πολιτικές αντιπαλότητες, Βάνιας 2004].
Dakin D., The importance of the Greek army in Thrace during the Conference of Lausanne 1922–1923, in: Prakitka tou Symposiou Greece and Great Britain during World War I [Πρακτικά του Συμποσίου Greece and Great Britain during World War I], Thessaloniki 1985, p. 210–232.
Evans S. , The slow rapprochement. Britain and Turkey in the age of Kemal Atatürk 1919–1938, London 1982.
Gardikas Katsiadakis H. , Greece and the Balkan imbroglio. Greek foreign policy, 1911–1913, Athens 1995.
Grassi F.L., L’Italia e la questione turca (1919–1923). Opinione pubblica e politica estera, Torino 1996.
Helmreich P., From Paris to Sèvres. The partition of the Ottoman empire at the peace conference of 1919–1920, Ohio 1974.
Kameas I., I eleftheri serviki zoni tis Thessalonikis (1913–1929), Thessaloniki 1994 [Καμέας H., Η ελεύ- θερη σερβική ζώνη της Θεσσαλονίκης (1913–1929), Θεσσαλονίκη 1994].
Konstantinova Y., The place and role of Stephanos Dragoumis in the Greek political elite in the late 19th and the early 20th c., „Balkan Studies” 2008, no 2, p. 55–81.
Kuzmanova A., Od njoj do krajova. V’pros’t za Južna Dobroudža w meždunarodnite otnošenija, Sofija 1989 [Кузманова A., От њой до крайова. Въпросът за Южна Добруджа в междунарoдните отношения 1919–1940, София 1989].
Kyriakidou S., I Dytiki Thraki kai oi Voulgaroi, Athina 1919 [Κυριακίδου Σ., Η Δυτική Θράκη και οι Βουλγάροι, Αθήνα 1919].
Loupas A., From Paris to Lausanne: aspects of Greek-Yugoslav relations during the first interwar years (1919–1923), Balcanica 2016, vol. 47, p. 263–284.
Milošević M., Srbija i Grčka 1914–1918. Iz istorije diplomatskih odnosa, Zaječar 1997 [Милошевић M., Србија и Грчка 1914–1918. Из историје дипломатских односа, Зајечар 1997].
Mpakirtzis I.M., I Dytiki Thraki sti metavasi (1913–1920), Thessaloniki [Μπακιρτζής Ι.Μ., Η Δυτική Θράκη στη μετάβαση (1913–1920), Θεσσαλονίκη 2016].
Papamichalopoulos G., I eleftheri serviki zoni tis Thessalonikis, Athina 1953 [Παπαμιχαλόπουλος Γ., Η ελεύθερη σερβική ζώνη της Θεσσαλονίκης, Αθήνα 1953].
Paszkiewicz J., Jugosławia w polityce Włoch, Poznań 2004.
Paszkiewicz J., Grecja a bezpieczeństwo międzynarodowe na Bałkanach w latach 1923–1936, Poznań 2012.
Paksimadopoulou-Stavrinou M., I Dytiki Thraki sti eksoteriki politiki tis Voulgarias: to zitima tis voulgarikis oikonomikis dieksodou sto Aigaio (1919–1923), Athina 1997 [Παξιμαδοπούλου-Σταυρινού M., H Δυτική Θράκη στη εξωτερική πολιτική της Βουλγαρίας: το ζήτημα της βουλγαρικής οικονομικής διεξόδου στο Αιγαίο (1919–1923), Αθήνα 1997].
Peckham R., National histories, natural states: nationalism and the politics of place in Greece, London 2001.
Petrović Lj., Jugoslavoenska država i društvo u periodici 1920–1941, Beograd 2000 [Петровић Љ., Југословенска држава и друштво у периодици 1920–1941, Београд 2000].
Petsalis-Diomidis N., Greece at the Paris Peace Conference (1919), Thessaloniki 1978.
Pipineli P., Istoria tis eksoterikis politikis tis Ellados 1923–1941, Athinai 1948 [Πιπινέλη Π., Ιστορία Της Εξωτερικής Πολιτικής Της Ελλάδος 1923–1941, Αθήναι (Ατηιναι) 1948].
Pržić I., Međunarodno-pravna kronika, Beograd 1922 [Пржић И., Мећународно-правна кроника, Београд 1922].
Psyroukis N., I Mikrasiatiki katastrofi 1918–1923. I Engys Anatoli meta ton proto pagkosmio polemo, Levkosia 2000 [Ψυρούκης N., Η Μικρασιατική καταστροφή 1918–1923. Η Εγγύς Ανατολή μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, Λευκόσια 2000].
Sotiriou D., I mikrasiatiki katastrofi kai i stratigiki tou imperialismou stin anatoliki mesogeio, Athina 1975 [Σωτηρίου Δ., Η μικρασιατική καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην ανατολική μεσόγειο, Αθήνα 1975].
Svolopoulos K., I Elliniki ekzoteriki politiki 1900–1945, Athina 1973 [Σβολόπουλος Κ., Η Ελληνική εξωτερική πολιτική 1900–1945, Αθήνα 1973], vol. 1.
Ta keimena tou Eleftheriou Venizelou. I zontani istoria tis dramatikis periodou ton ethnous 1909–1935, ed. St. Stefanou, Athina 1981 [Τα κείμενα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Η ζωντανή ιστορία της δραματικής περιόδου τον έθνους 1909–1935, ed. Στ. Στεφάνου Αθήνα 1981], vol. 2.
Tajzen F., Jugoslovenski problem. Studija o balkanskoj politici, Beograd 1929 [Тајзен Ф., Југословенски проблем. Студија о балканској политици, Београд 1929].
Todorović D., Jugoslavija i balkanske države, 1918–1923, Beograd 1979.
Tounta-Fergadi A., Themata ellinikis diplomatikis istorias, Athina 1997 [Α Τούντα-Φεργάδη, Θέματα Ελληνικής Διπλωματικής Ιστορίας, Αθήνα 1997].
Vanku M., Mala Antanta 1920–1938, Titovo Užice 1969.
Wituch T., Od Trypolisu do Lozanny. Polityka Włoch wobec Turcji i Bliskiego Wschodu w latach 1912–1922, Warszawa 1986.
Znamierowska-Rakk E., Sprawa Tracji zachodniej w polityce bułgarskiej (1919–1947), Warszawa 1991.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.