Słowa kluczowe
Ekogłasnost
ekologia
historia Bałkanów
transformacja ustrojowa
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł omawia powstanie i rozwój ruchu ekologicznego w Bułgarii w pierwszym okresie transformacji ustrojowej, na tle podobnych doświadczeń państw bałkańskich. W bałkańskich realiach społeczna aktywność ugrupowań ekologicznych jest postrzegana jako przykład przenikania zachodnioeuropejskich wzorców kulturowych, ale także jako efekt „presji ekologicznej” wynikającej z dążenia krajów Europy Południowo-Wschodniej do integracji ze strukturami europejskimi. W niewielkim stopniu współczesna wrażliwość ekologiczna mieszkańców Bałkanów odwołuje się do wcześniejszych doświadczeń, choćby tych z pierwszej dekady transformacji ustrojowej. Na tym tle zjawiskiem za zjawisko wyjątkowe można uznać narodziny „autochtonicznego” ruchu ekologicznego w Bułgarii, a także jego znaczący udział w procesie upadku reżimu Todora Żiwkowa.
Bibliografia
Antonova Veselina, Bavno, bavno se s’birahme… Avtentičnata graždanska energija na rusenskite protesti (1987-1988 g.) [Антонова Веселина, Бавно, бавно се събирахме... Автентичната гражданска енергия на русенските протести (1987-1988 г.)], https://clubz.bg/90277-bavno_bavno_se_sybirahme [dostęp: 30.12.2019].
Antoszewski Andrzej, Partie i systemy partyjne państw Unii Europejskiej na przełomie wieków, Toruń 2009.
Bideleux Robert, Jeffries Ian, The Balkans. A Postcommunist History, London & New York 2007.
Bilić Bojan, "Movementising" the Margina. Recruitment to the Anti-War Campaign of Croatia, “Narodna umjetnost - Hrvatski časopis za etnologiju i folkloristiku” 2012, nr 1, s. 41-59.
Bilić Bojan, Staying “Sane” (and Even Growing) in Times of Chaos: Serbian Anti-War Activism as a Therapy, “Antropologija” 2011, nr 1, s. 45-65.
Burchell Jon, The Evolution of Green Politics. Development and Change within European Green Parties, London 2002.
Chimiak Galia, The Dynamics of Institutionalisation of Civic Initiatives in the Context of Former Communist Countries, w: Zmiana ram. Instytucje po 1989 roku w Europie Środkowej i na Bałkanach, red. Magdalena Bogusławska, Anna Kobylińska, Sylwia Siedlecka, Warszawa & Kraków 2019, s. 17-35.
Crampton Richard, The intelligentsia, the ecology and the opposition in Bulgaria, “The World Today” 1990, t. 46 (Feb.), nr 2, s. 23-26.
Dalton Russell, Reccia Steve, Rohrschneider Robert, The Environmental Movement and Modes of Political Action, “Comparative Political Studies” 2003, t. 20, nr 10, s.1-29.
Dąbrowski Tomasz, Bułgaria, w: Projekty jądrowe w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej. Stan i perspektywy, red. Mateusz Gniazdowski, Warszawa 2015.
Demertzis Nicolas, Greens at the Periphery, w: The Green Challenge. The development of Green parties in Europe, ed. Denis Richardson, Chris Roots, London & New York 1995.
Dzhekova Rossitza et al., Radicalisation in Bulgaria: Threats and Trends, Sofia 2015.
Environmental Problems in Eastern Europe, ed. Francis W. Carter, David Turnock, London & New York 1996.
Frankland Erich G., Green revolutions? The role of green parties in eastern Europe's transition, 1989-1994, “East European Quarterly” 1995 (Jan.), s. 315-345.
Heijden van der Hein Anton, Social Movements, Public Spheres and the European Politics of the Environment Green Power Europe?, New York 2010.
Horvat Katarina P., Smrekar Aleš, Zorn Matija, Environmental Thought in Slovenia, w: Environmentalism in Central and Southeastern Europe. Historical Perspectives, red. Hrvoje Petrić, Ivana Žebec Šilj, New York & London 2017, s. 21-34.
Karamichas John, Red and Green Facets of Political Ecology Accounting for Electoral Prospects in Greece, “Journal of Modern Greek Studies” 2008, t. 26, nr 2, s. 311-336.
Kitschelt Herbert, The Green Phenomenon in Western Party Systems, w: Environmental Politics in the International Arena. Movements, Parties, Organizations and Policy, ed. Sheldon Kamieniecki, New York 1993, s. 93-112.
Kiuranov Dejan, Neformalite 1987-1990, „Balkanističen Forum” 2019, nr 3, s. 58-90 [Кюранов Деян, Неформалите 1987-1990, „Балканистичен Форум” 2019].
Krasniqi Afrim, Partitë politike në Shqipëri (1920-2006), Tirana 2006.
Krastanova Radosveta, Nouveaux mouvements citoyens et nouvelle politique: le mouvement environnemental en Bulgarie entre la contestation du statuo quo et la redéfinition, „Divinatio” 2013, nr 37, s.177-194.
Kundzewicz Zbigniew, Water problems of central and eastern Europe - a region in transition, “Journal-des Sciences Hydrologiques” 2001, t. 46 (Dec.), s. 883-896.
Łukaszewski Marcin, Marginalizacja ugrupowań ekologicznych na scenach politycznych państw Europy Środkowo-Wschodniej w okresie transformacji ustrojowej, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne’’ 2013, nr 2, s. 259-280.
Maj Dorota, Ruch głębokiej ekologii, w: Nowe ruchy społeczne, red. Maria Malczewska-Rytko, Dorota Maj, Lublin 2017, s. 71-82.
Matczak Piotr, Problemy ekologiczne jako problemy społeczne, Poznań 2000.
Mitsuda Hisayoshi, Pashev Konstantin, Environmentalism as ends or means? The rise and political crisis of the environmental movement in Bulgaria, „Capitalism, Nature, Socialism” 1995, nr 6, s. 87-111.
Mpotetzagias Iosif, I omospondia oikologon enallaktikon: to elliniko prasino peirama, “Elliniki Epitheorisi Politikis Epistimis” 2003, (Dec.), s. 69-105 [Μποτετζάγιας Ιωσήφ, Η ομοσπονδία οικολόγων εναλλακτικών: το ελληνικό πράσινο πείραμα, “Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης” 2003].
Nenov Nikolaj, Ruse pred izbor na prioriteti. Lokalna identičnost i prehod, „Godišnik na Asociacija za antropologia, etnologija i folkloristika »Ong’l«” 2005/Special, s. 280-309 [Ненов Николай, Русе пред избор на приоритети. Локална идентичност и преход, „Годишник на Асоциация за антропология, етнология и фолклористика »Онгъл«” 2005].
Oštrić Zoran, Ekološki pokret u Jugoslaviji, Građa za proučavanje razdoblja 1971-1991, „Socijalna ekologija: časopis za ekološku misao i sociologijska istraživanja okoline” 1992, t. 1, nr 1, s. 83-104.
Pavlinek Petr, Pickles John, Environmental Transitions. Transformation and Ecological Defence in Central and Eastern Europe, London & New York 2000, s.150-152.
Statulov Dejan, Fil’mt „Dišaj” i negovijat političeski kontekst [Статулов Деян, Филмът „Дишай“ и неговият политически контекст], https://kinoto.bg/bg/articles/filmi/filmat-dishay-i-negoviyat-politicheski-kontekst [dostęp: 30.12.2019].
Statulov Dejan, Zak’snelite premieri. Kontekst i obščestven rezonans, „Izkustvovedski četenija” 2016, nr 2, s. 364-369 [Статулов Деян, Закъснелите премиери. Контекст и обществен резонанс, „Изкуствоведски четения” 2016].
Stoilova Rumjana, Bieri Franciska, Opazvane na prirodata: stratificiranoto obščestveno mnenie, „Sociologiceski problemi” 2010, nr 3-4, s. 225-250 [Стоилова Румяна, Биери Франциска, Опазване на природата: стратифицираното обществено мнение, „Социологически проблеми” 2010].
Tejada Matthew, Bulgaria’s Democratic Consolidation and the Kozloduy Nuclear Power Plant. The Unattainability of Closure, Stuttgart 2014.
Todić Vladimir, „Kasno disidenstvo“ u Bugarskoj i kraj vladavine Todora Zivkova 1989. godine, „Godišnjak za društvenu istoriju“ 2013, nr 1, s. 31-53.
Turnock David, Environmental problems and policies in East Central Europe: A changing agenda, “GeoJournal” 2001, t. 55, nr 2/4, s. 485-505.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.