Słowa kluczowe
komunizm
religia
Jugosławia
prasa
represje komunistyczne
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia kampanię prasy jugosłowiańskiej, skierowaną przeciwko Kościołowi katolickiemu. Jej początek jest datowany na połowe stycznia 1952 roku, gdy podczas posiedzenia Komitetu Wykonawczego (Politbiura) KC Komunistycznej Partii Jugosławii, Josip Broz Tito zadecydował o zerwaniu stosunków dyplomatycznych ze Stolicą Apostolską. Główny nacisk kampanii prasowej został skierowany na Chorwację i Słowenię, gdzie katolicy stanowili większość. Gazety przedstawiały Kościół katolicki jako siłę antyjugosłowiańską i ukazywały hierarchów, na czele z chorwackim biskupem Alojzije Stepincem, jako kolaborantów reżimów faszystowskich z czasów II wojny światowej. Unikano jednak atakowania duchownych niższej rangi, chcąc przyciągnąć ich do stowarzyszeń, które współpracowały z władzami.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Arhiv Jugoslavije, zespół nr 144 (Savezna komisija za verska pitanja).
Opracowania
Akmadža M., Biskupi, komunisti i svećenička udruženja, Zagreb–Sarajevo 2018.
Akmadža M., Katolička crkva u komunističkoj Hrvatskoj 1945–1980, Zagreb–Slavonski Brod 2013.
Akmadža M., Riječju i djelom, Zagreb 2019.
Akmadža M., Uzroci prekida diplomatskih odnosa između Vatikana i Jugoslavije 1952. godine, „Croatica Christiana Periodica” 2003, nr 52, s. 171–202; https://hrcak.srce.hr/11909 [dostęp: 10.08.2021].
Alexander S., Church and state in Yugoslavia since 1945, London 1979.
Alexander S., The Triple myth: a life of archbishop Stepinac, Boulder 1987.
Buchenau K., What went wrong? Church–State relations in socialist Yugoslavia, „Nationalities Papers” 2005, t. 33, nr 4, s. 547–567.
Dedijer V., Josip Broz Tito. Prilozi za biografiju, Beograd 1953.
Dimitrijević B., Intelligence and security services in Tito’s Yugoslavia 1944–1966, „Istorija 20. veka” 2019, nr 2, s. 9–28.
Dimitrijević B., Kontraobaveštajna služba jna na području Hrvatske 1944–1968., [w:] Jugoslavija između ujedinjenja i razlaza. Hrvatsko-srpski odnosi u kontekstu društvenoj razvoja dve Jugoslavije 1918–1991., red. B. Dimitrijević, M. Jareb, Beograd 2018, s. 141–160.
Jandrić B., Položaj katoličke crkve u Hrvatskoj u poslijeratnim godinama (1945.–1953.), „Croatica Christiana Periodica” 1998, nr 42, s. 49–62, https://hrcak.srce.hr/109301 [dostęp: 10.08.2021].
Janjić J., Srpska crkva u komunizmu i postkomunizmu (1945–2000), Beograd 2018.
Lučić I., Komunistički progoni katoličke crkve u Bosni i Hercegovini 1945–1990., „National Security and the Future” 2008, nr 3(9), s. 41–71, https://hrcak.srce.hr/30691 [dostęp: 10.08.2021].
Maticka M., Zakonski propisi o vlasničkim odnosima u Jugoslaviji (1944–1948), „Radovi Zavoda za hrvatsku povijest Filozofskoga fakulteta Sveučilišta u Zagrebu” 1992, t. 25, nr 1, s. 123–148, https://hrcak.srce.hr/51101 [dostęp: 10.08.2021].
Nikolić K., Mač revolucije: OZNA u Jugoslaviji 1944–1946, Beograd 2014.
Ninčević M. M., Diplomatski odnosi Vatikana i Kraljevine Jugoslavije: konkordat iz 1935. godine, “Nova prisutnost” 2016, nr 14 (2), s. 299–307.
Radić R., Država i verske zajednice 1945–1970, t. 1, Beograd 2002. [Радић R., Држава и верске заједнице 1945–1970., t. 1, Београд 2002].
Sovilj M., Činnost slovenské menšiny v Jugoslávii proti Slovenskému státu v letech 1939–1941: Příspěvek k jugoslávsko-slovenským vztahům na začátku druhé světové války, [w:] Človek, spoločnosť, doba. Stretnutie mladých historikov III, red. Z. Tokárová, M. Pekár, Košicie 2014, s. 183–196.
Spehnjak K., Uloga novina u oblikovanju javnog mnijenja u Hrvatskoj 1945.–1952., „Časopis za suvremenu povijest” 1993, nr 25(2¬3), s. 165–181, https://hrcak.srce.hr/210124 [dostęp: 10.08.2021].
Spehnjak, K., Tito’s visit to Great Britain in 1953, „Review of Croatian History” 2005, nr 1(1), s. 273–294, https://hrcak.srce.hr/22500 [dostęp: 10.08.2021].
Tondi A., Vatikan und Neofaschismus, Berlin 1959.
Tondi A., Władza tajemna Towarzystwa Jezusowego, Warszawa 1953.
Velikonja V., Separation & political intolerance in Bosnia-Herzegovina, College Station 2003.
Vukman P., The British Foreign Office on the situation of the Catholic Church in Yugoslavia, 1951–53, „Chronica” 2009, t. 9–10, s. 203–212.
Wawryszuk P., Działalność Państwowej/Związkowej Komisji ds. Wyznań w Jugosławii w latach 1945–1971, „Dzieje Najnowsze” 2018, nr 4, s. 79–95.
Wawryszuk P., Jugosławia, [w:] Sprawiedliwość, zemsta i rewolucja. Rozliczenia z wojną i okupacją w Europie Środkowo-Wschodniej, red. A. Paczkowski, Gdańsk 2016, s. 97–129.
Zacharias M., Komunizm, federacja, nacjonalizmy: system władzy w Jugosławii 1943–1991: powstanie, przekształcenia, rozkład, Warszawa 2004.
Zečević M., Popović J., Dokumenti iz istorije Jugoslavije: Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njegovih pomagača iz drugog svetskog rata, t. 2, Beograd 1998.
Žutić N., Nadbiskup Stepinac. Ideologija i politika 1934–1946, Beograd 2017.
Prasa
„Borba”
„Dnevnik”
„Hrvatska riječ”
„Jednota”
„Kmečki glas”
„Ljudska pravica”
„Medjunarodna politika”
„Mladina”
„Narodni list”
„Naši razgledi”
„Nova Makedonija”
„Oslobodjenje”
„Politika”
„Primorske novice”
„Riječki list”
„Slobodna Dalmacija”
„Slobodna Vojvodina”
„Slovenski poročevalac”
„Vjesnik”
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.