Słowa kluczowe
Serbia
Chiny
Stany Zjednoczone
Chorwacja
Macedonia Północna
Czarnogóra
inwestycje ekonomiczne
pasywa
strefy wpływów
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest szkicowe przedstawienie, na podstawie analiz i materiałów prasowych, wielosektorowej obecności Chin na Bałkanach i jej wpływu na sytuację ekonomiczną regionu. Bałkany są ważne dla mocarstw ze względu na położenie geopolityczne i geostrategiczne na skrzyżowaniu szlaków międzykontynentalnych. Chiny znacząco wpływają na ekonomikę poszczególnych państw region, wykorzystując dyplomację publiczną celem ograniczenia wpływów ze strony innych ważnych graczy: Unii Europejskiej, Rosji i USA. Autorka przedstawia hipotezę, że Chiny, tak jak USA pod koniec XX wieku, zmierzają do stworzenia sfery wpływów na Półwyspie Bałkańskim, w kontekście swoich interesów globalnych. Bałkany są postrzegane jako „brama” dla ekspansji chińskiej w Europie.
Bibliografia
Bastian J., China reconnects with the Balkans. Belt and road investments build on historical ties, 22.02.2018, https://reconasia.csis.org/china-reconnects-balkans/ [12.02.2022].
Beeson M., A community of shared destiny, 30.10.2020, https://www.thechinastory.org/a-community-of-shared-destiny/ [dostęp: 09.05.2021].
China: a new global player in the Balkans, “Helsinki Bulletin” 2018, nr 138, s. 2–5.
China – one of the most important national partners of Serbia, https://welcometoserbia.org/en/china-one-of-the-most-important-national-partners-of-serbia/ [dostęp: 09.02.2022].
China to aid Yugoslavia with millions of dollars, https://www.theguardian.com/world/1999/dec/10/2 [dostęp: 09.01.2022].
China's gateway to Europe - the New Silk Road, part 2, https://www.dw.com/en/chinas-gateway-to-europe-the-new-silk-road-part-2/a-56125793 [dostęp: 11.02.2022].
Chińczycy rozbudowują port w Pireusie. Będzie trzeci w Europie, https://www.wnp.pl/logistyka/chinczycy-rozbudowuja-port-w-pireusie-bedzie-trzeci-w-europie,352577.html [dostęp: 09.02.2022].
Chińczycy zwiększają inwestycje na Bałkanach, 02.04.2012, https://forsal.pl/artykuly/607452,chinczycy-zwiekszaja-inwestycje-na-balkanach.html [dostęp: 15.04.2022].
Chourchoulis D., Greece and the People’s Republic of China in the Cold War, 1972 – 1989, [w:] Europe and China in the Cold War: exchanges beyond the Bloc Logic and the Sino-Soviet split, red. J. M. Schaufelbuehl, M. Wyss, V. Zanier, Leiden–Boston 2019.
Ciborek P., Monitor Chiny-Bałkany, 2021, nr 1, https://www.osa.uni.lodz.pl/fileadmin/user_upload/Jednostki/ Osrodek_Spraw_Azjatyckich/Monitory/Monitor_Chiny-Ba%C5%82kany/2021/OSA_MONITOR_BALKANY _STYCZEN_2021.pdf [dostęp: 09.02.2022].
Ciborek P., Monitor Chiny-Bałkany, 2021, nr 3, https://www.osa.uni.lodz.pl/fileadmin/user_upload/Jednostki/Osrodek_ Spraw_Azjatyckich/Monitory/Monitor_Chiny-Ba%C5%82kany/2021/OSA_MONITOR_BALKANY_MARZ EC_2021.pdf [dostęp: 21.01.2022].
Ciborek P., Monitor Chiny-Bałkany, 2021, nr 6, https://www.osa.uni.lodz.pl/fileadmin/user_upload/Jednostki/Osrodek_Spraw _Azjatyckich/Monitory/Monitor_Chiny-Ba%C5%82kany/2021/OSA_MONITOR_BALKANY_CZERWIEC_ 2021.pdf [dostęp: 09.01.2022].
Dokumenti CIA o Jugoslaviji 1948–1983, red. M. Pavlović, Beograd 2009.
Dziak W. J., Albania między Belgradem, Moskwą i Pekinem, Warszawa 1991.
Dziak W. J., Miejsce Chin w bloku komunistycznym przed Październikiem 1956 roku, https://swps.pl/nauka-i-badania/materialy-ccaw/2443-miejsce-chin-w-bloku-komunistycznym-przed-pazdziernikiem-1956-roku [dostęp: 09.02.2022].
Farsewicz P., Chorwacja. Most połączył półwysep Pelješac z kontynentem, 22.08.2021, https://www.ryneki bnfrastruktury.pl/mobile/chorwacja-most-polaczyl-polwysep-peljeac-z-kontynentem-77930.html [dostęp: 14.02.2022].
Gibas-Krzak D., Geopolityka Bałkanów, Warszawa 2021. https://doi.org/10.53271/2021.010 DOI: https://doi.org/10.53271/2021.010
Gibas-Krzak D., Serbsko-albański konflikt o Kosowo. Uwarunkowania – przebieg – konsekwencje, Toruń 2009.
Gočanin S., Kineski ministar odbrane sa Vučićem u Beogradu, 26.03.2021, https://www.slobodna evropa.org/a/vucic-srbija-kina-ministar-odbrane/31171120.html [dostęp: 09.01.2022].
Hauziński J., Leśny J., Historia Albanii, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
Jakóbowski J., Hyndle-Hussein J., Kaczmarski M., Szczyt Chiny–Europa Środkowo-Wschodnia: nowa wizja współpracy, stare instrumenty, „Analizy OSW”, 02.12.2015, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2015 -12-02/szczyt-chiny-europa-srodkowo-wschodnia-nowa-wizja-wspolpracy-stare [dostęp: 14.02.2022].
Jakóbowski J., Xi Jinping w Serbii: nie tylko gospodarka, „Analizy OSW”, 22.06.2016, https://www.osw.waw. pl/pl/publikacje/analizy/2016-06-22/xi-jinping-w-serbii-nie-tylko-gospodarka [dostęp: 19.02.2022].
Jakóbowski J., Seroka M., The Dubrovnik summit: the Europeanisation and enlargement of the 16+1 format, https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/analyses/2019-04-17/dubrovnik-summit-europeanisation-and-enlargement-161-format [dostęp: 14.01.2022].
Jelavich B., Historia Bałkanów, t. 2, Kraków 2005.
Kaczmarski M., Chiny–Europa Środkowo-Wschodnia: „16+1” widziane z Pekinu, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2015-04-14/chiny-europa-srodkowo-wschodnia-161-widziane-z-pekinu [dostęp: 11.02.2022].
Koseski A., Albania. Krótki zarys dziejów, Warszawa 1988.
Kościelny T., Nowoczesne połączenie Belgrad–Budapeszt coraz bliżej, 15.07.2018, https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/nowoczesne-polaczenie-belgrad--budapeszt-coraz-blizej-87894.h [dostęp: 19.02.2022].
Kościelny T., Rosja będzie modernizować serbską infrastrukturę kolejową, 23.01.2019, https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/rosja-bedzie-modernizowac-serbska-infrastrukture-kolejowa -90262.html [dostęp: 19.02.2022].
Kubica F., Dalszy rozwój stosunków albańsko-chińskich i ich wpływ na kształtowanie polityki zagranicznej i gospodarczej Albanii (Tirana 15.09.1978), Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, 22/82, teczka 1.
Makocki M., Płacą, więc wymagają. Chińskie inwestycje na Bałkanach. 11.07.2019, https://klubjagiellonski.pl /2019/07/11/placa-wiec-wymagaja-chinskie-inwestycje-na-balkanach/ [dostęp: 10.01.2022].
Mołotow W. M., O sytuacji międzynarodowej i polityce zagranicznej ZSRR, „O trwały Pokój o Demokrację Ludową” 1955, t. 6, s. 4–5.
Pavlowitch S. V., Historia Bałkanów (1804–1945), Warszawa 2009.
Popović S., “Steel friendship” between Serbia and China criticised by European commentators, 30.03.2020, https://europeanwesternbalkans.com/2020/03/30/steel-friendship-between-serbia-and-china-criticised-by-european-commentators/ [dostęp: 19.02.2022].
Prtoric J., In Croatia, China’s building its bridge to Europe. The 2.4 km Pelješac bridge is key infrastructure for Croatia, and a showcase for China in Europe, 11.05.2020, https://chinadialogue.net/en/transport/12005-in-croatia-china-s-building-its-bridge-to-europe/ [dostęp: 14.02.2022].
Rapoza K., Albania becomes latest China magnet, 13.06.2016, https://www.forbes.com/sites/kenrapoza/ 2016/06/13/albania-becomes-latest-china-magnet/?sh=9281be24901e [dostęp: 15.01.2022].
Ross Johnson A., Yugoslavia and the Sino-Soviet conflict: the shifting triangle, 1948-1974, “Studies in Comparative Communism” 1974, t. 7, nr 1/2, s. 184–215. https://doi.org/10.1016/0039-3592(74)90032-5 DOI: https://doi.org/10.1016/0039-3592(74)90032-5
Serbia as China's favorite partner, https://www.dw.com/en/serbia-as-chinas-favorite-partner/a-56583379 [dostęp: 09.05.2021].
Seroka M, Budowa nowego terminalu głębokowodnego w Rijece, „Analizy OSW”, 01.12.2021, https://www.osw.waw.pl/en/node/29337 [dostęp: 14.01.2022].
Shopov V., Decade of patience: how China became a power in the Western Balkans, 02.02.2021, https://ecfr.eu/ publication/decade-of-patience-how-china-became-a-power-in-the-western-balkans/ [dostęp: 09.02.2022].
Shopov V., Let a thousand contacts bloom: how China competes for influence in Bulgaria, 10.03.2022, https://ecfr.eu/publication/let-a-thousand-contacts-bloom-how-china-competes-for-influence-in-bulgaria/ [dostęp: 15.04.2022].
Szczudlik J., Relacje Chiny–Unia Europejska: perspektywy po szczycie, 26.07.2016, „Biuletyn PISM”, 2016, nr 47, https://pism.pl/publikacje/Relacje_Chiny___Unia_Europejska__perspektywy_po_szczycie [dostęp: 09.02.2022].
Szymajda M., Modernizacja linii Budapeszt–Belgrad na węgierskim odcinku ma chińskie finansowanie, 02.05.2020, https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/modernizacja-linii-budapeszt--belgrad-na-wegierskim-odcin ku-ma-chinskie-finansowanie-96485.html [dostęp: 09.01.2022].
Wysocka K., Chiny sięgają po Bałkany Zachodnie. Unia Europejska powinna się niepokoić, https://www. euractiv.pl/section/polityka-zagraniczna-ue/news/chiny-balkany-ue-unia-europejska-serbia-czarnogora-kosowo-albania-wspolpraca-polityka-zagraniczna-pekin-ekspansja-chinczycy/ [dostęp: 09.05.2021].
Zuokui L., The Risks of the Belt and Road Initative in the construction of Eurasian Economic Corridor, [w:] The new silk road: European perspectives. Security challenges/risks within the initiative 16 +1, red. Vladimir N. Cvetković, Belgrade 2018. https://doi.org/10.18485/fb_nsr.2018.ch1 DOI: https://doi.org/10.18485/fb_nsr.2018.ch1
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Danuta Gibas-Krzak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.