Słowa kluczowe
korespondencja
awangarda
archiwum
zapisy życia
eksperyment
Jak cytować
Abstrakt
W artykule omówione zostało pojęcie eksperymentalnych i chorobowych zapisów życia na podstawie korespondencji Franciszki Themerson, a także jej rysunków korespondencyjnych oraz dzieł sztuki. Zauważyłam, że awangardystka stosowała spójne metody kompozycyjne w podejmowaniu tematu swojej choroby tak w zapisach życia, jak i w sztuce awangardowej. Taktyka „przekształcenia” przybierała w przypadku korespondencji, rysunków oraz obrazów formy autoironii, żartu, dystansowania się wobec własnej cielesności w stanie chorobowym. Przeanalizowana korespondencja jest jednym z nielicznych przykładów znanych nam zapisów autobiograficznych malarki, które w większości zdeponowane zostały w Muzeum Sztuki w Łodzi, częściowo również w Bibliotece Narodowej w Warszawie (Archiwum Themersonów).
Finansowanie
Artykuł powstał w wyniku realizacji projektu badawczego finansowanego z środków Narodowego Centrum Nauki w Polsce; grant pt. “Archiwum awangardy. Interpretacje korespondencji Franciszki i Stefana Themersonów”; nr referencyjny: 2023/49/N/HS2/00284.
Bibliografia
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Archiwum Themersonów. Korespondencja wzajemna Franciszki i Stefana Themersonów z lat 1947–1974, sygnatura: Rps akc. 20241, t. 2, k. od 173r.-201r.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Archiwum Themersonów. Korespondencja wzajemna Franciszki i Stefana Themersonów z lat 1947–1974, sygnatura: Rps akc. 20240, t. 1, k. 33v.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Archiwum Themersonów. Korespondencja wzajemna Franciszki i Stefana Themersonów z lat 1947–1974, sygnatura: Rps akc. 20241, t. 2, k. 15r.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Archiwum Themersonów. Zakład Rękopisów, teczka Ireny Grosz. List z dnia: 22.09.1971.
Muzeum Sztuki w Łodzi, kolekcja: „Listy Franciszki i Stefana do Ireny Grosz”, sygnatura DS/1013. List z dnia: 10.04.1964.
Muzeum Sztuki w Łodzi, kolekcja: „Listy Franciszki i Stefana do Ireny Grosz”, sygnatura DS/1013. List z dnia: 10.04.1969.
Muzeum Sztuki w Łodzi, kolekcja: „Listy Franciszki i Stefana do Ireny Grosz”, sygnatura DS/1013. List z dnia: 22.07.1974.
Muzeum Sztuki w Łodzi, kolekcja: „Listy Franciszki i Stefana do Ireny Grosz”, sygnatura DS/1013. List z dnia: 10.07.1975.
Muzeum Sztuki w Łodzi, kolekcja: „Listy Franciszki i Stefana do Ireny Grosz”, sygnatura DS/1013. List z dnia: 17.09.1976.
Muzeum Sztuki w Łodzi, kolekcja: „Listy Franciszki i Stefana do Ireny Grosz”, sygnatura DS/1013. List z dnia: 8.01.1977.
Assmann, Aleida. Między historią a pamięcią. Antologia. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2014. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514497
Boruszkowska, Iwona. Defekty. Literackie auto/pato/grafie: szkice. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016.
Dziadek, Adam. „«Mój wiek» Aleksandra Watauwagi do przyszłej edycji”. Pamiętnik Literacki 4 (2020): 203–219. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2020.4.14
Dziadek, Adam. Projekt krytyki somatycznej. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2014.
Dziadek, Adam. „Semiografia rękopisu”. Teksty Drugie 6 (2020): 216–235. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2020.6.13
Foster, Hal. Powrót realnego. Awangarda u schyłku XX wieku. Kraków: Universitas, 2010.
Grzemska, Aleksandra. „Praktyki autobiograficzne Ewy Kuryluk”. Autobiografia 2 (2016): 93–106. DOI: https://doi.org/10.18276/au.2016.2.7-06
Hellich, Artur. Gry z autobiografią. Przemilczenia, intelektualizacje, parodie. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2018.
Kuryluk, Ewa. „Radioklub poszukiwaczy przyzwoitości”. Gazeta. Magazyn 16 (1999): 26–28.
Polit, Paweł. „Franciszki Themerson gry z narracją”. Czas Kultury 3 (2020): 154–160.
Prussak, Maria. „Zmierzch edycji krytycznych?”. Pamiętnik Literacki 4 (2020): 31–43. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2020.4.3
Shallcross, Bożena. „Poeta i sygnatury”. Teksty Drugie 5 (2011): 53–61.
Sikora, Agata. Szczerość. O wyłanianiu się nowoczesnego porządku komunikacyjnego. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2020. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323535836
Sroka, Honorata. „Co warto widzieć na pierwszy rzut oka? Zarys praktyki dydaktycznej Franciszki Themerson (1963–1968)”. Autobiografia. Literatura. Kultura. Media 1 (2022): 99–109. DOI: https://doi.org/10.18276/au.2022.1.18-09
Sroka, Honorata. The Experimental Avant-Garde Art of Franciszka and Stefan Themerson A Way of Dealing with Crisis, w: Crisis, red. Sascha Bru, Kate Kangaslahti, Li Lin, Iveta Slavkova, David Ayers, 313–335. Berlin: De Gruyter, 2022. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110773637-015
Taborska, Agnieszka. „«Początek sytuacji». Rysunki i obrazy Franciszki Themerson”. Literatura na Świecie 9-10 (2013): 234–243.
Wadley, Nick. Franciszka Themerson. Gdańsk, Londyn, Łódź: Fundacja Terytoria Książki, Themerson Estate, Muzeum Sztuki w Łodzi, 2019.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Honorata Sroka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.