Keywords
film
Generation '68
New Wave
metaphor
Stanisław Barańczak
Julian Kornhauser
Ewa Lipska
Adam Zagajewski
How to Cite
Abstract
The paper presents the role of film in the poetry of Generation ’68 – mostly by Stanisław Barańczak, but also Julian Kornhauser, Ewa Lipska, and Adam Zagajewski. The New Wave poets referred to actors (such as Humphrey Bogart, Gary Cooper, the duo Laurel and Hardy, Charlie Chaplin, Ali McGraw), characters, titles, scenes, as well as experiences and conclusions related to film genres from cinema and (less commonly) TV productions. It allowed to verbalize or even “translate” issues regarding ethical choices, the condition of a man lost in a clash with the world, (and often doomed to fail in that clash), evanescence, and attempts at escaping from its ruthless rules into sensual categories.
References
Barańczak, Stanisław. „E.E., przybysz z innego świata”. W Stanisław Barańczak, Tablica z Macondo. Osiemnaście prób wytłumaczenia, po co i dlaczego się pisze, 191–199. Londyn: Wydawnictwo „Aneks”, 1990.
Barańczak, Stanisław. „O pisaniu wierszy”. W Stanisław Barańczak, Tablica z Macondo. Osiemnaście prób wytłumaczenia, po co i dlaczego się pisze , 237–240. Londyn: Wydawnictwo „Aneks”, 1990.
Barańczak, Stanisław. Odbiorca ubezwłasnowolniony. Teksty o kulturze masowej i popularnej. Zredagowane przez Adam Poprawa. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 2017.
Barańczak, Stanisław. Wiersze zebrane. Kraków: a5, 2007.
Bartczak, Kacper. „Ciemna materia i błona wiersza”, https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/recenzje/ciemna-materia-blona-wiersza/ (dostęp: 7.01.2021).
Barthes, Roland. „Twarz Grety Garbo”. W Roland Barthes, Mitologie. Przetłumaczone przez Adam Dziadek, 98–99. Kraków: Wydawnictwo Aletheia, 2008.
Biedrzycki, Krzysztof. Świat poezji Stanisława Barańczaka. Kraków: Universitas, 1995.
Bieńczyk, Marek. „O trzy drinki do tyłu”. W Marek Bieńczyk, Książka twarzy, 77 –82. Warszawa: Świat Książki, 2011.
Bierezin Jacek. „Wielomiesięczne kryzysy”. NaGłos 29, nr 4 (1991): 65–66.
„Wielomiesięczne kryzysy”. W Określona epoka. Nowa Fala 1968–1993. Wiersze i komentarze. Zredagowane przez Tadeusz Nyczek, 45–46. Kraków: Oficyna Literacka, 1994.
Birkholc, Robert. „Charlie Chaplin w modernizmie wernakularnym polskiego dwudziestolecia międzywojennego”. Tekstualia 57, nr 2 (2019): 19–35.
Bogalecki, Piotr. „Niepodjęta terapia Stanisława Barańczaka. Próba diagnozy postsekularnej”. W Piotr Bogalecki, Szczęśliwe winy teolingwizmu. Polska poezja po roku 1968 w perspektywie postsekularnej, 201–220. Kraków: Universitas, 2016.
Czabanowska-Wróbel, Anna. „«Oddajcie mi moje dzieciństwo…». Pamięć i zapomnienie w twórczości Adama Zagajewskiego”. W Anna Czabanowska-Wróbel, Utopia powtórzenia. Powtórzenie, podmiotowość, pamięć w literaturze modernizmu, 271–286. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019.
Czabanowska-Wróbel, Anna. „Ogień życia. Cykl wierszy Adama Zagajewskiego o matce”. W Anna Czabanowska-Wróbel, Utopia powtórzenia. Powtórzenie, podmiotowość, pamięć w literaturze modernizmu, 257–270. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019.
Czaja, Kamila. „Być «Bogie’em»? O cytowaniu Bogarta i Casablanki w literaturze”. W Opus citatum. O cytacie w kulturze. Zredagowane przez Anna Jarmuszkiewicz i Justyna Tabaszewska, 109–120. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
Czaja, Kamila. „Widmo bogartowskie. Literackie nawiedzenia”. FA-art 90, nr 4 (2012): 37–51.
Czyżak Agnieszka. „Kwestia wyboru”. W Poeta i duch wolności. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka. Zredagowane przez Piotr Śliwiński, 205–213. Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK, 2016.
Dembińska-Pawelec. Joanna. „Wyspa wśród morza. Na marginesie wiersza Stanisława Barańczaka Płynąc na Sutton Island”. W Ameryka Barańczaka. Zredagowane przez Sylwia Karolak i Ewa Rajewska, 105–119. Kraków: Universitas, 2018.
The Faber Book of Movie Verse. Zredagowane przez Philip French i Ken Wlaschin. Londyn–Boston: Faber and Faber, 1993.
Foks, Darek. „Wstęp”. W Zawrót głowy. Antologia polskich wierszy filmowych. Zredagowane przez Darek Foks, 5–10. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej, 2018.
French Philip. „Introduction: A Poet and Pedant Overture”. W The Faber Book of Movie Verse. Zredagowane przez Philip French i Ken Wlaschin, 1–26 . Londyn–Boston: Faber and Faber, 1993.
Giemza, Lech. „Ironiczny autoportret Stanisława Barańczaka”. Napis 14 (2008): 421–431.
Hłasko, Marek. Piękni dwudziestoletni. Warszawa: Czytelnik, 1989.
Jackiewicz, Aleksander. „Zapiski krytyczne. Bogart”. Film 909, nr 19 (1966): 14.
Jäkel, Olaf. Metafory w abstrakcyjnych domenach dyskursu. Kognitywno-lingwistyczna analiza metaforycznych modeli aktywności umysłowej, gospodarki i nauki. Przetłumaczone przez Monika Banaś i Bronisław Drąg. Kraków: Universitas, 2003.
Jaworski, Krzysztof. „Zabawy medialne w poezji polskiej po roku 1989 (kilka uwag z perspektywy uczestnika i obserwatora)”. W Literatura w mediach. Media w literaturze. Doświadczenia odbioru. Zredagowane przez Katarzyna Taborska i Wojciech Kuska, 97–106. Gorzów Wielkopolski: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim, 2010.
Jaworski, Marcin. „Implozja wiersza. O amerykańskiej poezji Stanisława Barańczaka”. W Poeta i duch wolności. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka. Zredagowane przez Piotr Śliwiński, 141–155. Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK, 2016.
Kandziora, Jerzy. Ocalony w gmachu wiersza. O poezji Stanisława Barańczaka. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2007.
Kanfer, Stefan. Humphrey Bogart. Twardziel bez broni. Przetłumaczone przez Bożena Markiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2012.
Kantyka, Przemysław. „Poezja filmowa – film poetycki”. Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 7 (2011): 153–166.
Kornhauser, Julian. Dom, sen i gry dziecięce. Kraków: Znak, 1995.
Kornhauser, Julian. Wiersze zebrane. Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK, 2016.
Koschany, Rafał. „Chaplin jako Charlie. Od figury kina do figury poetyckiej”. Kwartalnik Filmowy 37–38 (2002): 82–90.
Koschany, Rafał. „Literackie filmy urojone”. W Kino, którego nie ma. Zredagowane przez Piotr Zwierzchowski i Adam Wierski, 54–71. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytety Kazimierza Wielkiego, 2014.
Koschany, Rafał. „Pograniczność sztuki i filmoznawstwo interdyscyplinarne. Przykład poezji «filmowej»”. Człowiek i Społeczeństwo 34 (2012): 79–91.
Kövecses, Zoltán. Metaphor in Culture. Universality and Variation. Nowy Jork: Cambridge University Press, 2005.
Lakoff, George i Mark Johnson, Metafory w naszym życiu. Przetłumaczone przez Tomasz P. Krzeszowski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2010.
Lakoff, George i Mark Turner. More than Cool Reason. A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago–Londyn: The University of Chicago Press, 1989.
Lipska, Ewa. Czytnik linii papilarnych. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2015.
Lipska, Ewa. Dom Spokojnej Młodości. Wiersze wybrane. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979.
Lipska, Ewa. „Nie ma we mnie rozpaczy. Nigdy jej nie było. Łzy zostawiam sobie do podlewania kwiatów” [rozmawia Dorota Wodecka], https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,152731,25052455,ewa-lipska-lzy-zostawiam-sobie-do-podlewania-kwiatow.html (dostęp: 7.01.2021).
Lipska, Ewa. Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982.
Lipska, Ewa. Pamięć operacyjna. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2017.
Lipska, Ewa. Sefer. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
Lipska, Ewa. Sklepy zoologiczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.
Misiak, Iwona. „Stanisława Barańczaka dialog chirurga i demiurga”. Teksty Drugie 105, nr 3 (2007): 68–92.
Mizerkiewicz, Tomasz. „Potępieńcze swary? O sporze Bierezina z Barańczakiem”. Polonistyka 384, nr 4 (2001): 220–224.
Mościcki, Paweł. Chaplin. Przewidywanie teraźniejszości. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2017.
Mulet, Katarzyna. „Trauma wyobcowania w Atlantydzie i innych wierszach Stanisława Barańczaka. W Literatura polska obu Ameryk. Studia i szkice. Seria pierwsza. Zredagowane przez Beata Nowacka i Bożena Szałasta-Rogowska, 363–375. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2014.
Niewinni kaznodzieje. Filmowy zestaw wierszy poetów polskich urodzonych w latach 1958–1985. Zredagowane przez Darek Foks. Warszawa–Skierniewice: Polska Federacja Dyskusyjnych Klubów Filmowych, 2001.
Okoński, Michał i Adam Szostkiewcz. „Poeta w krawacie” [rozmowa ze Stanisławem Barańczakiem]. Tygodnik Powszechny nr 51–52 (1994): 12–13.
Opacka-Walasek, Danuta. Chwile i eony. Obrazy czasu w polskiej poezji drugiej połowy XX wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2006.
Opacka-Walasek, Danuta. „«…ta próba jest grana tak, że się na raz dzieją wszystkie sceny». Teatralizacje Stanisława Barańczaka”. W Literatura polska w świecie. Tom VI. Barańczak. Postscriptum. Zredagowane przez Romuald Cudak i Karolina Pospiszil, 27–42. Katowice: Wydawnictwo Gnome, 2016.
Pawelec, Dariusz. Czytając Barańczaka. Katowice: Wydawnictwo Gnome, 1995.
Pawelec, Dariusz. „W poszukiwaniu «świata nieogarnionych rzeczy»”. Fabryka Silesia 10, nr 3 (2015): 100–103.
„Pesymista, który nie podnosi głosu. Ze Stanisławem Barańczakiem e-mailem rozmawia Michał Cichy”. Magazyn Gazety Wyborczej 349, nr 35 (1999): 20–22.
Poprawa, Adam. „Barańczak. 14 akapitów”. Czas Kultury 184, nr 1 (2015): 116–121.
Poprawa, Adam. „Krytyka filmowa Barańczaka”. W Literatura polska w świecie. Tom VI. Barańczak. Postscriptum. Zredagowane przez Romuald Cudak i Karolina Pospiszil, 100–113. Katowice: Wydawnictwo Gnome, 2016.
Poprawa, Adam. „Mitologie Barańczaka. Wypisy porównawcze”. W „Obchodzę urodziny z daleka…”. Szkice o Stanisławie Barańczaku. Zredagowane przez Joanna Dembińska-Pawelec i Dariusz Pawelec, 32–42. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007.
Poprawa, Adam. „Nieufność i afirmacja. O kulturze masowej w twórczości Stanisława Barańczaka”. Literatura i Kultura Popularna 3 (1992): 77–105.
Poprawa, Adam. „Ogórki małosolne antropomorfizowane. Próby o wierszu Za szkłem”. Przestrzenie Teorii 26 (2016): 185–194.
Poprawa, Adam. „Posłowie”. W Stanisław Barańczak, Odbiorca ubezwłasnowolniony. Teksty o kulturze masowej i popularnej. Zredagowane przez Adam Poprawa, 483–510. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 2017.
Przymuszała, Beata. „Usuwanie się ziemi – Ameryka Barańczaka”. W Ameryka Barańczaka. Zredagowane przez Sylwia Karolak i Ewa Rajewska, 121–132. Kraków: Universitas, 2018.
Rajewska, Ewa. „Pauza Barańczaka”. W Poeta i duch wolności. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka. Zredagowane przez Piotr Śliwiński, 175–182. Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK, 2016.
Rasse, Carina, Alexander Onysko i Francesca Citron. „Conceptual metaphors in poetry interpretation: a psycholinguistic approach”. Language and Cognition 12, nr 2 (2020): 310–342.
Sławek, Tadeusz. Rozmowa. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1985.
Sławiński, Janusz. „Wielka metafora”. W Słownik terminów literackich. Zredagowane przez Janusz Sławiński. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 2008.
Stachówna, Grażyna. „Pięćdziesiąt cztery lata oglądania Casablanki”. Dialog 476, nr 7 (1996): 133–148.
Tabęcki, Jacek. „Humphrey Bogart: W czasie i poza czasem”. Iluzjon 18, nr 2 (1985): 7–17.
W samo południe (1952), https://www.imdb.com/title/tt0044706/mediaviewer/rm365116416/ (dostęp: 7.01.2021).
Waksmund, Ryszard. „Historia dzieciństwa – historia kina”. Studia Filmoznawcze 33 (2012), 171–185.
Wójtowicz, Aleksander. „Charlie w Inkipo. Chaplin według Pierwszej Awangardy”. Kwartalnik Filmowy 70 (2010): 6–14.
Zagajewski, Adam. Anteny. Kraków: a5, 2005.
Zagajewski, Adam. Asymetria. Kraków: a5, 2014.
Zagajewski, Adam. „Odeszli wielcy poeci”. W Adam Zagajewski, Substancja nieuporządkowana, 101–120. Kraków: Znak, 2019.
Zagajewski, Adam. Płótno. Paryż: „Zeszyty Literackie”, 1990.
Zagajewski, Adam. Prawdziwe życie. Kraków: a5, 2019.
Zagajewski, Adam. Wiersze wybrane. Kraków: a5, 2017.
Zawrót głowy. Antologia polskich wierszy filmowych. Zredagowane przez Darek Foks. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej, 2018
License
Authors of articles are responsible for securing the rights to other publications (texts, tables, drawings and other illustrations) quoted or reproduced in their texts.