Abstract
The document from 1422, published in Codex Diplomatics Maioris Poloniae (volume VIII, 1989, No. 935), refers to a fortified mansion from Błażejewo at the Bnin Lake, located about 25 km SE from Poznań. The article presents results of archaeological and geological search of this construction that was undertaken in the year 2000. It was further confronted with other written sources referring to medieval history of two Wielkopolska magnate’s houses: Grzymała and Łodzia-Bniński. The article is an important contribution to the recognition of the late medieval fortified architecture in the Wielkopolska region.References
Buko A. 1990 Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań [Sum. Introduction into research of the early medieval Polish pottery], Wrocław.
Dąbrowska M. 1987 Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku [Sum. Tiles and tile stoves in Poland to the end of the XVIIIlh century], Wrocław - Warszawa - Gdańsk - Łódź.
Dymek K. 1995 Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wrocław.
Dzieduszyccy B. iW. 1985 Osadnictwo wczesnośredniowieczne w rejonie Niecki Jezior Bnińskich [Zus. Das frühmittelalterliche Siedlungswesen in der Region der Muldę der Bnin-Seen], (w:) Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Mikroregion bniński (red. J. Żak i J. Fogel), Poznań, s. 141-197.
Dzieduszycki W. 1982 Wczesnomiejska ceramika kruszwicka w okresie od 2 połowy X w. do połowy XIV w. [Sum. The early-urban Kruszwica ceramics from the second half of the 10th to the mid-14,h centuries], Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź.
Dzieduszycki W., Fogel J. 1980 Gród wczesnośredniowieczny w Śremie [Sum. An early-mediaeval fortlet in Śrem], „Slavia Antiqua”, t. XXVI, s. 33-91.
Dziubek E., Ruta S. 1999 Zabytki archeologiczne z dworu w Pabianicach [Sum. Archaeological relicts in the castle in Pabianice], „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, t. V, s. 297-307.
Fogel J. 1975 W kwestii „Walów Zaniemyskich", „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, z. 22, s. 141-157.
Fogel J. 1985 Przemiany osadnictwa mikroregionu bnińskiego w epoce brązu i wczesnych okresach epoki żelaza [Zus. Die Umwandlungen des Siedlungswesens der Bnin-Mikroregion in der Bronzezeit und in den friihen Perioden der Eisenzeit], (w:) Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Mikroregion bniński (red. J. Żak i J. Fogel), Poznań, s. 35-118.
Fogel J. 1995 Tematy archeologiczne w rysunkach i grafikach Kajetana Wincentego Kielisińskiego (1808-1849) [Sum. The Archaeological Themes in the Drawings And the Graphic Art of Kajetan Wincenty Kielisiński (1808-1849], Poznań.
Fryś-Pietraszkowa E. 1994 Rozkwit i zmierzch ceramiki siwej [Zus. Blütezeit und Untergang der Graukeramik], (w:) Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji - Rzeszów, 21-23 IX 1993 (red. A. Gruszczyńska, A. Targońska), Rzeszów, s. 15-19.
Gąsiorowski A. 1968 Urzędnicy wielkopolscy 1385-1500. Spisy [Zus. Das grosspolnische Beamtentum in den Jahren 1385-1500. Verzeichnisse], Poznań.
Gąsiorowski A. 1970 Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce [Rés. Les fonctionnaires de 1’administration lokale en Grande Pologne du haut Moyen-Age], Poznań.
Głosek M. 1998 Dwór murowany w Bąkowej Górze [Zusammenfassung], Łódź.
Grygiel R., Jurek T. 1994 Doliwowie z Nowego Miasta nad Wartą, Dębna i Biechowa. Dzieje rezydencji i ich właścicieli [Sum. The Doliwa family of Nowe Miasto-on-Warta, Dębno and Biechowo. A history of the residences and of their owners], Łódź.
Halecki O. 1911-1913 Ród Łodziów w wiekach średnich, „Miesięcznik Heraldyczny”, t. IV, 1911, s. 113-117, 150-160, 185-189; t. V, 1912, s. 8-14, 47-54, 77-88, 107-115, 144-156, 179-190; t. VI, 1913, s. 8-17, 41-50, 72-77, 102-106.
Hilczerówna Z. 1967 Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku, Wrocław - Warszawa - Kraków.
Jankowska D. 1985 Osadnictwo w Niecce Jezior Bnińskich w epoce kamienia. Mikroregion bniński [Zus. Das Siedlungswesen in der Muldę der Bnin-Seen in der Steinzeit], (w:) Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Mikroregion bniński (red J. Żak i J. Fogel), Poznań, s. 21-34.
Jurek T. 1993 Kasztelan kaliski Andrzej z Bnina ( t 1367) - przodek Bnińskich herbu Łodzią, „Genealogia. Studia i materiały historyczne”, t. 3, s. 3 9 ^ 3 .
Kajzer L. 1990 Zamek w Raciążku [Zus. Das Schloss in Raciążek in Kujawy], Łódź.
Kajzer L. 1991 W sprawie waloryzacji masowych zbiorów ceramiki późnośredniowiecznej i nowożytnej [Sum. On the evaluation of mass assemblages of late medieval and modem pottery], „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, r. 39, nr 4, s. 468^483.
Kajzer L. 1993 Zamki i społeczeństwo. Przemiany architektury i budownictwa obronnego w Polsce w X - XVIII wieku [Zus. Burgen und Gesellschaft. Umwandlungen der Architektur und der Verteidigungsbauten in Polen 10.-18. Jarhundert], Łódź.
Kajzer L. 1994 „Główne momenty” raz jeszcze. Uwagi o przemianach garncarstwa późnośredniowiecznego i nowożytnego w Polsce [Zus. „Hauptmomente” noch einmal. Bemerkungen zu den Veriinderungen in der spatmittelalterlichen und neuzeitlichen Topferei in Polen], (w:) Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych.Materiały z konferencji - Rzeszów, 21-23 IX 1993 (red. A. Gruszczyńska, A. Targońska), Rzeszów, s. 9-13.
Kajzer L. 1996 Wstęp do archeologii historycznej w Polsce [Sum. The introduction to the historical archaeology in Poland], Łódź.
Karłowska-Kamzowa A. 1969 Zamek kórnicki w średniowieczu i epoce nowożytnej, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”, t. 9-10, s. 5-38.
Kirchhoff K. 1994 Kafle naczyniowe i płytowe z okresu od XV do XVIII wieku z Zamku Kórnickiego, Poznań (maszynopis pracy magisterskiej w bibliotece Instytutu Prahistorii UAM w Poznaniu).
Kirschke B., Prinke A. 1995 Grodziska w województwie poznańskim. Katalog stanowisk archeologicznych [Summary], Poznań.
Kóčka-Krenz H. 1993 From the Research into Medieval Wooden Tower Houses on the Polish Territories, (in:) Study of Medieval Archaeology, Lund Studies in Medieval Archaeology, 13, Stockholm, s. 293-299.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski (KDW) 1908-1999 Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski: t. V (wyd. I. Zakrzewski, F. Piekosiński), Poznań
; t. VIII (wyd. A Gąsiorowski, T. Jasiński), Warszawa - Poznań 1989; t. XI (wyd.A. Gąsiorowski, T. Jasiński, T. Jurek, I. Skierska., Poznań 1999.
Kościński B. 1995 Osada w Racocie (stanowiska 18 i 25), gmina Kościan, woj. leszczyńskie [Zus. Friihmittelalterliche Siedlung in Racot (Fst. 18 und 25), Gemeinde Kościan, Woiwodschaft Leszno], (w:) Z badań nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym Wielkopolski południowej (red. Z. Kurnatowska), Poznań, s. 83-258.
Kozierowski S. 1913-1915 Studia nad pierwotnym rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego, III. Ród Wczeliczów, „Miesięcznik Heraldyczny”: t. VI, 1913; t. VII,
Kozierowski S. 1914, s. 59-67, 103-113; t. VIII, 1915, s. 130-156.
Kozierowski S. 1916a Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidiecezji poznańskiej (A-O), „Roczniki TPNP” 41, s. 1-577.
Kozierowski S. 1916b Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidiecezji poznańskiej (P-Ż), „Roczniki TPNP” 42, s. 1-505.
Kozierowski S. 1923 Studia nad pierwotnym rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego, IX. Ród Doliwów, Poznań.
Kozierowski S. 1934 Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań.
Kozierowski S. 1935 Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej archidiecezji poznańskiej, Poznań.
Krause E. 1976 Grodzisko stożkowate w Bninie koło Śremu [Zus. Turmhiigel (Motte) in Bnin neben Śrem], (w:) Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Grodzisko stożkowate (red. J. Żak), Warszawa - Poznań, s. 3-115.
Kruppé J. 1961 Studia nad ceramiką XIV wieku ze Starego Miasta w Warszawie [Sum. Research work on XIVth century ceramics of the Old City of Warsaw], Wroclaw - Warszawa - Kraków.
Kruppé J. 1981 Garncarstwo późnośredniowieczne w Polsce, cz. 1 i 2, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź.
Liber beneficiorum 1950 Liber beneficiorum dioecesis posnaniensis anni 1510 (Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510), [Summary], (red. J. Nowacki), Poznań.
Łaszkiewicz A. 1997 Kafle i piece kaflowe z dworu na kopcu w Krajkowie pod Mosiną, woj. poznańskie [Sum. Tiles and tile stoves from the manor on the mound at Krajkowo near Mosina, Poznań province], Poznań.
Łosiński W., Rogosz R. 1986 Próba periodyzacji ceramiki wczesnośredniowiecznej ze Szczecina, (w:) Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim, Warszawa, s. 51-61.
Maik J. 1988 Wyroby włókiennicze na Pomorzu z okresu rzymskiego i ze średniowiecza [Sum. The textiles of Pomerania in the Roman period and in the middle ages], Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź.
Maik J. 1997 Sukiennictwo elbląskie w średniowieczu [Zus. Elbinger Wollweberei im Mittelalter], Łódź.
Marciniak A. 1991 Budownictwo obronne w „Liber beneficiorum” Jana Długosza a realia archeologiczne [Sum. Defensive buillding in Liber beneficiorum by Jan Długosz and archaeological realities], Folia Archaeologica 12, Łódź, s. 161-198.
Marciniak-Kajzer A., Nowakowski P.A. 1999 Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowisku nr 1 w miejscowości Leszcz, gm. Dąbrówno, w woj. warmińsko-mazurskim [Sum. Rescue excavations at site 1 in Leszcz, Dąbrówno commune, Warmia-Mazury (Ermeland-Mazuria) province], „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, t. V, s. 257-265.
Mizerka J. 1994 Renesansowe kafle piecowe z Gniezna (stan. 225), Poznań (maszynopis pracy magisterskiej w bibliotece Instytutu Prahistorii UAM w Poznaniu). Mutiseli
Mizerka J. 1973 Mutiseli Soil Color Charts, Baltimore.
Niegoda J. 1999 Naczynia ceramiczne, (w:) Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście. Parcele przy ulicy Więziennej 10-11 we Wrocławiu (red. C. Buśko i J. Piekalski), Wrocław, s. 157-182.
Nowacki J. 1964 Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. II. Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój [Sum. The historical boundaries and structure of the Poznań archidiocese], Poznań.
Nowaczyk B. 1985 Rozwój geomorfologiczny rynny glacjalnej Jezior Kómicko-Zaniemyskich (Bnińskich) w aspekcie osadniczym [Zus. Die Geomorphologische Entwicklung der Glazialen Rinne der Kómik-Zaniemyśl-Seen (der Bnin-Seen) in einer Siedlungsblickrichtung], (w:) Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Mikroregion bniński (red. J. Żak i J. Fogel), Poznań, s. 7-19.
Pałubicka A. 1975 Grodzisko wklęsłe w Bninie, pow. śremski [Zus. Niederungsburg in Bnin, Kreis Śrem], (w:) Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Grodzisko wklęsłe (red. J. Żak), Poznań.
Piekalski J. 1991 Wroclaw średniowieczny. Studium kompleksu osadniczego na Ołbinie w VII-XIII w. [Sum. Miedieval Wrocław. Study of the settlement complex at Ołbin in the VII-XIII centuries], Wrocław.
Poliński D. 1996 Przemiany w wytwórczości garncarskiej na ziemi chełmińskiej u schyłku wczesnego i na początku późnego średniowiecza [Sum. Changes in pottery production in the Chełmno land at the end of the early middle ages at the beginning of the late middle ages], Toruń.
Poliński D. 2000 Niektóre związki późnośredniowiecznego garncarstwa ziemi chełmińskiej z obszarami Europy zachodniej [Sum. Some connections between late-medieval pottery production in the Chełmno land and Western Europe], „Archaeologia Historica Polona”, t. 8, s. 115-129.
Rzeźnik P. 1998 Przemiany wytwórczości garncarskiej średniowiecznego Wrocławia w czasie wielkiej reformy miejskiej, (w:) Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. „Rewolucja" XIII wieku (red. K. Wachowski), Wrocław, s. 121-153.
Sikorski A. 1995 Ceramika naczyniowa z Łekna, stanowisko nr 3 (wykopy VIII i IX) [Sum. Pottery from Łekno, stand 3 (Excavation VIII and IX)], (w:) Studia i materiały do dziejów Pałuk (red. A. M. Wyrwa), t. 2, Poznań, s. 95-120.
Sikorski A. 1998 Wyniki analiz fragmentów tkanin odciśniętych na ceramice z osady wczesnośredniowiecznej w Nowej Wsi, s. 12 (43a), (w:) Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska (red. R. Mazurowski), Poznań, s. 191-195.
Sikorski A. 2000 Odciski tkanin na renesansowym kaflu z Łekna [Sum. Cloth imprints on a renaissance stovetile from Łekno], „Archaeologia Historica Polona”, t. 8, s. 143-152.
Słownik historyczno-geograficzny pozn.
Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, część I: zeszyt 1 (A-B), Sikorski A. 1982; zeszyt 2 (Ca-Dębowa Łęka), 1983; zeszyt 3 (Dębowa Łęka-Gorzyca), 1986; zeszyt 4 (Gorzyce-Hyze), 1987; część II: zeszyt 1 (Ihylowiecz-Kęszyca), 1998; zeszyt 2 (Kęszyca-Koszino), 1991; zeszyt 3 (Koszkowo-Kuczyna), 1991; zeszyt 4 (Kuczyna-Lwówek), 1992; część III: zeszyt 1 (Ł-Myszkowo), 1993; zeszyt 2 (Myszkowo-Oporowo), 1995; zeszyt 3 (Oporowo-Pniewo), 1997; zeszyt 4 (Pniewy-Q), 1999; część IV, zeszyt 1 (R), 2001.
Studia i materiały (SiM) 1950-1995 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej: Hensel W., t. 1, Poznań 1950; t. II, Poznań 1953; t. III, Warszawa 1959; Hensel W., Kumatowska-Hilczer Z., t. IV, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1972; t. V, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1980; t. VI, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1987; Hensel W., Kumatowska-Hilczer Z., Łosińska A., t. VII, Poznań - Toruń 1995.
Sulkowska-Tuszyńska K. 1997 Średniowieczne naczynia ceramiczne z klasztoru norbertanek w Strzelnie [Summary], Toruń.
Szamałek K., Dudziak-Jankowiakowa J., Karolczak Z. 1979 Osadnictwo podgrodzia bnińskiego [Zus. Besiedlung der Vorburg in Bnin], (w:) Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Podgrodzie (red. J. Żak), Poznań.
Szweda A. 2001 Ród Grzymałów w Wielkopolsce, Toruń.
Urzędnicy 1985 Urzędnicy wielkopolscy X1I-XV wieku. Spisy (opr. M. Bielińska, A. Gąsiorowski, J. Łojko, red. A. Gąsiorowski), Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź.
Wielkopolskie roty 1960 Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku (wyd. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz), t. II. Roty pyzdrskie, Warszawa - Poznań - Wrocław.
Wojciechowski A. 1999 Late Glacial and Holocene Lake - level Fluctuations on the Kómik-Zaniemyśl Lake Area, Great Poland Lowland, „Quaternary Studies in Poland”, 16, s. 81-101.