Keywords
early Middle Ages
chronology
millennium research
Greater Poland
stronghold
How to Cite
Abstract
The article presents the results of another archaeological analysis carried out on materials from an early medieval settlement in Dusina in southern Greater Poland. The data obtained during the excavations, during the millennium research, prompted the recognition of the settlement as the oldest motte-type object in Poland. During the verification of the old findings, the ceramic material and the stratigraphic situation were re-analyzed, radiocarbon dating was made, and historical and cartographic data were used to confirm the chronology of the stronghold as well as the course of events that led to severe damage and disturbance of the original appearance of the stronghold. A contour plan and a model of the terrain were also prepared.
References
Brzostowicz, M., 2002, Bruszczewski zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu. Poznań: Wydawnictwo Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.
Brzostowicz, M., 2003, Bruszczewo i Spławie – dwa przykłady grodów plemiennych z południowej Wielkopolski. Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne, 6, 15–31.
Brzostowicz, M., 2016, Grodzisko wczesnośredniowieczne w Spławiu, woj. wielkopolskie. Wyniki badań archeologicznych. Poznań: Wydawnictwo Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.
Buko, A., 1990, Ceramika wczesnopolska: wprowadzenie do badań. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bravermanová, M., 2011, The so-called armour of. St. Wenceslaus – a historical introduction. Acta Militaria Mediaevalia, 8, 213–220.
Chmielowska, A., Marosik, P., 1989. Wczesnośredniowieczne budownictwo obronne między Prosną i Pilicą. Warszawa – Łódź: PWN.
Chorowska, M., Dudziak, T., Jaworski, K., Kwaśniewski, A., 2009, Zamki i dwory obronne w Sudetach, t. II: Księstwo Jaworskie. Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Chudziak, W., 1996, Zasiedlenie strefy Chełmińsko-Dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu (VII–XI wiek). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Chrzan, K., 2018, Miejsce w krajobrazie oraz funkcje wczesnośredniowiecznych grodów w dorzeczach środkowej i górnej Obry, Baryczy oraz środkowej Prosny w IX i X w. Przegląd Archeologiczny, 66, 261–282.
Dzięciołowski, E., Hilczerówna, Z., 1961, Z badań nad zapleczem osadniczym wczesnośredniowiecznych grodów w Daleszynie i Dusinie w pow. gostyńskim (Zeszyty Naukowe UAM. Archeologia – Etnografia, t. 2).
Dulinicz, M., 1994, Problem datowania grodzisk typu Tornow i grupy Tornow-Klenica. Archeologia Polski, 39(1–2), 30–49.
Dymaczewski, A., 1961, Badania w ogrodzie przy ulicy Wieżowej 2–4 w Poznaniu w latach 1939, 1950–1953. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 3 (s. 135–203). Wrocław – Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Ginalski, J., Kotowicz, P.N., 2004, Elementy uzbrojenia i oporządzenia jeździeckiego z grodziska wczesnośredniowiecznego „Horodyszcze” w Trepczy, pow. Sanok, stan. 2. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 25, 187–257.
Gradowski, M., Żygulski, Z., 1982, Słownik polskiej terminologii uzbrojenia historycznego. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Generalny Konserwator Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
Grygiel, R., Jurek, T., 1996, Doliwowie z Nowego Miasta nad Wartą, Dębna i Biechowa. Dzieje rezydencji i ich właścicieli. Łódź: Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi.
Hensel, W., 1950, Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 1. Poznań: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hensel, W., 1956, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hilczerówna, Z., 1959, Sprawozdanie z badań zwiadowczych na grodzisku w Daleszynie, stan. 22, w pow. gostyńskim. Sprawozdania Archeologiczne, 5, 145–157.
Hilczerówna, 1960, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Daleszynie (stan. 2) w pow. gostyńskim. Poznań: PWN.
Hilczerówna, 1967, Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hildebrandt-Radke, I., Przybycin, J., 2011, Zmiany sieci hydrograficznej i zalesienia a melioracje regionu środkowej Obry (centralna Wielkopolska) w świetle danych historycznych i materiału kartograficznego. Przegląd Geograficzny, 83, 323–342.
Hołowińska, Z., 1956, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Bonikowie w powiecie kościańskim. Wyniki badań z lata 1951–1953. Poznań: PWN.
Jasnosz, S., 1958, Grodzisko wczesnośredniowieczne w m. Dusina, pow. Gostyń. Wiadomości Archeologiczne, 25, 262–267.
Jasnosz, S., 1963, Z problematyki badań wczesnośredniowiecznych osad otwartych na podstawie wykopalisk w Bruszczewie, pow. Kościan. Fontes Archaeologici Posnanienses, 14, 198–205.
Kaczmarek, M., 2002, Zachodniowielkopolskie społeczności kultury łużyckiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Kaczmarek, M., 2017, Nadziejewo. Cmentarzysko ciałopalne z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w środkowej Wielkopolsce. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Kajzer, L., 1993, Zamki i społeczeństwo. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kajzer, L., 1996, Wstęp do archeologii historycznej w Polsce. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kara, M., 2004, Archeologia o początkach państwa Piastów (wybrane zagadnienia). W: W. Fałkowski (red.), Kolory i struktury średniowiecza (s. 253–317). Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Kara, M., 2009, Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne. Poznań: IAE PAN.
Kara, M., 2016, Relikty osadnictwa ze starszych faz wczesnego średniowiecza oraz przełomu faz starszych i młodszych (od około VI/VII do pierwszej połowy XI w.) z obszaru obecnej tzw. małej aglomeracji miasta Poznania. Próba zarysu przemian osadniczych według nowszych ustaleń archeologii. W: M. Kara, M. Makohonienko, A. Michałowski (red.), Przemiany osadnictwa i środowiska przyrodniczego Poznania i okolic od schyłku starożytności do lokacji miasta (s. 71–132). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Kara, M., 2017, Polish archaeology in the „Millenium” research on the Early Polish State, with particular emphasis on the Poznań research centre. Major research paradigms. Przegląd Archeologiczny, 65, 151–167.
Kihl-Byczko, E., 1965, Badania ratunkowe na stan. 1 w Dusinie w pow. gostyńskim w roku 1955. Przegląd Archeologiczny, 17, 207–217.
Knorr H.A., 1937, Die slawische Keramik zwischen Elbe und Oder. Leipzig: Curt Kabitzsch Verlag.
Kola, A., Wilke, G., 2000, Mosty sprzed tysiąca lat. Archeologiczne badania prowadzone przy rezydencji pierwszych Piastów na Ostrowie Lednickim. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika.
Kolberg, O., 1875, Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce (Wielkie Księstwo Poznańskie, cz.1. Dzieła wszystkie, t. 9). Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kolberg, O., 1875, Wielkie Księstwo Poznańskie, cz. I. Dzieła wszystkie, t. 9. Kraków: Oskar Kolberg.
Kondracki, J. 1998, Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Kowalenko, W., 1938, Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohistoryczne. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Kurnatowska, Z., 2003, Grody wielkopolskie jako źródło do poznania wczesnego średniowiecza. Wielkopolskie sprawozdania archeologiczne, 6, 10–14.
Kurnatowska, Z., 1997, Czy millenium było „tragedią polskiej archeologii”? W: M. Głosek (red.), Archeologia i starożytnicy. Studia dedykowane Profesorowi Andrzejowi Abramowiczowi w 70 rocznicę urodzin (s. 147–156). Łódź: IAE PAN.
Kurnatowska, Z., Kara, M., 2008, Wielkopolska południowa między Ziemią Gnieźnieńską a Śląskiem. W: J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu (s. 157–169). Wrocław: IAE PAN.
Kurnatowska, Z., Łosińska, A., 1990, Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Wielkopolsce. W: M. Kobusiewicz, Z. Kurnatowska, W. Łosiński, T. Makiewicz (red.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce (s. 105–153). Poznań – Wrocław – Warszawa: IAE PAN.
Lasak, I., 2014, Materiał ruchomy z osady kultury łużyckiej. W: M. Masojć (red), Obozowiska. Osady. Wsie. Wrocław-Widawa, t. 17 (s. 89–158). Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Łosiński, W., 1982, Osadnictwo plemienne Pomorza (VI–X wiek). Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łosiński, W., Olczak, J., Siuchniński, K., 1971, Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa koszalińskiego. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Łukasiewicz, K., 1939, Przedmioty żelazne z Gniezna. W: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk (s. 48–51). Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Machnik, J., 1961, Wyniki badań w latach 1953–1954. W: S. Nosek (red.), Igołomia, cz. I: Osada wczesnośredniowieczna (s. 11–113). Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Malinowska, M., 1961, Badania na stanowisku Ostrów Tumski 17 w Poznaniu w latach 1953–1954. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 3 (s. 7–95). Wrocław – Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Malinowska, M., 1974, Badania wykopaliskowe na placu Katedralnym w 1958–1959 r. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 6 (s. 7–30). Wrocław – Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Marciniak-Kajzer, A., 2011, Średniowieczny dwór rycerski w Polsce. Wizerunek archeologiczny. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Marciniak-Kajzer, A., 2018, Gródki stożkowate czy zamki typu motte. Archaeologia Historica Polona, 26, 59–70.
Marciniak-Kajzer, A., 2019, O badaniach wielkopolskich „grodzisk stożkowatych”. Fontes Archaeologici Posnanienses, 55, 233–242.
Nadolski, A., 1954, Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI, XII wieku. Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Nadolski, A., 1956, Polskie siły zbrojne w czasach Bolesława Chrobrego. Zarys strategii i taktyki (Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis, t. 5). Łódz: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Nadolski, A., Grabarczykowa, E., 1985, Militaria z grodziska w Plemiętach. Uzbrojenie ochronne. W: A. Nadolski (red.), Plemięta. Średniowieczny gródek w ziemi chełmińskiej (s. 85–98). Warszawa – Poznań – Toruń: PWN.
Nowakowski, D., 2008, Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w Średniowieczu. Wrocław: IAE PAN.
Nowakowski, D., 2017, Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne. Wrocław. IAE PAN.
Olczak, J., Siuchniński, K., 1969, Sprawozdanie z badań weryfikacyjnych grodzisk prowadzonych na terenie powiatu szczecineckiego (1967 r.), bytowskiego (1968 r.) i sławieńskiego (1968 r.). W: A. Cofta-Broniewska (red.), Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie województwa koszalińskiego w latach 1967–1968 (s. 106–129). Koszalin: PWN.
Pawlak, E., Pawlak, P., 2019, Gród z czasów plemiennych na stanowisku 2 w Dąbrówce. Umocnienia oraz zabudowa majdanu. W: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrowka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie (s. 67–146). Poznań: Muzeum Archeologiczne.
Pleiner, R., 2011, Mail of St. Wenceslaus – metallography of rings. Acta Militaria Mediaevalia, 8, 221–228.
Poklewska-Koziełł, M., 2019, Gródek na stanowisku 1 w Dąbrówce w świetle badań. W: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrowka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie (s. 652–656). Poznań: Muzeum Archeologiczne.
Rauhut, L., Rauhut, J., Potemski, Cz., 1962, Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na grodzisku „Wyszogród” w Fordonie, pow. Bydgoszcz w r. 1959. Wiadomości Archeologiczne, 27, 296–297.
Sikora, J., 2009, Ziemie centralnej Polski we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Strzyżewski, Cz., Łastowiecki, M., Kara, M., 2003, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Moraczewie pod Ostrowem Lednickim. Komunikat o wynikach badań archeologicznych w latach 1977–1981. Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne, 6, 76–93.
Szczurek, G., Pudełko, E., 2015, Szadek. Cmentarzysko z przełomu epok brązu i żelaza w południowo-wschodniej Wielkopolsce. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Szydłowski, J., 1970, Wczesnośredniowieczne grodzisko w Lubomii, pow. Wodzisław Śląski, po trzech sezonach wykopaliskowych (1966–1968). Sprawozdania Archeologiczne, 22, 173–193.
Śmigielski, W., 1975, Dakowy Mokre, pow. Nowy Tomyśl, stanowisko 1. Informator Archeologiczny. Badania rok 1974, 159–160.
Świątkiewicz, P., 2010, Militaria ze średniowiecznego grodziska w Raciążu. Acta Militaria Mediaevalia, 6, 7–92.
Teske, G., 2003, Budownictwo grodowe w Wielkopolsce południowej w państwie pierwszych Piastów. Wstęp do problematyki. Wielopolskie Sprawozdania Archeologiczne, 6, 105–115.
Wachowski, K., 1984, Militaria z grodu na Ostrówku w Opolu. W: B. Gediga (red.), Studia nad kulturą wczesnopolskiego Opola. Militaria – wyroby bursztynowe (s. 11–112). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.