Abstrakt
The article presents methodological and practical experiences of an inter-university research project “Language of boundaries – Boundaries of language. Paralinguistic aspects of intercultural communication”, one of project tasks being conducting interviews with Polish and German senior respondents. The project aims were, among others, to investigate linguistic and cultural awareness, the sense of proximity/alienness with the culture and the others in the transborder area and the processes of mutual accommodation. In this context, senior respondents are a particularly precious target group in language contact studies as they are witnesses of linguistic identity and cultural memory. The interviews took place in the Polish-German border region of Frankfurt/Oder and Słubice. The respondents were asked questions included in a questionnaire that was especially prepared for the purpose. The questions included among other things questions about the respondents’ origins, professional life, education, daily habits, languages spoken by them, attitudes towards the other cultural group. The authors have not only presented theoretical basics of transborder studies, accommodation processes and age studies, but they have also given practical tips on what should be considered when doing interviews with the elderly. The article includes a summary of the answers given by the two groups of the respondents. With the article, the authors intend to contribute methodologically to future socio- and gerontolinguistic studies.
Badania zrealizowano w ramach projektu Język pogranicza – pogranicze języka. Parajęzykowe aspekty komunikacji międzykulturowej (UMO: Nr 0106/NPRH3/H12/82/2014) finansowanego przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki.
Finansowanie
Badania zrealizowano w ramach projektu Język pogranicza – pogranicze języka. Parajęzykowe aspekty komunikacji międzykulturowej (UMO: Nr 0106/NPRH3/H12/82/2014) finansowanego przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki.
Bibliografia
Assmann, J. (2008) Communicative and Cultural Memory. In: A. Erll and A. Nünning (eds.): Cultural Memory Studies. An International and Interdisciplinary Handbook 109–118. Berlin, New York: de Gruyter.
Barker, V., Giles, H. and Harwood, J. (2004) Intra- and intergroup perspectives on intergenerational communication. In: J. Coupland, J.F. Nussbaum (eds.): Handbook of communication and aging research. 2nd edition: 139–166. Mahwah, NJ: Erlbaum.
Basara, A. and Zduńska, H. (1969) Z zagadnień integracji językowej na Ziemiach Zachodnich. In: Prace Filologiczne XIX: 245–262.
Bell, A. (1991) The Language of News Media. Oxford.
Biggar, J. (1979) The Sociology of Aging. In: J. Lloyd, W. Mack and J. Pease (eds.): Sociology and Social Life 127–158. New York: D. van Nostrand Company.
Bonacchi, S. (2016) Partnerorientierung im unhöflichen Miteinander: Adressatenzuschnitt oder Akkommodationsprozesse? Betreut und bearbeitet von Silvia Bonacchi, Susanne Günthner, Beata Mikolajczyk, Claudia Wich-Reif, Britt-Marie Schuster und Qiang Zhu. In: Akten des XIII. Internationalen Germanistenkongresses Shanghai 2015 – Germanistik zwischen Tradition und Innovation. Band 3. Herausgegeben von Jianhua Zhu und Michael Szurawitzki 21–26. Frankfurt/Main, Berlin et al.: Lang.
Bot, K. de and Schrauf, R.W. (eds.) (2009) Language development over the lifespan. New York: Routledge.
Busse, E.W. (1968) Theories of Aging. In: E.W. Busse and E. Pfeifer (eds.): Behavior and Adaptation in Late Life 5–32. Boston: Little Brown and Company.
Buursink, J. (2001) The binational reality of border-crossing cities. In: Geojournal 54/1: 7–19.
Clark, M. (2011) Co? Was? German-Polish Linguistic Attitudes in Frankfurt (Oder). Bryn Mawr College. Retrieved on 8 January 2018 from https://www.swarthmore.edu/sites/default/files/assets/documents/linguistics/2011_Clark.pdf
Coupland, N. and Nussbaum, J. F. (eds.) (1993) Discourse and Lifespan Identity. Newbury Park, CA: SAGE.
Coupland, N., Coupland, J. and Giles, H. (1991) Language, Society and the Elderly. Oxford: Blackwell.
Dannefer, D. and Phillipson Ch. (2010) Handbook of Social Gerontology. Los Angeles: Sage. Deppermann, A. (2013) Zur Einführung: Was ist eine “Interaktionale Linguistik des Verstehens”? In: A. Deppermann (ed.) Deutsche Sprache 1/13/2013. Themenheft: Interaktionale Linguistik des Verstehens 1–5.
Dyk, S. van (2015) Soziologie des Alters. Bielefeld: transcript.
Emery, O. (1988) Linguistic decrement in normal aging. In: Language and Communication 6: 47–64.
Englert, C.K. and Engbersen, A.M. (2013) Age and language use. In: Handbook of Pragmatics. Amsterdam/Philadelphia.
Garner, D. (1999) Fundamentals of Feminist Gerontology. London/New York: Routledge.
Gessinger, J., Berner, E., Böhm, M., Fischer, Ch. And Schröter, U. (2005) Umgangssprache in Brandenburg. Retrieved on 8 January 2018 from http://verlag.ub.uni-potsdam.de/html/11/html/gessing.htm
Giles, H., Coupland, N. and Wiemann, J. (eds.) (1990) Communication, health and the elderly. London: Manchester University Press.
Gold, D.P., Arbuckle, T.Y. and Andres, D. (1994) Verbosity in Older Adults. In: M.L. Hummert, J. Wiemann and J. Nussbaum (eds.) (1994) Interpersonal communication in the Older Adulthood 107–129. Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage Publications.
Green, B.S. (1993) Gerontology and the Construction of Old Age: A Study in Discourse Analysis. New York: Aldine de Gruyter.
Halicka, M. (2004) Satysfakcja życiowa ludzi starszych. Białystok: Akademia Medyczna.
Hammersley, M. and Atkinson, P. (1995) Ethnography. Principles in practice. London: Routledge.
Holmes, J. and Hazen, K. (eds.) (2014) Research Methods in Sociolinguistics. A Practical Guide. Wiley Blackwell.
Holmes, J. and Marra, M. (eds.) (2010) Femininity, Feminism and Gendered Discourse: A Selected and Edited Collection of Papers from the Fifth International Language and Gender Association Conference (IGALA5). Cambridge Scholars Publishing.
Hülsen-Esch, A. von, Seidler, M. and Tagsold, Ch. (eds.) (2013) Methoden der Alter(n)sforschung: Disziplinäre Positionen und transdisziplinäre Perspektiven. Bielefeld: transcript.
Jańczak, J., Seyfried, E. and Trosiak, C. (2011) Bordering the Other. Mutual Relations of Poland and Germany from a Multidisciplinary Perspective. Berlin, Poznań: HfWuR/WNPiD.
Jańczak, J. (2012) Integracja europejska w mikroperspektywie. Graniczne miasta bliźniacze w Europie Zachodniej i Środkowo-Wschodniej [European integration from a microperspective. Border twin-cities in Central Eastern-Europe]. In: Środkowoeuropejskie Studia Polityczne 4: 27–45.
Jańczak, B. (2015a) Trzecia przestrzeń, hybrydyzacja, blending? O polsko-niemieckim kontakcie językowym w obszarze przygranicznym. In: M. Czabańska-Rosada et al. (eds.): Pogranicze wschodnie i zachodnie 333–350. Warszawa: SOW PAN.
Jańczak, B. (2015b) German-Polish Border: Language Contact and Language Use on the Example of Forms of Address of Polish Vendors from Słubice Bazaar. In: D. Rellstab and N. Siponkoski (eds.) Rajojen dynamiikkaa, Gränsernas dynamik, Borders under Negotiation, Grenzen und ihre Dynamik. VAKKI-symposiumi XXXV 12.-13.02.2015. Vaasa: VAKKI Publications 4: 117–126.
Jańczak, B. (2016a) Integracja kulturowa polsko-niemieckiego borderscape’u na przykładzie dwumiasta „Słubfurt”: jedność czy różnorodność”. In: A. Szerląg (ed.): Multicultural Studies I (1/2016): 103–114.
Jańczak, B. (2016b) German-Polish Borderscapes: Bordering and Debordering of Communication – an Example of Słubice. In: Universal Journal of Educational Research 4(9). Retrieved on 8 January 2018 from http://www.hrpub.org/download/20160830/UJER12-19507050.pdf
Jańczak, B. (2016c) German Language Acquisition and Regional Policy towards Bilingual Education in the Polish-German Borderland. In: J. Pilarska, A. Szerląg and A. Urbanek (eds.): Atomization or Integration? Transborder Aspects of Multipedagogy 353–369. Cambridge Scholars Publishing.
Jańczak, B. (2016d) German-Polish bilingualism: bilingual language education and language policy – Polish towns in the German-Polish border region. In: L. Sciriha (ed.): International perspectives on bilingualism 91–107. Cambridge Scholars Publishing.
Katz, S. (2005): Cultural Aging: Life Course, Lifestyle and Senior Worlds. Peterborough, Ont.: Broadview.
Karpiński, M. and Klessa, K. (2018) Methods, tools and techniques for multimodal analysis of accommodation in intercultural communication. Computational Methods in Science and Technology 24(1), 29–41. DOI: http://dx.doi.org/10.12921/cmst.2018.0000006
Katz, S. (2005) Cultural Aging. Life Course, Lifestyle and Senior Worlds. Broadview Press.
Katz, S. (2014) What Is Age Studies? In: Age Culture Humanities 1. Conway: The Athenaeum Press at Coastal Carolina University. Retrieved on 8 January 2018 from http://ageculturehumanities.org/WP/what-is-age-studies/
Kemper, S. (1992) Language and Aging. In: F.I.M. Craik and T.A. Salthouse (eds.): The Handbook of Aging and Cognition 213–270. Hillsdale, New Jersey: Erlbaum.
Kemper, S. and Anagnopoulos, C. (1989) Language and Aging. In: Annual Review of Applied Linguistics 10: 37–50.
Kemper, S. and Lyons, K. (1994) The Effect of Alzheimer’s Dementia on Language and Communication. In: M.L. Hummert, J. Wiemann and J. Nussbaum (eds.) (1994): Interpersonal communication in the Older Adulthood 58–82. Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage.
Kiełkiewicz-Janowiak, A. (2011) Discursive construction of (elderly) age identity in Poland. In: A. Duszak and U. Okulska (eds.): Language, Culture and the Dynamics of Age 253–272. Göttingen: De Gruyter Mouton.
Kimura, G.C. (2013) Polnisch im Kontext der Arbeitnehmerfreizügigkeit in der deutsch-polnischen Grenzregion. In: Polnisch in Deutschland – Zeitschrift der Bundesvereinigung der Polnischlehrkräfte 1/2013: 37–45.
Kimura, G.C. (2014a): Strategie komunikacji językowej na polsko-niemieckim pograniczu. In: Język, Komunikacja, Informacja 8: 109–124.
Kimura, G.C. (2014b) Arbeitnehmerfreizügigkeit und Sprache – mit besonderer Berücksichtigung der deutsch-polnischen Grenzregion / Swoboda przepływu pracowników a znajomość języka – ze szczególnym uwzględnieniem polsko-niemieckiego regionu przygranicznego. In: D. Jajeśniak-Quast, L. Kiel and M. Kłodnicki (eds.): Swobodny przepływ pracowników między Polską i Niemcami – próba bilansu z różnych perspektyw / Arbeitnehmerfreizügigkeit zwischen Deutschland und Polen – eine Zwischenbilanz aus unterschiedlichen Perspektiven 103–122, 249–267. Berlin: epubli.
Krause, M. (2006) Erinnerndes Erzählen – erzählendes Erinnern: verifikative Strategien in narrativen Interviews. In: Th. Berger, J. Raecke and Th. Reuther (eds.): Slavistische Linguistik 2004/2005. Referate des XXXI. Konstanzer Slavistischen Arbeitstreffens. München 247–270.
Krüger, C. (2016) Diskurse des Altern(s).Öffentliches Sprechen über Alter in der Bundesrepublik. Berlin et al.: de Gruyter.
Kumlehn, M. and Kubik, A. (eds.) (2012) Konstrukte gelingenden Alterns. Stuttgart: Kohlhammer.
Majewicz, A.F. and Wicherkiewicz, T. (1998) Minority Rights Abuse in Communist Poland and Inherited Issues. In: Acta Slavica Iaponica 16. Retrieved on 8 January 2018 from http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/publictn/acta/16/alfred/alfred.html and http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/publictn/acta/16/alfred/alfred-1-2.html
Mannheim, K. (1952) The Problem of Generation. In: K. Mannheim: Essays on the Sociology of Knowledge. London: RKP.
Naegele, G., Olbermann, E. and Kuhlmann, A. (eds.) (2016) Teilhabe im Alter gestalten. Aktuelle Themen der Sozialen Gerontologie. Wiesbaden: Springer VS.
Nelson, T.D. (ed.) (2002) Ageism: Stereotyping and prejudice against older persons. Cambridge: MIT.
Nelson, T.D. (2005) Ageism: Prejudice Against Our Feared Future Self. In: Journal of Social Issues 61/2: 207–221.
Nussbaum, J.F. and Coupland, J. (eds.) (2004) Handbook of Communication and Aging Research. 2nd edition. London: Erlbaum.
Okulska, U. (2011) Discursive construction of the JPII Generation in letters of Polish children and teenagers to Pope John Paul II. In: A. Duszak and U. Okulska (eds.): Language, Culture and the Dynamics of Age 139–190. Göttingen: de Gruyter Mouton.
Ostrowska, A. (2010) Polish Women 50+. How do we age? In: Polish Sociological Review 4 (172): 411–428.
Paryl, W. (1978) Oddziaływanie języka literackiego na niektóre dialekty Ziem Zachodnich. In: Studia Linguistica IV: 71–82.
Paryl, W. (1982) O metodzie badań integracji językowej. In: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Szczecinie. Prace Wydziału Humanistycznego 38: 289–308.
Perek-Białas, A. and Hoff, J. (eds.) (2008) The Ageing Societies in Central and Eastern Europe: Some Problems – Some Solutions. Cracow: Jagiellonian University Press
Raasch, A. (2008) Grenzkompetenz – von der Definition zur Evaluation zur Anwendung. In: M. Bień-Lietz and T. Vogel (eds.): Frühstart in die Nachbarsprache. Handbuch für den Spracherwerb in der deutsch-polnischen Grenzregion 9–15. Frankfurt (Oder): Europa-Universität Viadrina.
Raasch, A. (2011) Im Fokus: die Sprachen. Grenzregionen rücken in das Zentrum des Interesses. In: A. Kliewer and M. Cerovska (eds.): Wider den Einheitsunterricht. Deutschlernen an der Grenze 5–14. Liberec: Technische Universität.
Ritzer, G. (ed.) (2007) Blackwell Encyclopedia of Sociology. Blackwell Publishing.
Scharloth, J. (2011) 1968. Eine Kommunikationsgeschichte. Paderborn: Fink.
Schultz, H. (2004) Geteilte Städte oder Zwillingsstädte? Konjunkturen von Trennung und Kooperation. In: J. Becker and A. Komlosy (eds.): Grenzen weltweit. Zonen, Linien, Mauern im historischen Vergleich 161–183. Wien: Promedia.
Thimm, C. (2000) Alter – Sprache – Geschlecht. Sprach- und Kommunikationswissenschaftliche Perspektiven auf das höhere Lebensalter. Frankfurt/New York: Campus.
Wolff, K. (1978) The Biological, Sociological and Psychological Aspects of Aging. Springfield: Charles C. Thomas Publisher.
Zagórski, Z. (1982) O badaniach integracji językowej w zakresie świadomości językowej w kilku województwach zachodnich. Wrocław.
Zagórski, Z., Sieradzki, A. and Grzelakowa, E. (1992–1996): Mały atlas językowy województwa gorzowskiego. Poznań.
Zdaniukiewicz, A. (1973) Procesy integracji językowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych w świetle analizy ilościowej. In: Prace Filologiczne XXIII: 281–288.
Zenderowski, R. and Brzezińska, M. (2014) Miasta podzielone granicą państwową w nowych państwach członkowskich UE: od separacji do integracji [Cities divided by state border in the new EU member states]. In: Pogranicze. Polish Borderlands Studies 2/2: 164-183.
Zielińska, A. (2013) Mowa pogranicza: studium o językach i tożsamościach w regionie lubuskim [Language in borderland – Study on languages and identities in the Lubusz region]. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.