Jak cytować
Abstrakt
Tematem artykułu są zmiany nierówności edukacyjnych w Polsce w okresie powojennym oraz porównania międzynarodowe. Nierówności zdefiniowano jako porównanie szans na studia tych osób, których ojcowie mieli wykształcenie zasadnicze zawodowe lub niższe z tymi, których ojcowie mieli wykształcenie wyższe. Taka definicja w zasadzie odpowiadała nierówności dzielącej młodzież inteligencką oraz młodzież pochodzącą z rodzin chłopskich i robotniczych. Porównano też nierówności w dostępie do studiów między kobietami i mężczyznami. Okazuje się, że w okresie powojennym nastąpiło wyrównanie szans obu płci, a nawet zarysowała się lekka przewaga kobiet. Natomiast nierówność związana z pochodzeniem nie zmieniła się mimo okresu socjalizmu, a nawet od połowy lat sześćdziesiątych najprawdopodobniej rosła. Porównania międzynarodowe wskazują, że w Polsce nierówności związane z pochodzeniem były większe niż w wybranych krajach Europy Zachodniej, mimo dość ugruntowanego przekonania, że socjalizm sprzyjał wyrównaniu szans edukacyjnych. Powstaje pytanie, czy utrzymywanie się nierówności edukacyjnych w Polsce oraz ich większy rozmiar niż w innych krajach europejskich był związany z cechami polskiego systemu szkolnego (mały procent młodzieży przechodzącej na studia, duży zaś - kończącej naukę na zasadniczej szkole zawodowej), czy też raczej z nierównościami społecznymi między porównywanymi kategoriami, istniejącymi poza szkołą. Autor opowiada się za tą ostatnią hipotezą.
Bibliografia
Bernstein B. 1972a Class and Pedagogies: Visible and Invisible, w: J. Karabel, A.H. Halsey (eds.): Power and Ideology in Education, New York, Oxford University Press.
Bernstein B. 1972b Social Class, Language and Socialization, w: J. Karabel, A.H. Halsey (eds.): Power and Ideology in Education, New York, Otford University Press.
Białecki I. 1982 Wybór szkoły a reprodukcja struktury społecznej, Ossolineum, Warszawa.
Białecki I. 1996 Alfabetyzm funkcjonalny, „Res Publica Nowa”, czerwiec, nr 6(93).
Białecki I., Domański H. 1995 Employment Opportunities in Poland's Changing Economy, „European Journal of Education”, vol. 30, nr 2, s. 171-185.
Białecki I., Heyns B. 1993 Educational Attainments and the Status of Women in Transition in Poland, w: V.M. Moghadam (ed.): Democratic Reform and the Position of Women in Transitional Economies, Clarendon Press, Oxford.
Białecki I., Sikorska J. (red.) 1998 Wykształcenie i rynek, TEPIS, Warszawa.
Boudon R. 1973 Education, Opportunity and Social Inequality, New York, John Wiley and Sons.
Bordieu P, Passeron J.C. 1970 La reproduction: elements pour une theorie du systeme d’enseignements, Paris, Les Editions de Minuit.
Coleman J. i in. 1969 Equality of Educational Opportunity, Cambridge, Mass., Harvard University Press.
Domański H. 1992 Zadowolony niewolnik. Studium o nierównościach między mężczyznami i kobietami w Polsce, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Education... 1993 Education at a Glance. OECD Indicators, OECD, Paris.
Edukacja... 1996 Edukacja w zmieniającym się społeczeństwie, przygotował zespół pod kierunkiem I. Białeckiego, MEN, TEPIS, Warszawa.
Herrenstein R., Murray C. 1996 The Bell Curve. Intelligence and Class Structure in American Life, Simon & Schuster, New York.
Heyns B., Białecki I. 1993 lnequality in Education in Post-war Poland, w: H.P. Blossfield, Y. Shavit (eds.): Persistent lnequality: Changing Educational Stratification in Thirteen Countries, Westview Press, Boulder, Colorado.
Jastrząb-Mrozicka M. 1974 Społeczne procesy wyboru studiów wyższych, PWN, Warszawa.
Jencks Ch. i in. 1972 Inequality: A Reassessment of the Effects of Family and Schooling in America, New York, Basic Books.
JensenA. 1969 How Much Can We Boost IQ Scholastic Achievement, „Harvard Educational Review”, vol. 39, Winter.
Kwieciński Z. 1974 Środowisko a wyniki pracy szkoły, WSiP, Warszawa.
Kwieciński Z. 1980 Drogi szkolne młodzieży a środowisko, WSiP, Warszawa.
Mateju P. 1993 Who Won and Who Lost in Socialist Redistribution in Czechoslovakia, w: H.P. Blossfield, Y. Shavit (eds.): Persistent lnequality: Changing Educational Stratification in Thirteen Countries, Westview Press, Boulder, Colorado.
Misztal M. 1979 Rola wartości i aspiracji w procesie osiągnięć edukacyjnych i zawodowych, Warszawa.
Przejście między edukacją... 1998 Przejście między edukacją a rynkiem pracy, raport przygotowany przez I. Białeckiego przez zespół w składzie: A. Buchner-Jeziorska, E. Drogosz-Zabłocka, J. Gęciski, G. Koptas, A. Kowalska, Warszawa.
Woźnicki J. (red.) 1998a Model publicznej szkoły wyższej i jej otoczenia systemowego. Zasadnicze kierunki nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym, Warszawa.
Woźnicki J. (red.) 1998b Współpłatność za studia - część druga, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Zagórski K. 1976 Zmiany struktury i ruchliwość społeczno-zawodowa w Polsce, GUS, Warszawa.