Jak cytować
Abstrakt
W artykule przedstawiono psychologiczne wyznaczniki twórczości w nauce, ujęte w zbudowanym przez autora modelu „Stylu Twórczego Zachowania” , uwzględniającym wymiary: sprawności systemu osobowościowego, sprawności systemu poznawczego oraz autonomiczności aksjologicznej. Pokazano strukturę teoretyczną modelu oraz wyniki jego walidacji empirycznej w obszarze nauki i działalności praktycznej na przykładzie tzw. twórczej przedsiębiorczości. Zaprezentowano również wyniki badań nad czasem psychologicznym i jego związki z prawdopodobieństwem subiektywnym osiągania celów życiowych.
Bibliografia
Bronowski J. 1984 Źródła wiedzy i wyobraźni, PIW, Warszawa.
Brzeziński J., Toeplitz-Winiewska M. 2000 Etyczne dylematy psychologii, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
Czerw A. 2000 Poziom optymizmu a styl twórczego zachowania się. Analiza zależności, „Przegląd Psychologiczny", nr 43, s. 3, 361-364.
Duncker K. 1945 On Problem Solving, „Psychological Monographs”, nr 5.
Eliasz A. 1993 Psychologia ekologiczna, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa.
Eliasz A. 2000 Psychologia ekologiczna, w: J. Strelau (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki, tom 3, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, s. 405-440.
Galton F. 1869 Hereditary Genius, Macmillan, London.
Galton F. 1874 English Men of Science. Their Nature and Nurture. Macmillan, London.
Guilford J.R 1978 Natura inteligencji człowieka, PWN, Warszawa.
Kaplan C.A., Simon H.A. 1990 In Search of Insight. „Cognitive Psychology”, nr 22, s. 374-419.
Kocowski T. 1991 a Aktywność twórcza człowieka, w: T. Kocowski, Szkice z teorii twórczości i motywacji, SAWW, Poznań.
Kocowski T. 1991 b Holistyczna koncepcja procesu twórczego, w: FI. Sęk, A. Tokarz (red.): Szkice z teorii twórczości i motywacji, SAWW, Poznań.
Kowalec M., Nosal C.S. 1989 Typy intelektu a reguły myślenia i poszukiwania informacji, „Zagadnienia Naukoznawstwa” , nr 97, s. 47-72.
Kowalec M., Nosal C.S. 1989. Wpływ typu intelektu na częstość stosowania reguł heurystycznych, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, nr 100, s. 501-518.
Kozielecki J. 1987 Koncepcja transgresyjna człowieka. Analiza psychologiczna, PWN, Warszawa.
Kozielecki J. 2001 Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
Kozłowski J. 1994 Miejsce nauki polskiej w świecie, Komitet Badań Naukowych, Warszawa.
Kuhn T.S. 1969 Struktura rewolucji naukowych, PWN, Warszawa.
Kuhn T.S. 1985 Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, PIW, Warszawa.
Lewicka-Strzałecka A., Strzałecki A. 1993 Analiza naukometryczna prac członków Polskiej Akademii Nauk, „Nauka Polska. Jej Potrzeby, Organizacja i Rozwój”, nr II (XXVII), s. 27-49.
Lewicka-Strzałecka A., Strzałecki A. 1994 0 korzystaniu z Science Citation lndex raz jeszcze, „Nauka Polska. Jej Potrzeby, Organizacja i Rozwój”, nr III (XXVIII), s. 140-152.
Lombroso C. 1887 Geniusz i obłąkanie. W związku z medycyną sądową, krytyką i historyą. Warszawa, Gebethner i Wolff.
Lundberg U, Bratfisch O., Ekman G. 1972 Emotional Involvement and Subjective Distance: A Summary ot Investigations, „Journal of Social Psychology”, nr 87, s. 169-177.
Łukaszewski W. 1983 Orientacja temporalna jako jeden z aspektów osobowości, w: W. Łukaszewski (red.): Osobowość - orientacja temporalna - ustosunkowanie do zmian, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Madsen K.B. 1980 Współczesne teorie motywacji, PWN, Warszawa.
Maruszewski T. 1996 Psychologia poznawcza, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa.
Metcalfe J. 1997 Insight and Metacognition, w: G. Masoni, T.O. Nelson (eds.): Metacognition: A Neurobiological Perspective, Erlbaum, Hillsdale, NJ.
Metcalfe J. 2000 Intuition. w: A.E. Kazdin (ed.): Encyclopedia of Psychology, Oxford University Press, Oxford.
Motywacje... 1994 Motywacje wyboru kariery naukowej w Polsce, Nauka. Informacja Sygnalna, nr 6.
Najduchowska H., Strzałecki A. 1994 Motywacje wyboru kariery naukowej w Polsce, Komitet Naukoznawstwa PAN, Warszawa.
Nęcka Z. 1992 Trening twórczości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Pracownia Wydawnicza, Olsztyn.
Nęcka Z. 1995 Proces twórczy i jego ograniczenia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Nęcka Z. 2000. Twórczość, w: J. Strelau (red.): Psychologia ogólna, Podręcznik akademicki, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Nęcka E. 2001 Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Nosal C.S. 1990 Psychologiczne modele umysłu, PWN, Warszawa.
Nosal C.S. 1992 Twórcze przetwarzanie informacji. Ujęcie poznawcze, Agencja Delta, Wrocław.
Nosal C.S. 1994 Style percepcji czasu: wymiary i struktura. Propozycja nowej skali pomiarowej, w: J. Brzeziński (red.): Psychologiczne i psychometryczne problemy diagnozy psychologicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Nowakowska M. 1975 Psychologia ilościowa z elementami naukometrii, Ossolineum, Wrocław.
Obuchowski K. 1982 Badania osobowości efektywnej w: K. Obuchowski, W. Paluchowski (red.): Efektywność a osobowość, Ossolineum, Wrocław.
Obuchowski K. 1985 Adaptacja twórcza, Książka i Wiedza, Warszawa.
Oden M. 1983 A 40 Years Follow-up of Giftedness: Fulfilment and Unfulfillment, w: R.S. Albert (ed.): Genius and Eminence. The Social Psychology of Creativity and Exceptional Achievement, Pergamon Press, Oxford.
Rosińska Z. 1985 Psychoanalityczne myślenie o sztuce, PWN, Warszawa.
Scandura J.M. 1977 Problem Solving. A Structural/Process Approach with Instructional Implications, Academic Press, New York.
Shrager W.J., Langley P (eds.) 1990 Computational Models of the Scientific Discovery and Theory Formation, Morgan Kaufman, Publishers, San Mateo, CA.
Simon H.S. 1977 Models of Discovery, Reidel, Boston.
Stefaniak B. 1994 Naukometria i możliwości wykorzystania wyników badań piśmiennictwa naukowego w kreowaniu polityki naukowej, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, nr 3.
Stein M. 1953 Creativity and Culture, „Journal of Psychology”, nr 36.
Stein M.l. 1986 Gifted, Talented, and Creative Young People. A Guide to Theory, Teaching, and Research, Garland, New York.
Stepulak M. 1995 Podejście systemowe we współczesnej psychologii polskiej, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Sternberg R.J., Davidson J.E. 1995 The Nature of Insight, MIT Press, Cambridge, MA.
Stasiakiewicz M. 1999 Twórczość i interakcja, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Strelau J. 1998 Psychologia temperamentu, PWN, Warszawa.
Strzałecki A. 1969 Wybrane zagadnienia psychologii twórczości, PWN, Warszawa.
Strzałecki A., 1977 Kryteria oceny twórczych rozwiązań projektowych. Próba empirycznej weryfikacji, „Prakseologia”, nr 61-62, s. 1-2, 465-476.
Strzałecki A. 1978 The Relation between Subjective Distance and Emotional Involvement: Further Experiment, „Acta Psychologica”, nr 42, s. 429-440.
Strzałecki A. 1979 Style rozwiązywania problemów projektowych. Z badań nad twórczością projektancką, w: W. Gasparski, D. Miller, A. Strzałecki (red.): Zagadnienia psychologii projektowania, Instytut Filozofii i Socjologii, PAN, Warszawa.
Strzałecki A. 1981 The Styles of Solving Design Problems. Notes From the Research on Design Creativity, „Design Methods and Theories”, nr 4, s. 127-136.
Strzałecki A. 1989 Twórczość a style rozwiązywania problemów praktycznych, Ossolineum, Wroctaw.
Strzałecki A. 1990 Psychological Research on Design, „Design Methods and Theories”.
Strzałecki A. 1991 Reguły i style rozwiązywania problemów, W. Gasparski, A. Strzałecki (red.): Logika, praktyka, etyka: przestania filozofii Tadeusza Kotarbińskiego, Towarzystwo Naukowe Prakseologii, Warszawa.
Strzałecki A. 1993a Styles of Creative Problem Solving, w: T. Marek (ed.): Psychological Mechanisms of Human Creativity. The Temptation for Reassessment, Eburon, Delft.
Strzałecki A. 1993b Rules and Styles of Problem Solving: Methodological, Epistemological, and Social Context, w: T. Airaksinen, W. Gasparski (eds.): Practical Philosophy and Action Theory. Praxiology: The International Annual of Practical Philosophy and Methodology, vol. 2, Transaction Publishers, New Brunswick USA - London UK.
Strzałecki A. 1995 Philosophy and/or Psychology of Discovery, w: A. Collen, W. Gasparski (eds.): Design and Systems. Praxiology: The International Annual of Practical Philosophy and Methodology, vol. 3. Transaction Publishers, New Brunswick, USA - London, UK.
Strzałecki A. 1996 Styl twórczego zachowania: model ogólny i jego zastosowania, „Studia z Psychologii”, tom VII.
Strzałecki A. 1998a Motivation for Choosing a Scientific Career, „Polish Psychological Bulletin”, vol. 3.
Strzałecki A. 1998b Wpływ stanu uwięzienia na reprezentację poznawczą przestrzeni fizycznej. Dalsze badania nad prawem G. Ekmana „odwrotności pierwiastka kwadratowego", „Kognitywistyka i Media w Edukacji”, nr 1, s. 245-276.
Strzałecki A. 1999 O interakcyjnym sposobie uprawiania badań psychologicznych nad twórczością, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, nr 41-42 s. 3-4, 361-368.
Strzałecki A. 2000a Creativity in Design. General Model and Its Verification, „Technological Forecasting and Social Change”, nr 64, s. 2-3, 241-260.
Strzałecki A. 2000b Model „Stylu twórczego zachowania się” jako wskaźnik pozycji społecznej uczniów w grupie, „Forum Psychologiczne”, nr 5, s. 2,160-171.
Strzałecki A. 2000c Psychologia nauki. Zarys problematyki, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, nr 46, s. 4,479-498.
Strzałecki A. 2001a Reguły i metareguły w procesie rozwiązywania problemów, Instytut Psychologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa (nieopublikowany maszynopis).
Strzałecki A. 2001b Temperamentalne i osobowościowe mechanizmy sprawnego zarządzania, Instytut Psychologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa (nieopublikowany maszynopis).
Strzałecki A. 2001 c Czas psychologiczny a prawdopodobieństwo osiągania celów życiowych, „Studia Psychologica”, nr 2.
Strzałecki A., Buczkowski A. 2001 Poznawcze i osobowościowe uwarunkowania rozwiązywania problemów praktycznych, Instytut Psychologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa (nieopublikowany maszynopis).
Strzałecki A., Furmański J. 2000 Temperamentatny i osobowościowy wymiar percepcji muzyki, w: W. Jankowski, B. Kamińska, A. Miśkiewicz. (red.): Człowiek - muzyka - psychologia, Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina, Warszawa.
Strzałecki A, Grochowska A. 2000 Przestrzeń psychologiczna. Wpływ wiedzy geograficznej na reprezentację poznawczą przestrzeni fizycznej, „Czasopismo Psychologiczne”, nr 6, s. 1-2,107-122.
Strzałecki A., Kot D. 2000 Osobowościowe wymiary twórczej przedsiębiorczości, „Przegląd Psychologiczny”, nr 43, s. 3, 351-360.
Strzałecki A., Mykytyn-Rosner M. 2000 Przestrzeń psychologiczna w warunkach „stanu uwięzienia”, „Studia Psychologica”, nr 1, s. 1, 35-51.
Strzałecki A., Targowska M. 1976. The Semantic Structure of the Concept of Creative Invention: An Exploratory Study, „Design Methods and Theories”, nr 2, s. 112-117.
Tadeusiewicz R. 1998 Badania funkcjonowania mózgu za pomocą sieci neuronowych, „Kognitywistyka i Media w Edukacji”, nr 1, s. 169-203.
Terman L.M. 1925 Mental and Physical Traits of a Thousand Gifted Children. Genetic Studies of Genius, Stanford University Press, Stanford, CA.
Tokarz A. 1996 Wstępna korekta modelu autonomicznej motywacji poznawczej, „Studia z Psychologii”, t. VII.
Tweney R.D. 1985 Faradays Discovery of Induction: A Cognitive Approach, w: D. Goodingi, F.A.J.L. James (eds.): Faradays Rediscovered: Essays on the Life and Work of Michael Faraday. 1791-1867, Macmillan, New York.
Tweney R.D. 1989a Fields of Enterprise: On Michael Farady's Thought, w: D.B. Wallace, H.E. Gruber (eds.): Creative People at Work: Twelve Cognitive Case Studies, Oxford University Press, New York.
Tweney R.D. 1989b A Framework for the Cognitive Psychology of Science, w: B. Gholson, W.R. Shadish, Jr., R.A. Neimeyer, A.C. Hounts (eds.): Psychology of Science: Contributions to Metascience, Cambridge University Press, Cambridge.
Tweney R.D. 1990 Five Questions to Computationists, w: J. Shrager, P Langley (eds.): Computational Models of the Scientific Discoveryand Theory Formation, Morgan Kaufman Publishers, San Mateo, CA.
Zaleski Z. 1991 Psychologia zachowań celowych, PWN, Warszawa.