Kariera akademicka w Europie: niestabilność w warunkach systemowej konkurencji

Article Sidebar

PDF
Opublikowane: cze 15, 2016
DOI: https://doi.org/10.14746/nsw.2016.1.9
Słowa kluczowe:
kariera akademicka, etapy rozwoju naukowego, konkurencja, zatrudnienie, młodzi w nauce

Main Article Content

Marek Kwiek
prof. zw. dr hab., dyrektor (od 2002 r.) Centrum Studiów nad Polityką Publiczną i kierownik Katedry UNESCO Badań Instytucjonalnych i Polityki Szkolnictwa Wyższego UAM w Poznaniu. Międzynarodowy doradca i ekspert w sprawach polityki edukacyjnej i polityki naukowej (m.in. dla Komisji Europejskiej, OECD, Rady Europy, OBWE, USAID, UNDP i Banku Światowego). Kierownik lub partner w 50 projektach międzynarodowych związanych z badaniami szkolnictwa wyższego i polityką edukacyjną, finansowanych m.in. przez fundacje Fulbrighta, Forda i Rockefellera, kolejne unijne programy ramowe, European Science Foundation i Narodowe Centrum Nauki. Jego najważniejsze międzynarodowe projekty badawcze dotyczyły relacji państwo -uniwersytet, relacji uniwersytetów z otoczeniem gospodarczym, transformacji kadry akademickiej, zarządzania szkolnictwem wyższym, przedsiębiorczości akademickiej, globalizacji i równości szans edukacyjnych. Jeden z 30 globalnych Fulbright New Century Scholars Fundacji Fulbrighta w dziedzinie badań nad szkolnictwem wyższym (2007-2008). Opublikował 170 artykułów naukowych, a jego trzy ostatnio wydane monografie to Uniwersytet w dobie przemian. Instytucje i kadra akademicka w warunkach rosnącej konkurencji (Wyd. Naukowe PWN 2015, ss. 545), Knowledge Production in European Universities: States, Markets, and Academic Entrepreneurialism (Peter Lang 2013, ss. 486) oraz Transformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucje polityki edukacyjnej w Europie (Wyd. Naukowe UAM 2010, ss. 447). W 2015 r. został laureatem „subsydium profesorskiego” w programie „Mistrz” finansowanym przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej (FNP).

Abstrakt

Awans naukowy w Europie musi być realizowany systematycznie i umieszczony w jasno zdefiniowanych ramach czasowych; kariery akademickie są podzielone na porównywalne etapy, a każdy z nich musi być realizowany w określonym czasie. Najważniejsze kamienie milowe kariery akademickiej pozostają niezmienne. Podziały istniejące w Polsce nie są radykalnie silniejsze niż w innych częściach Europy. Wszędzie kariera naukowa jest długa, a dochodzenie do naukowej dojrzałości (i instytucjonalnej samodzielności) rozłożone w czasie. Wszędzie młodzi w nauce są wiekowo młodsi i w żadnym nie istnieją „szybkie ścieżki” w nauce. Tradycyjnym kamieniom milowym coraz częściej towarzyszą stałe, małe kroki, niemal nieustannie oceniane przez ciała złożone z przedstawicieli wspólnoty akademickiej i przez uczelnianą administrację. Z jednej strony kariera akademicka jest dziś znacznie mniej stabilna; nie sposób brać dziś w Europie za pewnik długoterminowego zatrudnienia akademickiego, szczególnie w przypadku nowo przyjętych w szeregi kadry akademickiej. Z drugiej jednak strony, kariera akademicka staje się bardziej przewidywalna dzięki silniejszym i bardziej sformalizowanym procesom oceny, którym są poddawane policzalne, porównywalne (zarówno w ramach dyscyplin naukowych w kraju, jak i między krajowymi systemami szkolnictwa wyższego) i międzynarodowo widzialne osiągnięcia badawcze. Tradycyjny kontrakt społeczny państwa z akademią oznaczał spory zakres wolności akademickiej, dużą wolność dysponowania własnym czasem, dużą stabilność zawodową i materialny status klasy średniej. Nowy kontrakt oznacza wycofywanie się państwa ze wszystkich gwarantowanych dotąd wymiarów pracy akademickiej: malejącą wolność akademicką (w sensie rosnącego nacisku na stosowalny, a nie podstawowy charakter badań), mniejszą stabilność zawodową, malejącą władzę dysponowania własnym czasem i spadający status materialny. Tradycyjne motywy prowadzenia badań - triada: curiosity, ribbon i gold - odgrywają taką samą rolę jak w poprzednich dekadach, ale pierwszy i trzeci podlegają systematycznym ograniczeniom.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Kwiek, M. (2016). Kariera akademicka w Europie: niestabilność w warunkach systemowej konkurencji. Nauka I Szkolnictwo Wyższe, 47(1(47), 203-245. https://doi.org/10.14746/nsw.2016.1.9
Numer
Nr 1(47) (2016)
Dział
Spis treści
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Referencje

  1. Altbach, P.G. (2007). Tradition and Transition: The International Imperative in Higher Education. Chestnut Hill: CIHE.
  2. Altbach, P.G. (red.) (2000). The Changing Academic Workplace: Comparative Perspectives. Chestnut Hill: CIHE Boston College.
  3. Altbach, P.G. (red.) (2002). The Decline o f the Guru: The Academic Profession in Developing and Middle-Income Countries. Chestnut Hill: CIHE Boston College.
  4. Altbach, P.G., Reisberg, L., Rumbley, L.E. (2009). Trends in Global Higher Education: Tracking an Academic Revolution. A Report Prepared fo r the UNESCO 2009 World Conference on Higher Education. Paris: UNESCO.
  5. Antonowicz, D. (2012a). External Influences and Local Responses. Changes in Polish Higher Education 1990-2005. W: M. Kwiek, P. Maassen (red.). National Higher Education Reforms in a European Context: Comparative Reflections on Poland and Norway (87-110). Frankfurt - New York: Peter Lang.
  6. Antonowicz, D. (2012b). Europe 2050. New Europeans and Higher Education. W: M. Kwiek, A. Kurkiewicz (red.), The Modernisation o f European Universities. Cross-National Academic Perspectives (113-126). Frankfurt - New York: Peter Lang.
  7. Becher, T., Kogan, M. (1980). Process and Structure in Higher Education. London: Heinemann.
  8. Benneworth, P., Jongbloed, B.W. (2010). Who Matters to Universities? A Stakeholder Perspective on Humanities, Arts and Social Sciences Valorization. Higher Education. 59: 567-588.
  9. Blackburn R., Chapman, D., Cameron, S. (1981). „Cloning” in academe: Mentorship and academic careers. Research in Higher Education. 15(4): 315-327.
  10. Bleiklie, I., Høstaker, R., Vabø, A. (2000). Policy and Practice in Higher Education: Reforming Norwegian Universities. London: Jessica Kingsley Publishers.
  11. Bonaccorsi, A., Daraio, C., Geuna, A. (2010). Universities in the New Knowledge Landscape: Tensions, Challenges, Change - An Introduction. Minerva. 48: 1-4.
  12. Bowen, H.R., Schuster, J.H. (1986). American Professors. A National Resource Imperiled. New York -Oxford: Oxford University Press.
  13. Brennan, J. (2007). The Academic Profession and Increasing Expectations of Relevance. W: M. Kogan, U. Teichler (red.). Key Challenges to the Academic Profession (19-28). Paris - Kassel: INCHER.
  14. Brewer, D.J., Gates, S.M., Goldman, Ch.A. (2002). In Pursuit of Prestige: Strategy and Competition in U.S. Higher Education. New Jersey: Transaction Publishers.
  15. Brown, Ph., Lauder, H., Ashton, D. (2011). The Global Auction. The Broken Promises of Education, Jobs, and Incomes. Oxford: Oxford University Press.
  16. Brunsson, N. (2009). Reform as Routine: Organizational Change and Stability in the M odern World. New York: Oxford University Press.
  17. Brunsson, N., Olsen, J.P. (1998). Organizational Theory: Thirty Years of Dismantling, and then...? W: N. Brunsson, J.P. Olsen (red.). Organizing Organizations (13-43). Copenhagen: Fagbokforlaget.
  18. Bush, V. (1945). Science: The Endless Frontier. A Report to the President on a Program for Postwar Scientific Research. Reprinted July 1960, Washington DC: National Science Foundation.
  19. Cerych, L., Sabatier, P. (1986). Great Expectations and Mixed Performance: The Implementation of Higher Education Reforms in Europe. Trentham: European Institute of Education and Social Policy.
  20. Clark, B. (1983). The Higher Education System. Academic Organization in Cross-National Perspective. Berkeley: University of California Press.
  21. Clark, B.R. (1998). Creating Entrepreneurial Universities. Organizational Pathways of Transformation. New York: Pergamon Press.
  22. Dill, D.D. (2014). Public Policy Design and Universityu Reform: Insights into Academic Change. W: Ch. Musselin, P.N. Teixeira (red.). Reforming Higher Education. Public Policy Design and Implementation (21-38). Dordrecht: Springer.
  23. Enders, J., Weert, E. de (2009). Towards a T-shaped Profession: Academic Work and Career in the Knowledge Society. W: J. Enders, E. de Weert (red.). The Changing Face o f Academic Life. Analytical and Comparative Perspectives (251-272). New York: Palgrave.
  24. Enders, J., Musselin, Ch. (2008). Back to the Future? The Academic Professions in the 21st Century. W: OECD, Higher Education to 2030. T. 1: Demography (125-150). Paris: OECD.
  25. Farnham, D. (2009). Employment Relations in Europe: A Comparative and Critical Review. W: J. Enders, E. de Weert (red.). The Changing Face o f Academic Life. Analytical and Comparative Perspectives (195-217). New York: Palgrave.
  26. Frank, R.H. (1985). Choosing the Right Pond. Human Behaviour and the Quest fo r Status. New York: Oxford University Press.
  27. Frank, R.H., Cook, Ph.J. (1995). The Winner-Take-All Society. Why the Few at the Top Get so Much More Than the Rest of Us. New York: Virgin Books.
  28. Geiger, R.L., Sa, C.M. (2008). Tapping the Riches o f Science. Universities and the Promise of Economic Growth. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  29. Geuna, A. (1999). The Economics o f Knowledge Production. Funding and the Structure of University Research. Cheltenham: Edward Elgar.
  30. Geuna, A. (2001). The Changing Rationale for European University Research Funding: Are There Negative Unintended Consequences? Journal o f Economic Issues. 35(3): 607632.
  31. Hacker, J.S., Pierson, P. (2010). Winner-Take-All Politics. How Washington Made the Rich Richer - And Turned Its Back on the Middle Class. New York: Simon and Schuster.
  32. Jongbloed, B. (2003). Marketisation in higher education. Clark’s triangle and the essential ingredients. Higher Education Quarterly. 57(2): 110-135.
  33. Jongbloed, B., Enders, J., Salerno, C. (2008). Higher education and its communities: Interconnections, interdependencies and a research agenda. Higher Education. 56: 303-324.
  34. Kehm, B. (2009). Doctoral Education: Pressures for Change and Modernisation. W: J. Enders, E. de Weert (red.). The Changing Face o f Academic Life. Analytical and Comparative Perspectives (155-170). New York: Palgrave.
  35. Kezar, A.J. (2001). Understanding and Facilitating Organizational Change in the 2lst Century: recent Research and Conceptualizations. ASHE-ERIC Higher Education Report. 28(4). San Francisco: Jossey-Bass.
  36. Kezar, A.J., Sam, C. (2010a). Understanding the New Majority o f Non-Tenure-Track Faculty in Higher Education. ASHE Higher Education Report. 36(4). Hoboken: Wiley and Son.
  37. Kezar, A.J., Sam, C. (2010b). Non-Tenure-Track Faculty in Higher Education. ASHE Higher Education Report. 36(5). Hoboken: Wiley and Son.
  38. Kogan, M., Teichler, U. (2007). Key Challenges to the Academic Profession and Its Interface with Management: Some Introductory Thoughts. W: M. Kogan, U. Teichler (red.). Key Challenges to the Academic Profession (9-18). Paris - Kassel: INCHER.
  39. Kwiek, M. (2010). Transformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucje polityki edukacyjnej w Europie. Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
  40. Kwiek, M. (2012a). Knowledge Production in European Universities. States, Markets, and Academic Entrepreneurialism. Frankfurt - New York: Peter Lang.
  41. Kwiek, M. (2012b). Uniwersytet jako wspólnota badaczy? Polska z europejskiej perspektywy porównawczej i ilościowej. Nauka i Szkolnictwo Wyższe. 2(40): 71-101.
  42. Kwiek, M. (2015a). Młoda kadra: różnice międzypokoleniowe w pracy naukowej i produktywności badawczej. Czym Polska różni się od Europy Zachodniej? Nauka. 3: 51-88.
  43. Kwiek, M. (2015b). Nierówności w produkcji wiedzy naukowej - rola najbardziej produktywnych naukowców w 11 krajach europejskich. Nauka i Szkolnictwo Wyższe. 1(45): 269-308.
  44. Kwiek, M. (2015c). Podzielony uniwersytet. Od deinstytucjonalizacji do reinstytucjonalizacji misji badawczej polskich uczelni. Nauka i Szkolnictwo Wyższe. 2(46): 3-34.
  45. Kwiek, M. (2015d). Reformy uniwersytetów europejskich: państwo dobrobytu jako brakujący kontekst badań i polityki publicznej. Człowiek i Społeczeństwo. 39: 165-196.
  46. Kwiek, M. (2015e). Umiędzynarodowienie badań naukowych. Polska kadra akademicka z perspektywy europejskiej. Nauka i Szkolnictwo Wyższe. 1(45): 39-74.
  47. Kwiek, M. (2015f). Uniwersytet w dobie przemian. Instytucje i kadra akademicka w warunkach rosnącej konkurencji. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
  48. Kwiek, M., Antonowicz, D. (2015). The Changing Paths in Academic Careers in European Universities: Minor Steps and Major Milestones. W: T. Fumasoli, G. Goastellec, B.M. Kehm (red.). Academic Careers in Europe - Trends, Challenges, Perspectives (41-68). Dordrecht: Springer.
  49. Kwiek, M., Antonowicz, D. (2013). Academic Work, Working Conditions and Job Satisfaction. W: U. Teichler, E.A. Hohle (red.). The Work Situation o f the Academic Profession in Europe: Findings o f a Survey in Twelve European Countries (37-54). Dordrecht: Springer.
  50. Lam, A. (2011). What motivates academic scientists to engage in research commercialization: ‘Gold, ‘ribbon’ or ‘puzzle’? Research Policy. 40(10): 1354-1368.
  51. Maassen, P., Van Vught F.A. (red.) (1996). Inside Academia. New Challenges fo r the Academic Profession. Enschede: CHEPS.
  52. Maassen, P., Olsen, J.P. (red.) (2007). University Dynamics and European Integration. Dordrecht: Springer.
  53. March, J.G., Olsen, J.P. (1989). Rediscovering Institutions. The Organizational Basis of Politics. New York: The Free Press.
  54. Martin, B., Etzkowitz, H. (2000). The Origin and Evolution of the University System. SPRU Electronic Working Paper Series. 59. December.
  55. Musselin, Ch. (2010). The Market for Academics. New York: Routledge.
  56. Musselin, Ch. (2007). Transformation of Academic Work: Facts and Analysis. W: M. Kogan, U. Teichler (red.) (2007). Key Challenges to the Academic Profession (175-190). Paris - Kassel: INCHER.
  57. Pinheiro, R., Benneworth, P., Jones, G.A. (red.) (2012). Universities and Regional Development: A Critical Assessment of Tensions and Contradictions. London: Routledge.
  58. Ruegg, W. (red.) (2004). A History of the University in Europe. T. III: Universities in the Nineteenth and Early Twentieth Centuries (1800-1945). Cambridge: Cambridge University Press.
  59. Schuster, J.H. (2011). The Professoriate’s Perilous Path. W: J.C. Hermanowicz (red.). The American Academic Profession. Transformations in Contemporary Higher Education (21-43). Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
  60. Schuster, J.H., Finkelstein, M.J. (2006). The American Faculty. The Restructuring of Academic Work and Careers. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
  61. Scott, P. (2003). Challenges to Academic Values and the Organization of Academic Work in a Time of Globalization. Higher Education in Europe. XXVIII (3): 295-306.
  62. Shattock, M. (2009). Entrepreneurialism and Organizational Change in Higher Education. W: M. Shattock (red.). Entrepreneurialism in Universities and the Knowledge Economy: Diversification and Organizational Change in European Higher Education (1-8). Berkshire: SRHE & Open University Press.
  63. Skolnik, M.L. (2005). Reflections on the Difficulty of Balancing the University’s Economic and Non-economic Objectives in Periods When Its Economic Role Is Highly Valued. W:G.A. Jones, P.L. McCarney, M.L. Skolnik (red.). Creating Knowledge, Strengthening Nations: The Changing Role of Higher Education (106-126). Toronto: University of Toronto Press.
  64. Stephan, P. (2012). How Economics Shapes Science. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  65. Stephan, P., Levin, S. (1992). Striking the Mother Lode in Science: The Importance of Age, Place, and Time. Oxford: Oxford University Press.
  66. Teichler, U. (2007). The Changing Nature of Higher Education in Western Europe. W: Idem, Higher Education Systems. Conceptual Frameworks, Comparative Perpsectives, Empirical Findings (55-68). Rotterdam: Sense.
  67. Teichler, U., Yagci, Y. (2009). Changing Challenges of Academic Work: Concepts and Observations. W: V.L. Meek, U. Teichler, M.-L. Kearney (red.). Higher Education, Research and Innovation: Changing Dynamics (83-146). Kassel: INCHER.
  68. Valimaa, J. (2008). Cultural Studies in Higher Education Research. W: J. Valimaa, O.-H. Ylijoki (red.). Cultural Perspectives on Higher Education (9-25). Dordrecht: Springer.
  69. Williams, G. (2012). Some Wicked Questions from the Dismal Science. W: P. Temple (red.). Universities in the Knowledge Economy: Higher Education Organisation and Global Change (19-37). London - New York: Routledge.
  70. Williams, G., Blackstone, T., Metcalf, D. (1974). The Academic Labour Market. Economic and Social Aspects o f a Profession. Amsterdam: Elsevier.
  71. Wilson, L. (1979). American Academics. Then and Now. New York: Oxford University Press.
  72. Wilson, L. (1995). The Academic Man. A Study in the Sociology of a Profession. New Brusnwick: Transaction Publishers.
  73. Yudkevich, M., Altbach, Ph.G., Rumbley, L.E. (red.) (2015). Young Faculty in the Twenty-First Century. International Perspectives. Albany: State University of New York Press.
  74. Ziman, J. (1994). Prometheus Bound. Science in a dynamic steady-state. Cambridge: Cambridge University Press.
  75. Zuckerman, H. (1996). Scientific Elite. Nobel Laureates in the United States. New York: Transaction Publishers.