Abstrakt
Wyzwaniem dla szkoły wyższej w XXI wieku stają się: jakość usług oraz skuteczność, efektywność i elastyczność działania. W odpowiedzi na nie szkoły dokonują restrukturyzacji systemów zarządzania, wdrażając nowoczesne koncepcje i metody oparte na podejściu procesowym, takie jak: TQM, w tym EFQM, ISO 9001, Lean Management, Six Sigma, reengineering, benchmarking, outsourcing, centra usług wspólnych. Celem artykułu jest prezentacja dotychczasowego dorobku teoretycznego oraz praktycznego z zakresu problematyki wykorzystania koncepcji i metod zarządzania opartych na podejściu procesowym w zarządzaniu szkołami wyższymi. Artykuł jest oparty na analizie literatury przedmiotu oraz badaniach własnych w zakresie wdrażania podejścia procesowego w szkołach wyższych. Efektem jest wskazanie na podstawowe kwestie podejmowane w badaniach, przesłanki i bariery oraz luki badawcze w tym obszarze.
Bibliografia
Anthony, S.G. (2013). The challenges of Lean Sigma Leadership. W: Enhancing Process Efficiency and Effectiveness in Higher Education Using Lean Six Sigma. Proceedings of First International Conference on Lean Six Sigma fo r Higher Education. 24-25th June, Glasgow, Scotland, UK (materiał elektroniczny).
Antonowicz, D. (2005). Uniwersytet przyszłości. Wyzwania i modele polityki. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Antony, J. (2004). Some pros and cons of six sigma: an academic perspective. The TQM Magazine. 16(4): 303-306.
Arena, M., Arnaboldi, M., Azzone, G., Carlucci, P. (2009). Developing a Performance Measurement System for University Central Administrative Services. Higher Education Quarterly. 63(3): 237-263.
Azziz, R., Implementing shared services in higher education. https://www.universitybusiness.com/article/shared-services [12.09.2016].
Balzer, W.K. (2010). Lean Higher Education. New York: CRP Press. Francis & Taylor.
Bandyopadhyay, J.K., Lichtman, R. (2007). Six Sigma Approach to Quality and Productivity Improvement in an Institution for Higher Education in the United States. International Journal o f Management. 24(4): 802-807.
Bayraktar, E., Tatoglu, E., Zaim, S. (2008). An instrument for measuring the critical factors of TQM in Turkish higher education. Total Quality Management. 19(6): 551-574.
Bhat, K.S., Rajashekhar, J. (2009). An empirical study of barriers to TQM. Implementation in Indian industries. The TQMMagazine. 21(3): 261-272.
Bonstingl, J.J. (1995). Szkoły jakości. Wstęp do TQM w edukacji. Warszawa: CODN.
Bulchand-Gidumal, J., Melian-Gonzalez, S. (2010). Redesign of the IS/ICT help desk at a Spanish public university. Higher Education. 60: 205-216.
Campatellia, G., Cittib, P., Meneghina, A. (2011). Development of a simplified approach based on the EFQM model and Six Sigma for the implementation of TQM principles in university administration. Total Quality Management. 22(7): 691-704.
Chalaris, I., Chalaris, M., Gritzalis, S., Belsis, P. (2015). Process’ Standardization and Change Management in Higher Education. The case o f TEI o f Athens, International Conference on Integrated Information (IC-ININFO 2014, AIP Conf. Proc. 1644, 263270). Madrid: AIP Publishing.
Davenport, T.H. (2008). Foreword. W: J. Jetson, J. Nelis (red.). Business Process Management. Practical Guidelines to SuccessfulImplementation (XIV-XVIII). Oxford: Elsevier.
Davies, J. (2000). Cultural Change in Universities in the Context of Strategic and Quality Initiatives. W: P. Tabatoni, J. Davies, A. Barblan, Strategic Management and Universitie’s Institutional Development (12-23). Genewa - Bruksela: EUA.
Douglas, A., Douglas, J., Antony, J. (2013). Gold in the Mine: Recognising Waste in UK HEIs using Lean Thinking. W: Enhancing Process Efficiency and Effectiveness in Higher Education Using Lean Six Sigma. Proceedings o f First International Conference on Lean Six Sigma fo r Higher Education. 24-25th June, Glasgow, Scotland, UK (materiał elektroniczny).
Goranczewski, B. (2011). Zarządzanie jakością w uczelni wyższej. Ujęcie holistyczne. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. 12: 339-357.
Goranczewski, B. (2013). Standaryzacja jako podstawowa determinanta jakości usługi edukacyjnej. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. 24: 161-178.
Grajewski, P. (2007). Organizacja procesowa. Projektowanie i konfiguracja. Warszawa: PWE.
Grajewski, P. (2012). Procesowe zarządzanie organizacją. Warszawa: PWE.
Grudzewski, W.M., Hejduk, I.K., Sankowska, A., Wańtuchowicz, M. (2010). Sustainability w biznesie czyli przedsiębiorstwo przyszłości. Zmiany paradygmatów i koncepcji zarządzania. Warszawa: Poltext.
Hammer, M., Champy, J. (1997). Reengineering the corporation: a manifesto fo r business revolution. London: Nicholas Brealey Publishing.
Hamrol, A. (2007). Zarządzanie jakością z przykładami. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN. http://www.efficiencyexchange.ac.uk/8535/improving-higher-education-efficiencyshared-services/ [12.09.2016]. http://www.efqm.pl/ [16.09.2016]. http://www.leanhehub.ac.uk [16.09.2016].
Jones, O. (2013). How can Higher Education institutions develop and sustain process improvement capability: An action research proposal. W: Enhancing Process Efficiency and Effectiveness in Higher Education Using Lean Six Sigma. Proceedings o f First International Conference on Lean Six Sigma fo r Higher Education. 24-25th June, Glasgow, Scotland, UK (materiał elektroniczny).
Kerr, G., Hosie, P. (2013). Strategic Avoidance: Can Universities Learn from Other Sectors? Australian Universities’ Review. 55(1): 59-65.
Kukreja, A., Ricks, J.M. Jr., Meyer, J.A. (2009). Using Six Sigma for Performance Improvement in Business Curriculum: A Case Study. Performance Improvement. 48(2): 9-25.
Kuźmicz, K. (2015). Benchmarking procesowy jako instrument doskonalenia zarządzania uczelnią. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Kwiek, M. (2015). Uniwersytet w dobie przemian. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Leja, K. (2013). Zarządzanie uczelnią. Koncepcje i współczesne wyzwania. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Lisiecka, K., Maciąg, J. (2007). Karol Adamiecki współtwórcą podstaw nauki organizacji i zarządzania procesem kształtowania jakości produktów. W: E. Skrzypek (red.). Wielcy twórcy jakości w Polsce i na świecie. Lublin: Wyd. Uniwersytet M. Curie-Skłodowskiej.
Maciąg, J. (2011a). Ocena systemu zapewnienia jakości kształcenia w szkole wyższej. Katowice: Wyd. AWF.
Maciąg, J. (2011b). How can an institution of higher education become lean? Methods of higher school restructuring. W: Positive Futures for higher education: connections, communities and criticality Conference Papers Society for Research into Higher Education. Newport, Great Britain. http://www.srhe.ac.uk/conference2011/abstracts/0193.pdf [16.09.2016].
Maciąg, J. (2013). Methods of quality management system efficiency measurement in HEIs. FICL6o. W: Enhancing Process Efficiency and Effectiveness in Higher Education Using Lean Six Sigma. Proceedings o f First International Conference on Lean Six Sigma for Higher Education. 24-2gh June, Glasgow, Scotland, UK (materiał elektroniczny).
Maciąg, J. (2016a). Uwarunkowania wdrożenia koncepcji Lean Service w polskich szkołach wyższych. Zarządzanie Publiczne. 33(1): 51-64.
Maciag, J. (2016b). The determining role of organizational culture in the implementation of the lean management concept as examplified by Polish universities. Lean in Higher Education Conference 2016, University of Stirling, 1-3.11.2016, Stirling, Wielka Brytania. http://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/35320/UJ_EN%20Maciag%20Lean%20Culture.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dokument elektroniczny).
Nicholls, M.G. (2007). The Development of a Benchmarking Methodology to Assist in Managing the Enhancement of University Research Quality. Higher Education Quarterly. 61(4): 539-562.
Osseo-Asare, A.E., Longbottom, D. (2002). The need for education and training in the use of the EFQM model for quality management in UK higher education institutions. Quality Assurance in Education. 10(1): 26-36.
PN-EN ISO 9000:2015 Systemy zarządzania jakością - Podstawy i terminologia (2016). Warszawa: PKN.
PN-EN ISO 9001:2015 Systemy zarządzania jakością - Wymagania (2016). Warszawa: PKN.
Piasecka, A. (2011). Wybrane aspekty zarządzania jakością w szkole wyższej. Lublin: Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Process Classification Framework version 6.1.1. American Quality Productivity Center http://www.apqc.org/knowledge-base/download/313690/K05162_PCF_Ver_6%201_1.pdf [7.02.2015].
Radnor, Z., Bucci, G. (2011). Analysis o f Lean Implementation in UK Business Schools and Universities. Raport dla Association fo r Business Schools. https://www.york.ac.uk/admin/po/processreview/ABS%20Final%20Report%20final.pdf [16.09.2016].
Radnor, Z., Walley, P., Stephens, A., Bucci, G. (2006). Evaluation o f the Lean Approach to Business Management and Its Use in the Public Sector. Scottish Executive Social Research, Crown Copyright.
Sherr, L.A., Lozier, G.G. (1991). Total quality management in higher education. New Directions for Institutional Research. 71: 3-11.
Suårez-Barraza, M.F., Smith, T., Dahlgaard-Park, S.M. (2012). Lean Service: A literature analysis and classification. Total Quality Management. 23(4): 359-380.
Sześciło, D. (2015). Samoobsługowe państwo dobrobytu, Warszawa: Scholar.
Tari, J.J., Dick, G.P.M. (2012). A Review o f Quality Management Research in Higher Education Institutions. BAM 2012 Cardiff Conference Proceedings.
Taria, J.J., Madeleine, C. (2012). Introducing management models in service organisations in developed and developing countries. The Service Industries Journal. 32(5): 789-806.
Thomas, A., Francis, M., Fisher, R., Chilton, K. (2013). Can Higher Education Lean Itself Up? Can the Further Education Sector show us the way? W: Enhancing Process Efficiency and Effectiveness in Higher Education Using Lean Six Sigma. Proceedings of First International Conference on Lean Six Sigma fo r Higher Education. 24-25th June, Glasgow, Scotland, UK (materiał elektroniczny).
Tjahjono, B. i in. (2010). Six Sigma: a literature review. International Journal o f Lean Six Sigma. 1(3): 216-233.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz.U. nr 157, poz. 1240.
Veiga, A., Rosa, M.J., Dias, D., Amaral, A. (2013). Why is it Difficult to Grasp the Impacts of the Portuguese Quality Assurance System? European Journal o f Education. 48(3): 454-470.
Wasilewski, L. (1998). Do czego służy TQM? Problemy Jakości. 3: 2-5.
Wawak, T. (2011). Wyzwania zarządzania jakością w szkołach wyższych. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wawak, T. (2012). Jakość zarządzania w szkołach wyższych. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Woźnicki, J. (red.) (2012). Benchmarking w szkolnictwie wyższym. Wybrane problemy: Elastyczność, e-learning, wewnętrzne systemy zapewniania jakości w systemie kształcenia, gospodarka zasobami dla poprawy produktywności i konkurencyjności - kontrola zarządcza. Warszawa: Fundacja Rektorów Polskich.
Wilson, T. (2015). Ratemyprofessors.com Evaluations and External Benchmarks of Accounting Program Quality. Academy o f Educational Leadership Journal. 19(1).
Yeung, S.M. (2013). Applying Six Sigma into Curriculum Design for Creating Value - Fulfilling Accreditation Requirements with Learning Outcomes Measured. W: Enhancing Process Efficiency and Effectiveness in Higher Education Using Lean Six Sigma. Proceedings of First International Conference on Lean Six Sigma for Higher Education. 24-2gh June, Glasgow, Scotland, UK (materiał elektroniczny).
Yokoyama, K. (2006). Entrepreneurialism in Japanese and UK universities: Governance, management, leadership, and funding. Higher Education. 52: 523-555.
Yorkstone, S. (2013). Leaning Universities Old and New: A comparative case study on the implementation of Lean Thinking in Universities Ancient and Modern, from the perspective of a practitioner. W: Enhancing Process Efficiency and Effectiveness in Higher Education Using Lean Six Sigma. Proceedings o f First International Conference on Lean Six Sigma fo r Higher Education. 24-25th June, Glasgow, Scotland, UK (materiał elektroniczny).
Yu, K.-T., Ueng, R.-G. (2012). Enhancing teaching effectiveness by using the Six-Sigma DMAIC model. Assessment & Evaluation in Higher Education. 37(8): 949-961.