Abstract
The success of Daniel Defoe’s novel meant that its protagonist began to live as an emblematic figure for Western culture (especially English culture) expanding beyond the borders of Europe. Robinson epitomised a set of features guaranteeing success in the conquest of the world, a combination of individualism, entrepreneurship and Protestant religiosity. Despite the fact that the Polish mentality of noble origin had an anti-bourgeois bias, Defoe’s novel gained popularity also among Polish readers. Robinson Crusoe was an ally of those Polish writers who first worked to save the state at the end of the 18th century, and when they failed, at least tried to modernize the Polish mentality. One of them, Julian Ursyn Niemcewicz, treated Robinson Crusoe as a borderline character between fiction and extra-literary truth. He, like Robinson, travelled to the New World and tried to survive there. In his diary and epistolary notes there are many motifs that are considered in connection with Defoe’s novel: migrations, ethnic conditions of colonisation, the attitude of newcomers to the indigenous inhabitants. It is also worth looking at the novel Jan z Tęczyna by Niemcewicz through the lens of Robinson Crusoe. The protagonist, like Robinson, is shipwrecked on an island. However, he does not manage to settle on the island because of internal obstacles: idealistic ideas about loving a woman and his own status as a Pole of an excellent family.
References
Acquisto, Joseph. Crusoes and Other Castaways in Modern French Literature: Solitary Adwentures. Newark: University of Delavare Press, 2012.
Anczyc, Władysław L. „Przedmowa”. Defoe, Daniel. Przypadki Robinsona Kruzoe podług najlepszych źródeł dla dzieci polskich opracował Władysław L. Anczyc. Warszawa: Nakład Gebethnera i Wolfa, 1868.
Andruszko, Ewa. „Modyfikacje toposu wyspy Robinsona: Defoe, Giraudoux, Tournier”. Archipelagi wyobraźni: z dziejów toposu wyspy w kręgu literatur romańskich. Red. E. Łukaszyk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. S. 137-156.
Bloom, Harold. Trilling Lionel. Romantic Poetry and Prose. New York–London: Oxford University Press, 1973.
Braude, Mark. The Invisible Emperor: Napoleon on Elba. Nowy Jork: Penguin Press, 2018.
Butterwick, Richard. Stanisław August a kultura angielska. Przeł. Marek Ugnieski. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 2000.
Crowley, James Donald. „Introduction“. Defoe, Daniel. The Life and Strange Surprizing Adventures of Robinson Crusoe. Oxford: Oxford University Press, 1983.
Dąbrowicz, Elżbieta. Romantyzm ziemi przechodów. Próby terytorialnej historii literatury. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2019.
Dihm, Jan. „Wstęp”. Niemcewicz, Julian Ursyn. Jan z Tęczyna. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1954.
Feutry, Aimé-Ambroise-Joseph. „Preface”. Defoe, Daniel. Robnson Crusöé, nouvelle imitation de l’anglois par... Amsterdam–Paris: C. J. Panckoucke, 1766.
Fleck, Andrew. „Crusoe’s Shadow: Christianity, Colonization and the Other“. Historicizing Christian Encounters with the Other. Red. J. C. Hawley. London: Palgrave Macmillan, 1998. S. 74-89.
Frost, Simon. „The Romanticization of clouse Reading: Coleridge, Crusoe and the Case of the Missing Comma”. Bibliologia 8 (2013). S. 85-110.
Goliński, Janusz K. „W stronę gawędy. Uwagi o «Janie z Tęczyna» Juliana Ursyna Niemcewicza“. Julian Ursyn Niemcewicz: pisarz, historyk, świadek epoki. Red. J. Wójcicki. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2002. S. 263-274.
Grudzińska-Gross, Irena. „«Jedź do Francji, jedź do Europy». Niemcewicz i Ameryka”. Julian Ursyn Niemcewicz: pisarz, historyk, świadek epoki. Red. J. Wójcicki. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2002. S. 81-88.
Inwentarz biblioteki Ignacego Krasickiego z 1810 roku. Oprac. S. Gracciotti, J. Rudnicka. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
Jeglińska, Elwira. Między marzeniem a rzeczywistością. Ameryka w twórczości Juliana Ursyna Niemcewicza. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne, 2010.
Nalepa, Marek. „Literacki plon pobytów Juliana Ursyna Niemcewicza w Ameryce“. Julian Ursyn Niemcewicz: pisarz, historyk, świadek epoki. Red. J. Wójcicki. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2002. S. 89-99.
Nalepa, Marek. „Wyimki z porozbiorowych biografii rozbitków“. Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 44 (2009). S. 5-24.
Niemcewicz, Julian Ursyn. Dzienniki 1835-1836. Oprac. I. Rusinowa. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.
Niemcewicz, Julian Ursyn. Jan z Tęczyna. T. 3. Warszawa: Nakładem i drukiem N. Glücksberga, 1825.
Niemcewicz, Julian Ursyn. Pamiętniki... 1804-1807. Dziennik drugiej podróży do Ameryki. Lwów: Nakł. Księg. Gubrynowicza i Schmidta, 1883.
Niemcewicz, Julian Ursyn. Pamiętniki czasów moich. T. 1-2. Oprac i wstęp J. Dihm. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1957.
Niemcewicz, Julian Ursyn. Pamiętniki...: dziennik pobytu za granicą od dnia 21 lipca 1831 r. Do 20 maja 1841 r. T. 2: 1833-1834. Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1877.
Niemcewicz, Julian Ursyn. Pisma rozmaite wierszem i prozą. T. 2. Warszawa: Edycja Tadeusza Mostowskiego, 1803.
Olkusz, Wiesław. Między pedagogiką a literaturą. O Marii Ilnickiej jako krytyku literatury dla dzieci i młodzieży. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2000.
Ossowska, Maria. Moralność mieszczańska. Wrocław: Ossolineum, 1985.
Riding, Christine. „Shipwreck in French and British Visual Art, 1700-1842: Vernet, Northcote, Géricault, and Turner“. Shipwreck in Art and Literature: Images and Interpretation from Antiquity to the Present Day. Red. C. Thompson.
Nowy Jork–Londyn: Routlage Taylor and Francis Group, 2013. S. 112-132.
Rousseau, Jean-Jaques. Emil. Przeł. Wacław Husarski. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955.
Ruszała, Jadwiga. Robinson w literaturze polskiej: teoria – historia – recepcja. Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna, 1998.
Ruszała, Jadwiga. Robinsonada w literaturze polskiej: teoria, typologia, bohater, natura. Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna, 2000.
Skwarczyński, Zdzisław. „Podróże napowietrzne Juliana Ursyna Niemcewicza”. Prace Polonistyczne 21 (1965). S. 70-71.
Sutherland, James. Defoe. Philadelphia: J. B. Lippincot, 1938.
Taine, Hipolit. O ideale w sztuce. Odczyty publiczne w Szkole Sztuk Pięknych. Przeł. Feliks Mierzejewski. Warszawa: “Przegląd Tygodniowy”, 1872.
Tomkowski, Jan. „Robinson Kruzoe, Don Kichot i tłum”. Pamiętnik Literacki 3 (1987). S. 57-75.
Ullrich, Hermann. Robinson und Robinsonaden. Bibliographie, Geschichte, Kritik. Weimar: Verlag von Emil Felber, 1898.
Watt, Ian. Myths of Modern Individualism: Faust, Don Quixote, Don Juan, Robinson Crusoe. Cambridge: Cambridge University Press,1996.
Watt, Ian. „Robinson Crusoe as a Myth“. Essays in Criticism I/2 (1951). S. 95-119.
Zielińska, Zofia, Polska w okowach „systemu północnego“ 1763-1766. Kraków: Arcana, 2012.
Żmichowska, Narcyza. „Czy to powieść?“. Wiek 278 (1876). S. 1-2.
License
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license