Przywyknąć do konformizmu. O postawach czeskich uczonych wobec reżimu totalitarnego (w reprezentacjach literackich)

Abstrakt

Problematyka destrukcji idei wolności uniwersyteckiej oraz „zdrady intelektualistów” czyli całkowite zawłaszczenie oraz ideologizacja  przestrzeni akademickiej przez polityczne mechanizmy kontrolne do dziś stanowi przedmiot zainteresowania historyków, etyków i publicystów.Dla dziejów nauki czeskiej mniej istotne wydają się osobiste pobudki, jakimi kierowali się zmuszani do odwoływania własnych przeświadczeń uczeni, większą wagę przywiązywać należy bowiem do ogromu spustoszeń wywołanych w sferze rozwoju, a spowodowanych zredukowaniem przestrzeni metodologicznej i teoretycznej do  teorii i metody jednej – w uproszczony sposób wywodzonej z filozofii marksistowskiej. Pobudki takie nabierają ciężaru gatunkowego w literackichreprezentacjach środowiska naukowego.  W rzeczywistości reżimowych represji, w której przemoc obejmowała wszystkie obszary życia i nie omijała żadnej grupy społecznej, środowisko uczonych  mieściło się co prawda na marginesie głównego nurtu tematyki poruszanej przez odwilżowych, dysydenckich czy emigracyjnych pisarzy, ale pojawiało się w ich tekstach, zwłaszcza, choć nie wyłącznie, w dziełach twórców dysponujących profesjonalnym doświadczeniem w pracy akademickiej, i –prowadzących przewrotną i często skomplikowaną grę zarówno z elementami autobiografizmu, jak i z konwencjami roman à clef.