On freedom underlain by trauma in the works of Leopold Buczkowski
PDF (Język Polski)

Keywords

Buczkowski
experimental writing
Holocaust
trauma
interdisciplinarity
experience of war
Eastern Borderlands in literature

How to Cite

Winiecka, E. (2024). On freedom underlain by trauma in the works of Leopold Buczkowski. Porównania, 35(1), 179–201. https://doi.org/10.14746/por.2024.1.12

Abstract

This article is about Leopold Buczkowski's experimental writing. Drawing on his prose, as well as the writer's wartime diary and his photographic and visual art work, the author shows that his formal explorations in the sphere of the novel can be explained to a much greater extent than previously thought by the writer's personal experiences. Traumatic experiences from his youth (the genocide in his native Podolia and the loss of his home, the death of his two brothers, his participation in the Warsaw Uprising) left their mark on his personality and made all his later interdisciplinary work a form of self-therapy, as well as a space of freedom and independence. Writing, composing, drawing and painting were treated by Buczkowski as a sphere of searching for his own individual truth, which he tried to express in artistic matter. Freedom and trauma are treated as key words for understanding the work of the author of  Bathing in Lucca.

https://doi.org/10.14746/por.2024.1.12
PDF (Język Polski)

References

Buczkowski Leopold (1957), Wertepy, [pierwsze wyd. Gebethner i Wolff 1947], Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Buczkowski Leopold (1959), Czarny potok, [pierwsze wyd. Pax 1954], Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Buczkowski Leopold (1970), Uroda na czasie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Buczkowski Leopold (1974), Kąpiele w Lucca, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Buczkowski Leopold (1975), Oficer na nieszporach, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Buczkowski Leopold (1976), Młody poeta w zamku. Opowiadania, wyd. 2 [pierwsze wyd. Wydawnictwo Literackie 1959], Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Buczkowski Leopold (1977), Dorycki krużganek, [pierwsze wyd. Pax 1957], Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Buczkowski Leopold (1978), Kamień w pieluszkach, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Buczkowski Leopold (1978), Pierwsza świetność, Wydawnictwo Literackie, Kraków. Buczkowski Leopold (1984), Wszystko jest dialogiem, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.

Buczkowski Leopold (1986), Proza żywa, Wydawnictwo Pozaprasowe „Pomorze”, Bydgoszcz.

Buczkowski Leopold, Trziszka Zygmunt (1989), Żywe dialogi, Wydawnictwo Pozaprasowe „Pomorze”, Bydgoszcz.

Buczkowski Leopold (1997), Koszmarna międzyepoka, „Kresy”, nr 4, s. 208–210. Buczkowski Leopold (2001), Dziennik wojenny, wstęp i posłowie S. Buryła, oprac. tekstu dziennika S. Buryła, R. Sioma, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.

Buczkowski Leopold (2021), Jestem zwolennikiem interdyscyplinarnej sztuki, w: Leopold Buczkowski. Przebłyski historii, przelotne obrazki, red. Agnieszka Karpowicz, Paweł Polit, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź, s. 225–234.

Bakuła Bogusław (2006), Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie”, z. 6, s. 11–33.

Bakuła Bogusław (2011), Studia postkolonialne w Europie Środkowej oraz Wschodniej 1989–2009. Kwerenda wybranych problemów w ramach projektu badawczego, w: Kultura po przejściach – osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, red. Ryszard Nycz, Universitas, Kraków, s. 137–166.

Barańczak Stanisław (1973), Krwawy karnawał, „Teksty”, nr 4, s. 162–168.

Bielik-Robson Agata (2004), Słowo i trauma: czas, narracja, tożsamość, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 23–34.

Błażejewski Tadeusz (1991), Przemoc świata. Pisarstwo Leopolda Buczkowskiego, Wydawnictw UŁ, Łódź.

Błażejewski Tadeusz (1996), Intertekstualna mgławica, „Studia i Materiały Polonistyczne”, t. 2, s. 57–68.

Bojarska Katarzyna (2012), Wydarzenia po Wydarzeniu. Białoszewski – Richter – Spiegelman, Wydawnicwo IBL, Warszawa.

Buryła Sławomir (2020), „Czarny potok” i archiwum, „Forum Poetyki”, nr 21. DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2020.21.26061

Buryła Sławomir (1999a), Holocaust a nowa sytuacja tragiczna, „Ruch Literacki” z. 6, s. 633–647.

Buryła Sławomir (1999b), Poza konwencją. Artystyczne poszukiwania w prozie Leopolda Buczkowskiego, „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 71–93.

Buryła Sławomir (2001), Między „Wertepami” a „Czarnym potokiem”. Zagadnie­nia ewolucji prozy Leopolda Buczkowskiego, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 265–273.

Buryła Sławomir (2002), Leopold Buczkowski – kilka uwag o kreacji, nowatorstwie i samotności, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewi- cza”, nr 37, s. 31–46.

Buryła Sławomir (2003), Prawda mitu i literatury. O pisarstwie Tadeusza Borow­skiego i Leopolda Buczkowskiego, Universitas, Kraków.

Buryła Sławomir (2008), Edytorskie aspekty twórczości Leopolda Buczkowskiego.

Rekonesans, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 167–189.

Buryła Sławomir (2015), Zagłada inaczej opowiedziana, „Konteksty”, nr 3, s. 25–33.

Chodźko Ryszard (2008), Proza źródłowa Leopolda Buczkowskiego, w: …zimą bywa się pisarzem… O Leopoldzie Buczkowskim, red. Sławomir Buryła, Radosław Sioma, Universitas, Kraków, s. 61–82.

Dąbrowski Mieczysław (2000), Buczkowski i Borges – modele intertekstualności, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3, s. 37–44.

Deleuze Gilles (2016), Krytyka i klinika, przeł. Bogdan Banasiak, Paweł Pieniążek, Wydawnictwo Officyna, Łódź.

De Man Paul (1999), Pojęcie ironii, przeł. Andrzej Sosnowski, „Literatura na Świecie”, nr 10/11, s. 9–29.

Derrida Jacques (2004), Cogito i historia szaleństwa, przeł. Krzysztof Kłosiński, w: tegoż, Pismo i różnica, Wydawnictwo kR, Warszawa, s. 59–113.

Falkiewicz Andrzej (1982), Dezercja Leopolda Buczkowskiego, w: tegoż, Frag­menty o polskiej literaturze, Czytelnik, Warszawa, s. 139–168.

Foucault Michel (1987), Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, przeł. Helena Kęszycka, PIW, Warszawa.

Foucault Michel (2009), Szaleństwo, nieobecność dzieła, przeł. Tadeusz Komendant, w: tenże, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, przeł. Bogdan Banasiak i inni, Aletheia, Kraków.

Gołąb Andrzej (1979), Zagadnienie spójności tekstu „Kąpieli w Lucca”, „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 205–218.

Hadaczek Bolesław (1988), W podolskim świecie Leopolda Buczkowskiego, „Miesięcznik Literacki”, nr 7.

Indyk Maria (1987), Granice spójności narracji. Proza Leopolda Buczkowskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Iłowski Zbigniew Jan, Iłowski Stanisław Stefan (1993), Podkamień – Apokalip­ tyczne wzgórze, cz. I, Wydawnictwo Św. Krzyża, Opole.

Iłowski Zbigniew Jan, Iłowski Stanisław Stefan (1994), Podkamień – Apokalip­ tyczne wzgórze, cz. II, Wydawnictwo Św. Krzyża, Opole.

Kalin Arkadiusz (2015), Uczeń Fausta. Związki twórcze Zygmunta Trziszki i Leopolda Buczkowskiego, „Konteksty”, nr 3, s. 58–71.

Karpowicz Agnieszka (2007a), Archiwum. Techniki Leopolda Buczkowskiego „spisz”, w: taż, Kolaż. Awangardowy gest kreacji. Themerson, Buczkowski, Bia­ łoszewski, Wydawnictwo UW, Warszawa.

Karpowicz Agnieszka (2007b), Doświadczenie kolażu. Archiwum Leopolda Bucz­kowskiego, „Konteksty”, nr 1, s. 17–39.

Karpowicz Agnieszka (2008), W muzeum pamięci. Kolekcja Leopolda Buczkow­skiego, w:…zimą bywa się pisarzem… O Leopoldzie Buczkowskim, red. Sławomir Buryła, Radosław Sioma, Universitas, Kraków, s. 121–138.

Karpowicz Agnieszka, Kirchner Hanna (2015), Jaki to genialny facet! Z Hanną Kirchner rozmawia Agnieszka Karpowicz. „Konteksty”, nr 3, s. 17–24.

Kasperski Edward (1996), Leopold Buczkowski – Kres Kresów, w: Kresy w literatu­rze. Twórcy dwudziestowieczni, red. Eugeniusz Czaplejewicz, Edward Kasperski, Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 188–239.

Kazimierski Jerzy (2009), Recepcja twórczości Leopolda Buczkowskiego w latach 1966–1989, Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin.

Kępiński Antoni (2002), Lęk, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Kirchner Hanna (1996), Leopold Buczkowski albo Uroda na czasie, w: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej, red. Alina Brodzka, Lidia Burska, Wydawnictwo IBL, Warszawa.

Libich Maciej (2022), Miejsca zapalne. Przestrzenie wojenne Leopolda Buczkow­ skiego, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 9–35. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2022.4.1

Magnone Lena (2005), Traumatyczny Realizm, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, nr 12, s. 2–50.

Nycz Ryszard (1977), Oko i dłoń pisarza. Próba interpretacji dzieła Leopolda Bucz­kowskiego, „Teksty”, z. 3, s. 34–49.

Nycz Ryszard (1978), Teufelsdröckh redivivus albo o pewnym dialogu tekstowym, „Teksty”, z. 1, s. 101–121.

Nycz Ryszard (2000), Kolaż literacki. Przykład prozy Leopolda Buczkowskiego, w: tenże, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, wyd. 2, Universitas, Kraków, s. 247–280.

Ososiński Tomasz (2014), Ironia a jednostka. Koncepcje ironii u Friedricha Schle­gla i Sokratesa, Wydawnictwo UW, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323515760

Owczarek Bogdan (1999), Proza Leopolda Buczkowskiego. Przykład prozy relacyj­nej, w: tenże, Poetyka powieści niefabularnej, PWN, Warszawa.

Owczarek Bogdan (2002), Powieść wieloraka. O „Pierwszej świetności” Leopolda Buczkowskiego, „Przegląd Humanistyczny”, nr 6, s. 57–65.

Owczarek Bogdan (2007), Czy Leopold Buczkowski opowiada, w: Narracje po końcu (wielkich) narracji. Kolekcje, obiekty, symulakra…, red. Hanna Gosk, Andrzej Zieniewicz, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa, s. 114–127.

Owczarek Bogdan (2014), O kilku ideach ważnych dla rozumienia prozy Leopolda Bucz­kowskiego, „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 129–143. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2014.3.8

Owczarek Bogdan (2021), Narracja i performatywność. O późnej prozie Leopolda Buczkowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323550747

Popiel Magdalena (2011), Artysta awangardowy: między arcyludzkim a nieludz­kim: próba estetyki antropologicznej, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 49–74.

Prus Edward (1996), Atamania Upa. Tragedia Kresów, wyd. 2 popr. i rozszerzone, Wydawnictwo Nortom, Wrocław.

Rodak Paweł (2005), Wojna i zapis (o dziennikach wojennych), „Teksty Drugie”, nr 6, s. 33–45.

Sadzik Piotr (2015), Wykoleić język, wykoleić historię. „Anarchiwum” Leopolda Buczkowskiego, „Konteksty”, nr 3, s. 86–97.

Sadzik Piotr (2020), Traumatografie Leopolda Buczkowskiego, „Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość”, nr 1, s. 69–88. DOI: https://doi.org/10.31261/Rana.2020.1.04

Sadzik Piotr (2023), Żydowski ruch oporu i Judenjagd. Leopold Buczkowski wobec Zagłady, „Elewator”, nr 3–4, s. 44–54.

Sioma Radosław (2015), „Nie ma nienawiści”. Obraz Ukraińca w „sadze podol­ skiej” Leopolda Buczkowskiego, „Konteksty” nr 3, s. 46–56.

Skrabek Dawid (2007), Leopold Buczkowski: traumatyczna tkanka prozy, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 177–190.

Starałem się być wszędzie. Z Leopoldem Buczkowskim rozmawia Piotr Roguski (1975), „Regiony”, nr 3.

Staroń Justyna, Sztu(cz)ki Leopolda Buczkowskiego, https://tinyurl.com/yvfnk5ue [dostęp: 20.07.2024a].

Staroń Justyna, Leopold Wincenty Buczkowski – prozaik, poeta, malarz, ilu­strator, rzeźbiarz http://www.muzeumkonstancina.pl/1021 [dostęp: 20.07.2024b].

Staroń Justyna (2013), Biografie Buczkowskiego (w świetle zachowanych archiwa­liów i wspomnień), w: Warsztaty młodych edytorów, s. 85–94, https://tinyurl.com/3z3pzbm4 [dostęp: 20.07.2024].

Staroń Justyna (2015), Przejawy uczuć w zapisie doświadczeń. Między kartami listów męża do żony, „Konteksty”, nr 3, s. 7–16.

Staroń Justyna (2019), Dialog sztuk. O twórczości artystycznej Leopolda Bucz­kowskiego, w: (Dy)fuzje. Związki literatury i sztuki w Polsce po 1945 roku, red. Magdalena Lachman, Paweł Polit, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź, s. 87–118. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-680-0.05

Staroń Justyna (2021), Leopolda Buczkowskiego życie sztuką, w: Leopold Buczkow­ski. Przebłyski historii, przelotne obrazki, red. Agnieszka Karpowicz, Paweł Polit, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź, s. 287–301.

Stępień Marian (1976), Od mowy pozornie zależnej do „czarnego potoku” świado­mości, w: Literatura wobec wojny i okupacji, red. Michał Głowiński, Janusz Sławiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 163–186.

Szczepański Ignacy (2005), Panie Ignacy, nie zrobiliśmy gówna, w: Wspomnienia o Leopoldzie Buczkowskim, red. Jan Tomkowski, Wydawnictwo Dom na Wsi, Ossa, s. 110–128.

Szturc Włodzimierz (2018), Eironeia, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków.

Świętojański Czesław, Wiśniewski Aleksander, Dzieje Podkamienia i okolic od maja 1943 do maja 1944, https://tinyurl.com/5djd85ub [dostęp: 20.07.2024].

Świętojański Czesław, Wiśniewski Aleksander, Lista zamordowanych w Podka­mieniu przez UPA w 1943–1945 r., https://tinyurl.com/5ccm2j9w [dostęp: 24.07.2024].

Trziszka Zygmunt (1987), Leopold Buczkowski, PIW, Warszawa.

Turczyn Anna (2007), Autofikcja, czyli autobiografia psychopolifoniczna, „Teksty Drugie”, z. 1–2, s. 204–211.

Wiedemann Adam (1997), Miejsce i rola muzyki w twórczości Leopolda Buczkow­ skiego, „Teksty Drugie”, z. 1–2, s. 233–244.

Wiegandt Ewa (1988), Leopolda Buczkowskiego „ostatnia Europa”, w: taż, Austria felix, czyli o micie Galicji w prozie współczesnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.

Wirtualne Muzeum Konstancina – Archiwum Leopolda Buczkowskiego http://www.muzeumkonstancina.pl/856 [dostęp 20.7.2024]

Wiśniewska Lidia (1987), Nie tylko o „Pierwszej świetności” Leopolda Buczkow­skiego, w: Fabuła utworu literackiego, red. Czesław Niedzielski, Jerzy Speina, Wydawnictwo UMK, Toruń, s. 173–188.