Keywords
sanitation
Bruno Latour
Donna Haraway
posthumanism
anthropology of waste
How to Cite
Abstract
This article aims to suggest some insights that could be gained from a kind of”reverse engineering” approach. By demonstrating how biological, political, social and scientific networks were interwoven at the time of the formation of a modern metropolis like London, the article aims to highlight the complex interconnectivity that is being “disentangled” in many places today. It seeks to draw attention to the often-invisible post-humanist connections that shape our lives and the lives of cities, while also acknowledging the potential challenges they may pose. The analysis of the reaction to the construction of the Warsaw water transportation network is intended to highlight the continuity of a certain type of criticism of modernity and the potential dangers it entails.
References
Allingham Wayne Melville et Philip V. (2012), Snow and Dickens: The Victorian ‘Inconvenient Truth’, Cahiers victoriens et édouardiens (Hors-série). DOI: https://doi.org/10.4000/cve.12314
Ball Laura (2009), Cholera and the Pump on Broad Street: The Life and Legacy of John Snow, „The History Teacher”, nr 43 (1), s. 105–119.
Bomastyk Michał (2017), Recenzja książki: Donna J. Haraway “Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthulucene”, „Ruch Filozoficzny”, nr 73 (2), s. 113. DOI: https://doi.org/10.12775/RF.2017.017
Borowy Iris (2021), Human Excreta: Hazardous Waste or Valuable Resource? Shifting Views of Modernity, „Journal of World History”, nr 32 (3), s. 517–545. DOI: https://doi.org/10.1353/jwh.2021.0035
Brives Charlotte (2018), From Fighting Against to Becoming With: Viruses as Companion Species, w: Charles Stépanoff, Jean-Denis Vigne (red), Hybrid Communities, Routledge, Abingdon-on-Thames, s. 115–126. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315179988-7
Cholewa Mateusz (2024), Z kamerą wśród spisków. Odcinek #49 – żydowska kanalizacja w Warszawie, 10.02.2024, demagog.org.pl, https://tinyurl.com/3tahzsxy [dostęp: 28.10.2024]
Collinson Alwyn (2024), How Bazalgette Built London’s First Super-Sewer, London Museum, https://tinyurl.com/4ujxr4b6 [dostęp: 27.10.2024]
Cronon William (1991), Nature’s Metropolis. Chicago and the Great West, W.W. Norton, New York/London.
Davenport Romola Jane, Satchell Max, Shaw-Taylor Leigh Matthew William (2019), Cholera as a ‘Aanitary Test’ of British Cities, 1831–1866, „The History of the Family: an International Quarterly”, nr 24 (2), s. 404–438. DOI: https://doi.org/10.1080/1081602X.2018.1525755
Douglas Mary (2007), Czystość i zmaza, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Dymaczewski Zbysław (2022), Technologia wody i ścieków – tradycja i współczesność ujęcie syntetyczne, „GAZ, WODA I TECHNIKA SANITARNA”, nr 1 (9), s. 40–51. DOI: https://doi.org/10.15199/17.2022.9.5
Eyler John M. (2001), The Changing Assessments of John Snow’s and William Farr’s Cholera Studies, „A History of Epidemiologic Methods and Concepts, Soz Praventivmed.”, nr 46(4), s. 225–232. DOI: https://doi.org/10.1007/BF01593177
F.R., Rolnik Nadwiślański (1900), Kanalizacya miasta Warszawy jako narzędzie judaizmu szarlataneryi w celu zniszczenia rolnictwa polskiego oraz wytępienia ludności słowiańskiej nad Wisłą, W.L. Anczyc i Spółka, Kraków.
Foucault Michel, Herer Michał, Senellart Michel, Ewald François, Fontana Alessandro (2014), Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady w Collège de France 1977–1978, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Gańczak Maria (2014), John Snow i cholera – 200-lecie urodzin, „Przegląd Epidemiologiczny”, nr 68, s. 169–171.
Gowers Emily (1995), The Anatomy of Rome from Capitol to Cloaca, „Journal of Roman Studies”, nr 85, s. 23–32. DOI: https://doi.org/10.2307/301055
Halliday Stephen (2001), The Great Stink of London. Sir Joseph Bazalgette and the Cleansing of the Victorian Metropolis, The History Press Ltd., Stroud.
Haraway Donna (2012), Manifest gatunków stowarzyszonych, przeł. Joanna Bednarek, w: Agnieszka Gajewska (red.), Teorie wywrotowe: Antologia przekładów, s. 241–259.
Haraway Donna (2021), Nie uciekajmy przed kłopotami. Antropocen – kapitałocen – chthulucen, w: Moore Jason W. (red.), Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, WBPiCAK; UAM, Poznań, s. 49–96.
Hempel Sandra (2007), The Strange Case of the Broad Street Pump: John Snow and the Mystery of Cholera, Univ of California Press, Oakland.
Hoły-Łuczaj Magdalena (2014), Posthumanizm: między metafizyką a etyką, „Kultura i wartości”, nr 11, s. 45–61. DOI: https://doi.org/10.17951/kw.2014.11.45
Johnson Steven (2006), The Ghost Map: The Story of London’s Most Terrifying Epidemic – And How It Changed Science, Cities, and the Modern World, Riverhead Books, New York.
Johnson Steven (2021), Extra Life. A Short History of Living Longer, Riverhead Books, New York.
Jørgensen Dolly (2010), What to do With Waste?: The Challenges of Waste Disposal in Two Late Medieval Towns, w: Matthias Legnér, Sven Lilja (red.), Living Cities: An Anthology in Urban Environmental History, Forskningsrådet Formas, Stockholm, s. 34–55.
Klein Naomi (2023), Doppelganger. A trip into the mirror world, Farrar, Straus and Giroux, New York.
Koch Tom (2008), John Snow, Hero of Cholera: RIP. CMAJ, „Canadian Medical Association journal = journal de l’Association medicale canadienne”, nr 178 (13), s. 17–36. DOI: https://doi.org/10.1503/cmaj.080805
Laporte Dominique (2000), History of shit, MIT Press, Mass., Cambridge.
Latour Bruno (1993), The pasteurization of France, Harvard University Press, Mass./London.
Latour Bruno (2011), Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, Oficyna Naukowa, Warszawa.
McGlotten Shaka, Webel Scott (2016), Poop Worlds: Material Culture and Copropower (or, toward a Shitty Turn), „The Scholar & Feminist Online”, nr 13 (3), s. 1–14.
McLeod Kari S. (2000), Our Sense of Snow: the Myth of John Snow in Medical geography, „Social science & medicine”, nr 50 (7–8), s. 923–935. DOI: https://doi.org/10.1016/S0277-9536(99)00345-7
Morley Ian (2007), City Chaos, Contagion, Chadwick, and social justice, „The Yale journal of biology and medicine”, nr 80 (2), s. 61–72.
Nowak Andrzej (2016), Wyobraźnia ontologiczna. Filozoficzna (re) konstrukcja fronetycznych nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Nowak Andrzej (2022), Biopolityka i nadzieja. Odpowiedź Agambenowi, w: To wróci. Prze-szłość i przyszłość pandemii, red. Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek, Instytut Wydawniczy „Książka i Prasa”, s. 137–154.
Pacini Filippo (1854), Osservazioni microscopiche e deduzioni patologiche sul cholera asiatico, Tipografia di Federigo Bencini, Frienze; dostępne on-line na https://tinyurl.com/mtpuefju [dostęp 03.12.2024]
Pessel Włodzimierz Karol (2007), Lustracja klozetu, „Op.Cit.”, nr 2, s. 40–43.
Pessel Włodzimierz Karol (2010), Antropologia nieczystości. Studia z kultury sanitarnej Warszawy, Collegium Civitas, Warszawa.
Rzewuski Paweł (2013), Kanalizacja jako spisek żydowski, 07.07.2013, histmag.org, https://tinyurl.com/4ht633wf [dostęp: 28.10.2024]
Samalin Zachary (2021), The Masses Are Revolting. Victorian Culture and the Political Aesthetics of Disgust, Cornell University Press, Ithaca, NY. DOI: https://doi.org/10.7591/cornell/9781501756467.001.0001
Schwartz Pedro (1966), John Stuart Mill and Laissez Faire: London Water, „Economica”, nr 33 (129), s. 71–83. DOI: https://doi.org/10.2307/2552273
Sennett Richard (1996), Ciało i kamień. Człowiek i miasto w cywilizacji Zachodu, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk.
Snow John (1849), On the Mode of Communication of Cholera, John Churchill, London.
Snow John (1856), Cholera and the Water Supply in the South Districts of London in 1854, „Journal of Public Health, and Sanitary Review”, nr 2 (7), s. 239.
Star Susan Leigh (1999), The Ethnography of Infrastructure, „American Behavioral Scientist”, nr 43 (3), s. 377–391. DOI: https://doi.org/10.1177/00027649921955326
Szpakowska Małgorzata (2008), Obyczaje polskie. Wiek XX w krótkich hasłach, Virtualo, Warszawa.
Taylor Craig (2005), The Disposal of Human Waste: a Comparison between Ancient Rome and Medieval London, „Past Imperfect”, nr 11. DOI: https://doi.org/10.21971/P7DS33
Taylor Craig (2016), A Tale of Two Cities: the Efficacy of Ancient and Medieval Sanitation Methods, w: Mitchell D. Plers (red.), Sanitation, Latrines and Intestinal Parasites in Past Populations, Routledge, London, s. 69–98.
Tufte Edward R. (1991), Envisioning Information, „Optometry and Vision Science”, nr 68 (4), s. 322–324. DOI: https://doi.org/10.1097/00006324-199104000-00013
Tufte Edward R. (2006), Beautiful Evidence, Graphics Press, Cheshire, CT.
Tufte Edward R., Robins David (1997), Visual Explanations, Graphics Press, Cheshire, CT.
Viney William (2015), Waste. A Philosophy of Things, Bloomsbury, London.
Vinten-Johansen Peter, Brody Howard, Paneth Nigel, Rachman Stephen, Rip Michael, Zuck David (2003), Cholera, Chloroform, and the Science of Medicine: a Life of John Snow, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195135442.001.0001
License
Copyright (c) 2024 Andrzej W. Nowak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license