Literary Discourses of Industrial Cities. On the Examples of the Dąbrowa Basin
Journal cover Porównania, volume 36, no. 2, year 2024, title Images of the City: Urban Jungle—Urban Desert—Urban Meadow
PDF (Język Polski)

Keywords

industrial city
nineteenth and twentieh-century literature
Dąbrowa Basin in literature
sociology of an industrial city

How to Cite

Tomczok, P. (2024). Literary Discourses of Industrial Cities. On the Examples of the Dąbrowa Basin. Porównania, 36(2), 135–149. https://doi.org/10.14746/por.2024.2.7

Abstract

This article discusses the literary discourses of industrial cities from industrialization in the nineteenth century to deindustrialization. At the beginning of this article, the similarity of literary and sociological images of industrial cities was emphasized, thus creating a negative image of these places. Particular attention was paid to the literary works, memories, and sociology of the Dąbrowa Basin. This industrial region was the subject of interest to many Polish writers at the end of the nineteenth century. This article confronts the negative discourse of industrial cities from the perspective of residents who-under challenging conditions-created various lifestyles and support networks, thanks to which it was possible to organize life in industrial slums. In the post-war period, the negative discourse about industrial cities served as a critical argument for demolishing old districts and building in their place concrete housing estates, which are still the spatial dominant of the Dąbrowa Basin region.

https://doi.org/10.14746/por.2024.2.7
PDF (Język Polski)

References

Benko Marian i inni (1975), Polska urbanistyka współczesna, Arkady, Warszawa.

Berman Marshall (2006), Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu, przeł. Marcin Szuster, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.

Biskupski Łukasz (2013), Miasto atrakcji. Narodziny kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.

Bukowiecka Zofia (1907), Historya o Janku górniku, nakł. Gebethnera i Wolffa, Warszawa.

Dickens Karol (1957), Ciężkie czasy, przeł. Apollo Korzeniowski, Czytelnik, Warszawa.

Duraj Wanda (1968), W smudze czerwonych iskier, Czytelnik, Warszawa.

Engels Fryderyk (1961), Położenie klasy robotniczej w Anglii, w: Karol Marks, Fryderyk Engels, Dzieła, t. 2, Książka i Wiedza, Warszawa.

Gruszecki Artur (1962), Hutnik, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Gunn Simon (2013), Beyond Coketown: The Industrial City in the Twentieth Century, w: Industrial Cities. History and Future, red. Clemens Zimmermann, Campus Verlag, Frankfurt-New York, s. 29–45.

Jacobs Jane (2014), Śmierć i życie wielkich miast Ameryki, przeł. Łukasz Mojsak, Anna Wójcik, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa.

Jakubowski Kasper (2020), Czwarta przyroda. Sukcesja przyrody i funkcji nieużytków miejskich, Fundacja Dzieci w Naturę, Kraków.

Jedlicki Jerzy (1964), Nieudana próba kapitalistycznej industrializacji. Analiza państwowego gospodarstwa przemysłowego w Królestwie Polskim XIX w., Książka i Wiedza, Warszawa.

Jedlicki Jerzy (2000), Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Sic!, Warszawa.

Kos Andrzej (1977), Sosnowiec – miasto wykorzystanych szans rozwoju, „Miasto”, z. 8, s. 5–8.

Kudelski Edward (1938), Sosnowiec jest takim miastem jak Londyn, Paryż, Wiedeń…, nakł. Księgarni F. Hoesicka, Warszawa.

Kufa Jessica, Agnieszka Karpiel (2024), Praca w Hucie Katowice. Próba antropologii na rzecz zmiany, „Czas Kultury”, nr 2, s. 81–90. DOI: https://doi.org/10.61269/ECDA7711

Lepenies Wolf (1997), Trzy Kultury. Socjologia między literaturą a nauką, przeł. Krystyna Krzemień-Ojak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

Matyja Rafał (2021), Miejski grunt: 250 lat polskiej gry z nowoczesnością, Karakter, Kraków.

Niemojewski Andrzej (1983), Wybór wierszy, oprac. Marian Piechal, PIW, Warszawa.

Okraska Magdalena (2018), Ziemia jałowa, Trzecia Strona, Warszawa.

Olszewski Kazimierz (1960), Z kronik teatralnych Zagłębia i Śląska, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Przeździecki Jerzy (2010), Troje znad Czarnej Rzeki, Dikappa, Dąbrowa Górnicza.

Puterman Jakub (1898), Kilka słów o przyczynach częstego występowania gorączki połogowej w Sosnowcu, „Rocznik Sosnowiecki i Kalendarz na Rok 1899”, Sosnowiec, s. 159–162.

Ruskin John (1884), The Storm Cloud of the Nineteenth Century. Two Lectures, red. George Allen, Sunnyside, Orpington, Kent.

Rybicka Elżbieta (2024), Środowisko dźwiękowe i łódzki modernizm, w: Łódź: miasto modernistyczne, red. Katarzyna Badowska, Tomasz Cieślak, Krystyna Pietrych, Krystyna Radziszewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 199–216. DOI: https://doi.org/10.18778/8331-276-7.14

Śmiechowski Kamil (2024), Łódź – miasto przemysłowe, miasto nowoczesne?, w: Łódź: miasto modernistyczne, red. Katarzyna Badowska, Tomasz Cieślak, Krystyna Pietrych, Krystyna Radziszewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 17–34. DOI: https://doi.org/10.18778/8331-276-7.02

Telakowski Edward (1898), Stosunki budowlane, „Rocznik Sosnowiecki i Kalendarz na Rok 1899”, Sosnowiec, s. 163–167.

Telakowski Edward (1899), Dobry początek (o regulacyi ulic w Sosnowcu), „Rocznik Sosnowicki i Kalendarz na Rok 1900”, Sosnowiec, s. 121–123.

Tomczok Paweł (2018), Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Tomczok Paweł (2022), Komparatystyka wobec rewolucji przemysłowej, „Wielogłos”, nr 1 (51), s. 71–95. DOI: https://doi.org/10.4467/2084395XWI.22.011.16604

Tomczok Paweł (2023), Zależnościowa i postzależnościowa świadomość Zagłębia Dąbrowskiego, w: Środowiska industrialne/postindustrialne zależności (w literaturze i kulturze polskiej od XIX do XXI wieku), red. Lucyna Sadzikowska, Marta Tomczok, Paweł Tomczok, Univeristas, Kraków, s. 43–54.

Williams Raymond (1976), Culture and society: 1780–1950, Penguin Books, Chatto & Windus, London.

Zimmermann Clemens (2013), Introduction: “Industrial Cities—History and Future”, w: Industrial Cities. History and Future, red. Clemens Zimmermann, Campus Verlag, Frankfurt-New York, s. 11–27.

Ziółkowski Janusz Aleksander (1960), Sosnowiec. Drogi i czynniki rozwoju miasta przemysłowego, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice.

Zysiak Agata, Kamil Śmiechowski, Kamila Piskała, Wiktor Marzec, Kaja Kaźmierska, Jacek Burski (2021), Z bawełny i dymu. Łódź – miasto przemysłowe i dyskursy asynchronicznej nowoczesności 1897–1994, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. DOI: https://doi.org/10.18778/8220-612-8

Żeromski Stefan (1956), Ludzie bezdomni, Czytelnik, Warszawa.