Abstract
Melchior Wańkowicz, the presumed father of Polish literature journalism, is also the creator of the genre theory. Self-awareness prompted him to publish two important books – Prosto od krowy (Straight from the Cow) from 1965 and the two-volume Karafka La Fontaine’a (La Fontaine’s Carafe) – which, although often criticized, became something of a manual for successive generations of reporters. It’s largely due to the author of Ziele na kraterze (Greens on the Crater) that we can talk today about the adepts of the Polish Literature Journalism School. One of them is Mariusz Szczygieł. Following Wańkowicz’s track, the reporter and author of many books about Czech issues, decided to write his own textbook about a theory of modern literature journalism, entitled Fakty muszą zatańczyć (The Facts Must Dance). Just like Wańkowicz’s books, it is some sort of a manual, in which the author transfers many universal and precious rules to follow when writing a reportage. In my article, I try to show how Wańkowicz theory influenced a modern way of thinking about Szczygieł’s reportage, taking into account the transformations that occurred in genre research during the 20th and 21st centuries. It is worth showing that the thesis formulated by Wańkowicz, referring both to the problematics of literariness and truth and facts in the reportage, and arrangements to the formal side all return in Szczygieł’s considerations. Even though he places them in modern entourage and consciously discusses the genre development as “after Kapuściński”, it is obvious that reading Fakty muszą zatańczyć exposes a timelessness of reflections incorporated in Wańkowicz’s theory.
References
Jagielski Wojciech (2017), Zostałem odźwiernym Kapuścińskiego, http://www.nowyfolder.com/zostalem-odzwiernym-kapuscinskiego/ [dostęp: 10.11.2017].
Kąkolewski Krzysztof (1984), Wańkowicz krzepi. Wywiad-rzeka, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Szczygieł Mariusz, red. (2014–2015), 100/XX. Antologia polskiego reportażu XX wieku, t. 1–3, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Szczygieł Mariusz (2022), Fakty muszą zatańczyć, Dowody na Istnienie, Warszawa,
Wańkowicz Melchior (1965), Prosto od krowy, Iskry, Warszawa.
Wańkowicz Melchior (1969), O poszerzenie konwencji reportażu, w: tegoż, Od Stołpców po Kair, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 5–31.
Wańkowicz Melchior (1974), Karafka La Fontaine’a, t. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (1981), Karafka La Fontaine’a, t. 2, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Adamczewska-Baranowska Izabella (2020), Łże-reportaże i prawdziwe fikcje. Powieść dziennikarska i reportaż w czasie postprawdy i zwrotu performatywnego, Wydawnictwo UŁ, Łódź. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-893-4
Dąbrowski Stanisław (1977), Literatura i literackość. Zagadnienia, spory, wnioski, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Dybciak Krzysztof (2011), Próba porównania literatury lat 1990–2009 z literaturą okresu międzywojennego, w: Dwie dekady nowej (?) literatury 1989–2009, red. Stanisław Gawiński, Dorota Siwior, Wydawnictwo UJ, Kraków, s. 15–27.
Ellis John M. (2009), Literatura utracona. Programy społeczne a rozkład humanistyki, przeł. Agnieszka Pokojska, „Znak”, nr 10, s. 39–46.
Głowiński Michał (1959), Tradycja literacka. Próba zarysowania tematyki, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3, s. 49–69.
Nalewajk Żaneta (2012), Problematyka kontekstów i metod badań w komparatystyce, „Tekstualia”, nr 31, s. 51–66. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.4649
Skwarczyńska Stefania (1932), Szkice z zakresu teorii literatury, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów.
Wolny-Zmorzyński Kazimierz (2022), Reportaż – między tradycją a postmodernizmem, Adam Marszałek, Toruń.
Zajas Paweł (2011), Jak świat prawdziwy stał się bajką. O literaturze niefikcjonalnej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Żyrek-Horodyska Edyta (2020), Podróż poza utartym szlakiem. Współczesny reportaż wobec teorii Melchiora Wańkowicza, w: Topografie podróży, red. Anita Całek, Ośrodek Badawczy Facta Ficta, Wrocław, s. 131–145.
License
Copyright (c) 2025 Monika Wiszniowska

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license
