Abstrakt
W artykule podjęto próbę zrekonstruowania relacji istniejącej między dwoma ważnymi świadkami XX wieku - Melchiorem Wańkowiczem i Józefem Czapskim. Materiału badawczego dostarczyły przede wszystkim publikacje obu pisarzy oraz ich nieznane listy. Wańkowicz był reporterem i kronikarzem polskich miejsc pamięci. Czapski - pisarzem i malarzem, żołnierzem ocalałym z Katynia, współtwórcą Instytutu Literackiego „Kultura” pod Paryżem. Tekst jest opowieścią o historii więzi łączącej dwie wielkie indywidualności, które nie wybrały swego losu, ale świadomie go przyjęły i - nie szczędząc wysiłku - kształtowały, odpowiedzialnie korzystając z zasobów, które od tego losu otrzymały. Konkluzją artykułu jest nastepująca: więź między pisarzami, których łączą niektóre silne doświadczenia życiowe, raczej nie jest silna, ale w momentach okazjonalnych zetknięć - jest dla obu istotna i niewątpliwie głęboka.
Finansowanie
Artykuł powstał w ramach działań badawczych wspartych ze środków przyznanych w ramach programu Inicjatywa Doskonałości Badawczej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Bibliografia
Czapski Józef (1997), Tumult i widma, Znak, Kraków.
Czapski Józef (2020), Mel, w: tegoż, Rozproszone. Teksty z lat 1923–1988, t. 1, zebrał i notami opatrzył Paweł Kądziela, Biblioteka „Więzi”, Warszawa, s. 265–277.
Czapski Józef (2020), Pel-Mel, w: tegoż, Rozproszone. Teksty z lat 1923–1988, t. 1, zebrał i notami opatrzył Paweł Kądziela, Biblioteka „Więzi”, Warszawa, s. 346–364.
Czapski Józef (2022), Dziennik wojenny (22 III 1942–31 III 1944), odczytał Janusz S. Nowak, oprac. Mikołaj Nowak-Rogoziński, Próby, Warszawa.
Erdman Ewa (2024), list do Beaty Nowackiej z 10 grudnia 2024 roku, archiwum prywatne autorki.
Giedroyc Jerzy, Czapski Józef (2023), Listy 1943–1948, oprac., wstępem i przypisami opatrzył Rafał Habielski, Towarzystwo „Więź”, Warszawa.
Giedroyc Jerzy, Herling-Grudziński Gustaw, Korespondencja, t. 1: 1944–1966, red. Włodzimierz Bolecki, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Giedroyc Jerzy, Jedlicki Witold (2017), Listy 1959–1982, oprac., wstęp i przypisy Marek Kornat, Towarzystwo „Więź”, Warszawa.
Giedroyc Jerzy, Mieroszewski Juliusz (1999), Listy 1949–1956, cz. 2, wybór i wstęp Krzysztof Pomian, przypisy i indeksy Jacek Krawczyk, Krzysztof Pomian, Czytelnik, Warszawa.
Giedroyc Jerzy, Wańkowicz Melchior (2000), Listy 1945–1963, wybór i wstęp Aleksandra Ziółkowska-Boehm, przypisy Aleksandra Ziółkowska-Boehm, Jacek Krawczyk, Czytelnik, Warszawa.
Jerzy Giedroyc (1996), Autobiografia na cztery ręce, Warszawa.
Józef Czapski (1958), list do Melchiora Wańkowicza z 14 marca 1958 roku, archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie, num. inw. 2321.
Wańkowicz Melchior (1944), Dzisia ludzie modlą się w Wilnie…, „Dziennik Żołnierza APW”, nr 28, s. 2
Wańkowicz Melchior (1949), list do Józefa Czapskiego z 26 marca 1949 roku, archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie, w teczce opisanej: [Melchior Wańkowicz 1946–1949 (6) k. 6 (dopiski Zofii Wańkowicz)].
Wańkowicz Melchior (1958), list do Józefa Czapskiego z 10 marca 1958 roku, archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie, num. inw. 2302.
Wańkowiczowie Zofia i Melchior (2004), King i Królik. Korespondencja Zofii i Melchiora Wańkowiczów 1939–1968, t. 2., oprac., wstęp i przypisy Aleksandra Ziółkowska-Boehm, Twój Styl, Warszawa.
Frankl Viktor E. (1984), Homo Patiens. Logoterapia i jej kliniczne zastosowanie. Pluralizm nauk a jedność człowieka. Człowiek wolny, przeł. Roman Czarnecki, Józef Morawski, PAX, Warszawa.
Karpeles Eric (2018), Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza, przeł. Marek Fedyszak, Noir Sur Blanc, Warszawa.
Nowacka Beata (2017), „Walcząc o swoje pisanie, walczę o życie” – o kolekcjach reportaży Melchiora Wańkowicza, w: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku, seria 1, red. Magdalena Kokoszka, Bożena Szałasta-Rogowska, Wydawnictwo UŚ, Katowice, s. 264–278.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Beata Nowacka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license